Katalog

BESAŞ, yılda 43 milyon ekmek üretiyor Levent GENCELLİ B URSA Bursa’da resmi verilere göre 950 bin, gayri resmi verilere yani üretimin içindekilere göre bu sayının yaklaşık 2 katı ekmek üretiliyor. Ekmek üretiminde son dönemde "butik" ekmek standartlarının devreye girmesiyle göz zevki öne çıkıyor, ama her sorunlu kent gibi ekmek üretimindeki kalite bilinçli tüketicinin seçimine kalıyor. Caf caflı vitrinlere konulan her ekmeğin kaliteli olmadığı Tarım İl Müdürlüğü’nün denetimleri ortaya çıkarıyor. Bursalılar, bilinen ekmek fırınların dışında kaliteli ekmeği 1982’den bu yana bir belediye kuruluşu olan BESAŞ aracılığıyla tüketiyor. Bursa diğer kalabalık kentlere oranla ekmek kalitesini kamu kuruluşu olarak çok üst düzeye çıkarmış bir yapıya sahip. BESAŞ (Bursa Ekmek ve Besin Sanayi Ticaret A.Ş) hizmete girdiği Nisan 1982’den bu yana kentin belki de Türkiye’nin en kaliteli ekmeğini üretiyor.Bursa ekmek piyasasının yaklaşık yüzde 25’ini elinde tutuyor. BESAŞ’ın kalite ve fiyat anlayışı ekmekteki "çirkin" oyunların oynanmasının önüne geçiyor. BESAŞ’ın temelleri 1977’de esen CHP rüzgarıyla Bursa’da iktidara gelme şansını yakalayan sosyal belediyecilik anlayışının eseri. CHP’nin o dönemki yönetimi Bursa’nın yozlaşma sürecine girmesiyle birlikte ortaya çıkan "Fırıncı Lobisi"nin kalitede ve fiyatta belirleyici olmasına karşı direnişini kırmaya yönelik adımı bugünlerde de ekmek piyasasının acımasızlığını kıracak bir noktaya ulaştı ama kurucu hisse sahipleriyle arası pek iyi değil. BESAŞ’ın hisselerinin yaklaşık yüzde 28, 430 Bursalının elinde. Bunların sadece 180’ine ulaşılabilmiş. Diğerlerinin hisse kaydı var ama hisse senetleri BESAŞ’a ulaşamadığı için kâr paylarıyla birlikte şirketin kasasında kalıyor. 1979’da 430 Bursalı BESAŞ’ın kuruluş temelini atmışlar. Belediyenin de katkısıyla şirket ortaya çıkmış. O günlerde kendi mal varlıklarını ipotek ederek kuruluş için Bursalılara güven veren belediye meclis üyeleri 1980 darbesinde görevden uzaklaştırılınca BESAŞ ortaklarının dağınıklığı başlamış. Bursa’nın en önemli sosyal yatırımlarından biri Nisan 1982’de üretime geçti. O günden bu yana da kaliteli ekmek üretimini sürdürüyor. Bu dönem AKP’nin "ticaret becerisi" nedeniyle ürün çeşidini arttırdı. BESAŞ’ta Bursalıların "francala" olarak tanımladıkları normal ekmek, çavdarlı,kepekli, ayçekirdekli ekmek üretiliyor. Ekmeklerin tümü 400’er gram olarak piyasaya sürülüyor. Normal ekmek 300 YKr, kepekli, ayçekirdekli ve çavdarlı ekmekler 500 yeni kuruşa satılıyor. AKP’nin işbaşına gelmesinin ardından BESAŞ mantı, Mesaş makarna, BESAŞ köy eriştesi, BESAŞ Kemalpaşa tatlı, şehrim un ve BESAŞ süt taşeron şirketlerden toplanarak BESAŞ markasıyla pazarlanıyor. BESAŞ, 5 ve 10’ar kiloluk paketlerle un satışı da yapıyor. Un, piyasaya BESAŞ’ın tescil ettirdiği "Şehrim