Katalog

T ürkçe Günlükleri FEYZAHEPÇİÜNGİRLER 30MARTSAU O Yavuz Ataman'ın bildirdiği, birbiriyle kanştınlan Ingi- . lizce sözcükleri günlüklere şöyle aktarmıştım: love (anlamı: aşk) okunuşu: lav low (anlamı: düşük, alçak) okunuşu: louy '. law (anlamı: yasa) okunuşu: lo Emre Yazman, "Ingilizcede w harfinin temsil ettiği ses Türkçede v'nin temsil ettiğinden farklı. 'Low' llouvl diye okunduğu zaman, bundan, Ingilizcede 'çift ve'nin Türkçe- de 've'nin temsil ettiği sesi verdiği sonucu çıkar. Oysa bu doğru değil. Nasıl 'law'nun okunuşu llol diye verilmişse, 'low'nun okunuşunun da, lloul diye verilmesi doğru olmaz mıydı?" diyor. Rona Aybay da "law" sözcüğünün anlamına ilişkin ek bir bilgi göndermiş: "law: hukuk, yasa, kanun, kural". Aybay'a ve Yazman'a teşekkürler... 31MARTÇARŞAMBA Everest Yayınlan yeni çıkan kitaplanndan bir bölümünü gönderdi. Neler yok ki! ömer Erdem'im iki yeni şiir ki- tabı: "Kireç" ve "Evvel", Çiler llhan'dan öyküler: "Sürgün", Osman Necmi Gürmen'in yeni romanı: "Neydi Suçun Zeli- ha!"... Selim lleri'nin hazıriadığı iki ciltlik "llkgençlik Çağı- na öyküleri'n genişletilmiş yeni basımı da Everest Yayın- lan arasında çıktı. M. Sadık Aslankara'nın hiçbir öykü kita- bımı okumadığını biliyorum. Geçenlerde Türk edebiyatın- dan öykücüleri saydığı yazısında adımı anmamasını doğal karşıladım. Oysa bildiğim kadanyla Selim lleri, benim öy- kümü sever; ama nedense almamış kitabına. Zarar yok; gençler bu öyküleri okusalar, bu öykülerie edebiyatımızı sevseler keşke. Benim öykülerimi bilmeseler de olur. Se- van Nişanyan'ın "Kelimabaz"lannın ikinci kitabı da yayım- landı. Tanışmadım kendisiyle. Yazılarından öfkeli bir adam olduğu anlaşılıyor; en azından Türkçeye karşı bir öfkesi var. J. Mario Simmel'in "Yaşamak Ne Güzel"i (çeviren: Ahmet Arpad), Rawi Hage'in "De Niro'nun Oyunu" (çevi- ren: Püren özgören) ile Michael Chabon'un "Kavalier ve Clay'in Akıl Almaz Maceralan" (çeviren: Mehmet Harman- cı) da var gelen kitaplar arasında. Muazzez llmiye Çığ'ın arka kapak yazısıyla'yayımlanan "Anadolu'nun Bin Tanrılı Kralı Şuppiluliuma"nın yazarı: Nurdoğan K. Gülen, yayın- evi: Alfa. "Hürrem"in yazan Demet Altınyeleklioğlu'nun "Alkışlarla Lamia" adlı kitabı da Artemis'ten çıkmış. 4 NİSAN PAZAR Sevgili çevirmen arkadaşım Nilgün Dolay'ın sorulannı uzun zamandır bekletiyorum. Sorulann ilkinden başlı- yorum: "'Yoğurdun üflenerek yenildiği bir dönemde...' ifadesi sizce doğru mu; 'yemek' fiilinin edilgeni 'yen- mek"tir, 'yenilmek' ise galip gelmek anlamındaki 'yen- mek' fiilinin edilgenidir. Omekleri çoğaltabiliriz: 'önüne ko- nulan belgenin', bunun doğrusu 'önüne konan belgenin' değil midir? Aynı şekilde, Telefonlannın dinlenildiğini söy- ledi' ifadesinde bana kalırsa 'dinlenildiğini' değil, 'dinlen- djğini" denmesi gerekir, 'dinlemek' fiilinin edilgeni 'dinlen- mek'tir; bunu tekrar edilgen hale getirip 'dinlenilmek' de- mek bence hatalı; 'dinlenilmek' ancak 'istirahat etmek' anlamındaki 'dinlenmek' fiilinin edilgeni olabilir ki bu fiil de anlam itibanyla edilgen şekilde kullanılmaz. Sizce doğru olan 'haklannın yenildiğini iddia etti' midir, yoksa 'haklan- nın yendiğini iddia etti' midir, 'mallarına el konulmasına karar verildi'mi' doğrudur sizce, yoksa 'mallarına el kon- masına karar verildi' mi doğrudur? Bir örnek de 'altında imzası bulunduğu söylenilen' ifadesi... 