Katalog

Kalp ve damar dostu: Balık H. Yalçın KÖKSAL Uzman Veteriner Hekim nsanların sağlıklı beslenmesinde büyük önem taşıyan, ancak tüketimi konusunda halkımızın yeterince aydınlatılamadığı balık, içerdiği doğal protein, vitamin ve en önemlisi çok doymamış yağ asitleri açısından ele alındığında kesinlikle üzerinde önemle durulması gereken bir hazinedir. Balık eti, diğer hayvan etlerine göre daha az bağ doku içermesi nedeni ile sindirimi oldukça kolay bir besin kaynağıdır. Bu özelliği nedeni ile çocuk ve yaşlıların tüketimi için çok uygundur. Balık eti içeriğinde, A, D, E ve B vitaminleri zengin düzeylerde bulunmakla birlikte, Potasyum, Kalsiyum, Fosfor, Magnezyum, Demir ve Çinko gibi mineraller de zengin düzeylerde bulunmaktadır. Doymamış yağ asitleri bakımından zengin olması kalp ve damar sağlığı açısından önemli olduğu gibi, ayrıca çocukların ve gelişme çağındaki insanların da beslenmeleri açısından son derece önemlidir. Özellikle Obezite ve kalp ve damar hastalıklarının günden güne artıyor olması, bu hastalar için hazırlanan diyetlerde balık etinin öneminin her gün biraz daha iyi anlaşılmasını ve yaygın olarak kullanılmasını da vaz geçilmez hale getirmektedir. Yüksek protein kalitesinin yanı sıra Omega 3 gibi yüksek doymamış yağ asitleri sayesinde trigliserid ve kolesterol düşürücü etkisi de artık göz ardı edilememektedir. Kısaca özetlenebilen bu üstün özellikleri dahi, balık için yukarıda kullandığımız hazine kelimesini anlatmaya yeter sanırım. Bu hazine aslında elimizin altında durmakta ve bizim ilgilenmemizi beklemektedir. Üç bir yanı denizlerle çevrili ülkemiz, hem kapalı denizi ve hem de okyanuslara açılan denizleri ile bizlere armağan sunmaya çalışan tükenmez kaynaktır. Ülkemiz, ada kıyıları da dahil olmak üzere 8333 km kıyı şeridine sahip olmakla kalmamakta 177.714 km akarsu, irili ufaklı 200 doğal göl, 243 adet baraj gölü ve 750 adet sulama göleti olmak üzere toplam 1193 adet su kaynağını sınırları içerisinde bulundurmaktadır. Bu deniz ve akarsularımızda yüzlerce balık türü bulunmasına rağmen bu türlerin pek çoğu ticari bağlamda değerlendirilememektedir. Dünyada, Japonya ve Amerika başta olmak üzere İngiltere, İsveç, Norveç, Danimarka, Almanya ve İtalya balıkçılığa çok önem vermekte, kurdukları modern filolarla bol miktarda balık avlamakta ve ekonomilerine önemli girdiler elde etmektedirler. Ülkemizde ise amatör ve kıyı balıkçılığı yapılmaktadır. Sadece kıyı balıkçılığının yapılıp açık deniz balıkçılığının yapılamaması, memleketimizin açık denizlere uzak olmasından kaynaklanmaktadır. Memleketimizin üç tarafını çevreleyen denizlerden, Akdeniz’de mercan, karagöz, barbunya; Ege denizinde sardalya, levrek, çupra; Karadeniz’de hamsi, torik, kefal, palamut, lüfer, mersin balığı, istavrit bol miktarda çıkarılmaktadır. Ayrıca Manyas, Akşehir, Eber, Ulubat, Seydişehir, Beyşehir, Bafra, İ Amik, Çıldır gibi göllerde alabalık, yayın balığı, inci balığı, tatlı su levreği, dere kayası, kızılkanat, yeşil sazan, tatlı su kefali, uzun levrek gibi balık türleri yakalanır. Ayrıca günümüzde gün geçtikce önem kazanan özel balık çiftliklerinde bol miktarda sazan ve alabalık yetiştirilerek tüketime arz edilmektedir. Ülkemizde teknik yetersizliklerin yanı sıra usulsüz avlanma da balıkçılığın gerilemesinde önemli bir nedendir. Trolle avlanma, üreme ve yavrulama alanı olan kıta sahanlığında avlanma yasağı olan tarihlerde (15 Mayıs15 Ağustos) kaçak avlanma balıkçılığımıza büyük darbe vurmaktadır. Aynı zamanda sanayi ve diğer artıkların arıtılmadan denize verilmesi başta İzmir, İzmit, Gemlik körfezi başta olmak üzere diğer körfezlerimizin de önemli kısmında balıkların barınmasına ve çoğalmalarına mani olmaktadır. Bu nedenlerle balıklar için hayati önem arz eden dalyanlarımız da balçık haline gelmektedir. Tüm bu olumsuzluklara ilaveten, su ürünleri (özellikle balık) tüketim bilincinin halkımıza yeterince verilememiş oluşu da talep kıtlığı yaratmaktadır. Oysa bugün 6.600.000.000 olan dünya nüfusunun 2050 yılında 9.900.000.000 ‘ e ulaşılacağı hesap edildiğinde önümüzdeki yıllarda insanlığın beslenme