'Söylemek' fiilinin edilgeni 'söylenmek'tir, bu tekrar edilgen yapılmaz ki! Sesli şikâyet anlamındaki 'söylenmek' fiili ise anlam itiba- nyla edilgen şekilde kullanılamaz zaten. ömeğin siz 28 Aralık Pazartesi günlüğünüzde (elbette günlüğünüzde, 'günlükünüzde' değil) 'Neden Irakın, Iraka diye söylenme- si gereksin?' demişsiniz; 'söylenilmesi' gereksin, deme- mişsiniz; sanınm doğru olan da bu." Bu konuya daha önce de değinmiş; "konuldu" eylemi- nin iki tane edilgenlik ekini (ko-n-u-l-mak) üst üste aldığı- nı; benzer bir yanlışlığın "de-n-mek" yerine "de-n-i-l-mek" dendiğinde yapıldığını söylemiştim. O zaman, ADD Didim Kolu Yazmanı Erdal Yücel'den bir ileti almıştım. Yücel, benim bir dilbilgisi kitabı yazdığımı unutmuş, "Türkçe'de eylem kök ya da gövdeleri, aldıklan yapım ekleriyle çatı değiştirirler." diye başlayıp ilkokul oğrencisine anlatır gibi, bana "etken, dönüşlü, edilgen" eylemlerin oluşumunu uzun uzun anlatmıştı. Bu arada "bak-ı-ş-ma" derken "-ş- "yi yardımcı ses saymak gibi, pek çok bilgi yanlışı yaptı- ğından, kendisini mahcup etmemek için mektubunu ya- nıtstz bırakmıştım. Yeniden bu konuya döndüğüme göre, Yücel gibi düşünen birçok kişi olduğu hesabıyla o mek- tuptaki (bu konuya ilişkin) yanlışa da değineyim. "Konulmak ya da denilmek eylemlerinde ikişer tane de- ğil, birer edilgenlik eki vardır." diyordu Yücel ve şöyle açıkhyordu: "'Ko' kökü ünlüyle bitiyor. Edilgenlik eki T ünsüz. Biçimlenme sırasında araya, kaçınılmaz olarak 'I' den önce, 'o' ya uygun düşen 'u' geliyor, yapı 'ko- ulmak' oluyor. Türkçede böyle bir kullanım olmadığından, son olarak, araya birleştirme ünsüzü 'n' giriyor, sözcüğün son durumu 'konulmak' oluyor." öyle olmuyor işte. Ünlüyle biten bir köke ünsüz bir ek kolaylıkla gelir; araya yardımcı ses girmez. Edilgenlik eki, yalnız "-I-" değildir; H -n-" de "-I-" gibi, edilgenlik ekidir. "Söyle-" eylemine "-n-" getirildiğinde eylem, sözdizimine göre, ya dönüşlü ya da edilgen yapılmış olur. Yeniden bir "-I-" eki getirilmesi gerekmez. "Ona, geç kalmaması söy- lendi." dendiğinde eylem edilgen yapılmıştır; "söyle-n-i-l- di" denerek yeniden edilgen yapılması gerekmez. "Yoğur- dun üflenerek ye-n-diği bir dönemde", demek yeterlidir. "Telefonlannın dinle-n-diğini söyledi' denmişse "dinleme eylemini yapan birileri tarafından" anlamı zaten katılmıştır; "dinlenildiğini" demek gerekmez. 7 NİSAN ÇARŞAMBA Hasan Ali Koyuncu sormuştu: "Yüklemi eylemsi olan ad tümcelerinin dışındaki ad tümceleri nesne almaz. An- cak, 'Her şeyimizi ona borçluyuz.' tümcesinin nesnesi var. Bu konuda ne düşünürsünüz, ne dersiniz?" Bu konuya "Oğretenlere ve öğrenenlere Türkçe Dilbil- gisi" adlı kitabımda yer vermiştim. "OI-" yardımcı eylemi- nin düşmesiyle oluşan ad tümceleri, eylem tümcelerinin özelliklerini taşır. Yalnız "borçlu" sözcüğü değil, "ilgili ol- mak" yerine kullanılan "ilgili" sözcüğü ya da "geçerii ol- mak" yerine kullanılan "geçerii" sözcüğü de yüklem gör- evine girdiğinde eylemlerin aldığı tümleçleri alabilir. Bun- lan özel ad tümcesi saymak gerekir. • www.feyzahepcilingir1er.com / feyzahepOgmail.com Yıldız Teknik Üniversitesi, Türk Dili Bölümü Çukursaray Binası Kat: 2, Barbaros Bulvan-34349 Yıldız/lst. B U L M A C A önce aşağıda tanımlan verilen sözcük- leri bulmaya çalışın ve her bir harfi bir ya- tay çizgi üzerine gelecek biçimde yazın. Sonra çizgilerin altlarındaki sayılara göre bu harfleri bulmacadaki aynı sayılı kare- lere aktann. (Kara kareler iki sözcük ara- sını; bir satırın sonunda kara kare yoksa bu, sözcügün alttaki satınn başına sarktı- ğını gösterir.) Bulmaca tamamlanınca, sorulan ta- nımlann karşılığı olan sözcüklerin ilk harf- leri yukandan aşağıya doğru Haydar Er- gülen'in "Çocukluk kadar yeni bir ki- tab"ının adını oluşturacak; bulmaca kare- lerindeyse, aynı şiir kitabından bir alıntı ve yayınevinin adı ortaya çıkacaktır. Tanımlar ve sözcükleriniz: A. Uygulama, pratik. 50 69 80 11 49 B."... Kant" ("Salt Aklın Eleştirisi" adlı yapıtı da yaratan, Alman filozof). 9 65 40 6 17 42 14 32 C. Alfred Hitchcock'un bir filmi. 22 2 30 12 3 75 44 D. Bardak, kadeh. 82 16 18 E." ...-ül-erneb" (tavşan dudağı). 1 11 21 31 41 51 62 72 J A F F K F H K 2 12 22 32 42 52 173 C C C B B F 1L 3 13 133 43 53 63 74 C H 1M K F G E 4 14 23 144 54 64 75 E B E 1c 1 K C 1 124 34 45 55 65 76 1 1M F J B M 5 15 25 35 46 56 66 1 L K L J K L K 1 6 16 26 36 157 67 77 B D K K . 1K K 1 7 17 27 37 47 58 68 78 B M L K F F H 8 18 28 38 48 59 69 79 K D J L F E A M 9 19 29 39 49 170 80 B 1 E G A 1F A 10 1 140 50 60 181 M 1 1B A G 1K 120 30 1 161 71 82 1K C 1 1G G D 59 4 29 74 23 F." dün bir gece buldum, şimdi eski bir ço- cuğun / bendeki gözlerini yumdum, onun ... ... / dün gece bütün yazlarımı açık unuttum!" (Haydar Ergülen'in, kendisi kadar eski olan şiir kitabı "Eskiden Terzi"den). 31 48 21 52 58 68 53 34 51 70 G. Macit Eren'in çıkardığı şiir dergisi. 39 60 63 61 71 H. Mide. 62 78 13 I. Çok yapıt ortaya koyan, verimli (sanatçı). 77 19 7 55 54 J. "Bir yazarla bir oyuncunun kitap mekânın- Hazırlayan: İLKER MUMCUOĞLU da buluşmasınf gerçekleştiren "Duo" adlı ki- tabın yazannın soyadı. 35 45 1 28 K." / bülbülleri kaçırdın ormanlanm- dan / kulaklanmın kapılarını havalara uçur- dun / kapılar baba kapılar pencereleri alıp gittiler / tenoriar kaçtı ses tellerinden / çevre- ye saçıldı yavru diktatörier" (Akgün Akova). 20 64 41 46 15 67 8 72 66 47 36 81 43 57 26 L "... of the King" (A. Tennyson'un Kral Art- hur ile ilgili temalan işleyen 12 manzum öykü dizisi). 37 73 5 38 56 25 M. Muhabbetçiçeği. 79 76 10 24 27 33 1051. sayının cözümü: A. MIRÇ, B. ADALET AĞAOĞLU, C. YILIŞIK, D. AYŞEMAYŞE, E. KEBABI, F. OR- ŞELİM, G. VANU, H. SABİ, I. KBB, J. IÇLİ, K. LİN, L. İBNİ, M. IB, N. İNİM İNİM. Metin: "Bağışlayın beni. Iş değil bu, biliyo- rum, ama benim için başka çıkar yol kalmamıştı. LJIi beni sev." C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1052 SAYFA 51