açısından büyük sorunlar yaşayacağı ortadadır. Zira günümüzde dahi tarıma uygun alanlar hızla azalmakta, yerlerini yerleşim birimleri veya sanayi işletmelerine terk etmektedirler. Biten toprağın yerine yenilerinin konulamayacağı aşikardır. Öyleyse bu sorunun çözümü denizlerde ve akarsulardadır. Bu gerçekten hareketle, su ürünleri ve balık yetiştiriciliğine önem verilmeli ve özellikle ülkemiz açısından, elimizde bulunan olanakları bilinçli olarak en üst düzeyde kullanarak bir yandan ekonomik düzeyde fayda sağlanırken, diğer bir yandan da iş kapıları yaratılmalıdır. Balık yetiştiriciliği diğer hayvan türleri yetiştiriciliğinde elde edilen ürün açısından mukayese edildiğinde, oldukça karlı bir işletme şeklidir. Örneğin 7 kg yemden 1 kg sığır eti, 2 kg yemden 1 kg tavuk eti elde edilebildiği halde 1,7 kg yemden 1 kg balık eti elde edilebildiği düşünüldüğünde ve de yetiştiri alanı açısından beher metrekarede barındırılabilecek hayvan sayısı göz önünde tutulduğunda işletme karlılığı ortaya çıkacaktır. Tabiidir ki bu yetiştiricilik bilinçli ve kontrollü yapılmak koşulu ile amacına ulaşabilir. Bu cümleden olarak: Özellikle bu iş ile uğraşacak kişiler balıkçılığın önemi ve kaynak kullanımı konusunda eğitimden geçirilerek sertifika sahibi yapılmalı ve sertifikasız kişilerin çalışması önlenmelidir. Sivil toplum örgütleri ile sürekli dirsek temasında bulunulmalı ve böylece oto kontrole katkılarının sağlanması önemli bir husustur. Balık hastalıklarının teşhisi için ileri teknoloji ile donatılmış bölgesel laboratuarların kurulması bununla da yetinmeyip nokta istasyonlarla iletişimin hızlı olarak sağlanması gerekmelidir. Deniz kirliliğinin önlenmesi için ilgili tesislerde arıtım sistemi olmazsa olmaz koşul olarak dayatılmalı ve 1 gün için dahi taviz verilmemelidir.Yeni işletme ruhsatları arıtma sistemine sahip olmayan hiçbir işletmeye verilmemeli, mevcut işletmeler de eksiklerini giderene kadar çalışmadan men edilmelidir. Bu durumda Belediyeler, Çevre ve Orman Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Tarım İl ve İlçe Müdürlükleri arasında zaman zaman yaşanan yetki karmaşaları acilen giderilmelidir. Gönüllü Trafik Müfettişliği gibi gönüllü Çevre Teftiş Müfettişlikleri ihdas edilerek bu sayede duyarlı insanların kontrole dahil edilmeleri de düşünülmelidir. Kültür balıkçılığının ihtiyacı olan damızlık balık ve yumurtaların kontrollü işletmelerden sağlanması da önemlidir. Zira yapılan çalışmalardan alınacak verim doğrudan damızlık materyalin nitelikleri ile ilişkilidir. Son zamanlarda özellikle turistik yöreler ve yakınlarında kurulması planlanan balık işletmelerine karşı direniş Balık etinde A,D,E çalışmaları gözlenmekve B vitaminleri tedir. Gerekçe ise denizbulunuyor... lerin bu işletmeler tarafından kirletileceği ve turizm kaybına ve çevre kirliliğine neden olacağıdır. Bu tür işletmelerin şayet gerekli önlemler alınmamışsa ve titizlik gösterilmiyorsa denizlerimizde organik kirliliğe neden olacakları bir gerçektir. Ancak usulüne uygun çalışan ve bu kirliliğe neden olmayan işletmeler de azınlıkta değildir. Önemli olan tüm işletmelerin kontrol altında tutularak çevresine zarar vermeden çalışmalarını sağlamak ve gerek kişisel iş imkanları açısından ve gerekse ülke ekonomimize katkıları açısından pek çok ülkenin büyük ekonomik girdi temin ettiği bu tarz işletmelerin tümünü tu kaka görmek yerine disipline etmek çok daha akılcı bir davranış olacaktır sanırım. Önemli olan getirisi olan işletmelerin belirli bir disiplin içinde çalışmalarını sağlamaktır. Her olumsuzlukta hangi iş kolu olursa olsun kolay yolu tercih ederek mevcutları kapatmak veya yeni işletmelerin kurulmasına karşı çıkmak, elde edilecek ekonomik ve sosyal kazançlara sırt dönmek olacaktır. Nasıl ki yukarıda isimleri verilen ülkeler hem deniz ve hem de kültür balıkçılığı yapmayı başarıyor ve bu sayede ekonomik kazanç sağlayabiliyorlarsa bizim de iyi örnekleri alıp,ülke gerçeklerine adapte edip, tabiatın ülkemize bahşettiği ve pek çok ülkeyi kıskandıracak boyutta olan bu kaynaklardan sonuna kadar yararlanmayı hedeflememiz gerekir. 6