Un" markasıyla veriliyor. BESAŞ’ın temelleri çok iyi atıldığı için kaliteli üretim önemli kâr getiriyor, ama her belediye kuruluşunda olduğu gibi iktidar değişikliklerinde ekmeğin sosyal belediyeciliğe katkısı öteleniyor ve BESAŞ’ın kazancı yurttaşa sosyal belediyecilik adıyla konserler, belediyenin etkinliklerinin finansmanı ya da Bursa örneğinde olduğu gibi belediye başkanlarının makam aracı olarak dönüyor. BESAŞ’ın yönetim kurulu başkanlığını belediye başkanları yapıyor. ANAP döneminden başlayan uygulama devam ediyor. Örneğin geçen yıl BESAŞ 480 milyar lira net kâr açıkladı. AKP’li Belediye Başkanı Hikmet Şahin’e kaynakları kullanılarak 300 milyar liraya makam aracı hediye etti.Çeşitli dönemlerde Bursa’yı yöneten ANAP’lı ve DSP’li belediye başkanları da BESAŞ’ın aldığı makam araçlarına bindiler. BESAŞ’ın kurucu hisselerini elinde tutanve ardının açıklanmasını istemeyen bir Bursalı, Cumhuriyet’e yaptığı değerlendirmede BESAŞ’ın toplumsal yararının öne çıkmasıyla sorunlarının aşılabileceğini tam kapasite ile çalışmadığını kapasitesinin yüzde 100’e ulaşmasıyla pazar pa yını arttırabileceğini ama buna izin verilmediğini savunuyor. Bu ortağa göre BESAŞ’ın kuruluşundan bu yana işlevi tam anlamıyla kavranamadı. Buna karşın piyasayı terbiye etme konusundaki sorumluluğunu yerine getiriyor. BESAŞ’ın bugünkü haliyle Türkiye’deki ekmek tekelleriyle birlikte yabancı şirketlerin de gözdesi ve çok yakında belediyenin denetiminden çıkma tehlikesi var. Aynı ortak, BESAŞ’ın her dönem siyasetçiler tarafından kullanıldığını, yerel siyasete finansman aktardığını, ama AKP’nin bu işi diğerlerinden çok daha ustaca yaptığını da açıklıyor ve "BESAŞ’ta özelleştirme adına yapılanlar siyasi rant dağıtımıdır. Eskiden de vardı ama bu dönem genelde olduğu gibi özelde de çok daha ustaca yapılıyor"diye konuşuyor. BESAŞ’ın her dönem ekmek atış büfeleri siyasetçilerin partiler içindeki güç kullanma aracı olarak kullanılmıştı. AKP’nin atadığı Genel Müdür Cevat Tulgarer, bu konudaki sıkıntının kendi dönemlerinde aşıldığını, "piyasa koşulları"na uyan ve kendine güvenen herkese BESAŞ satış büfesiyle 500 metre uzakta olmak koşuluyla satış büfesi tahsis edildiğini bildiriyor. Tulgarer, "Devlet terbiyesi almış" şirketin üretimden ödün vermediğini, ürün çeşidini arttırdığını ve geleceğe BESAŞ Genel Müdürü Cevat Tulgarer çok emin adımlarla yürüdüğünü açıklıyor. İşçilerin sendikalı olması nedeniyle ücretlerinin piyasanın çok üzerinde bulunduğunu ve bunun da üretim kalitesine çalışan katkısını getirdiğini bildiriyor. Tulgarer, tükettikleri unu Yenişehir, Kırşehir, Eskişehir ve Mustafakemalpaşa ‘dan sağladıklarını, üçlü paçal adı verilen karıştırmayla BESAŞ’ın ekmek kalitesini yakaladıklarını bildiriyor. Doğal üretim sürecinden taviz vermediklerini de aktaran Tulgarer, BESAŞ geleneğinin sadece Bursa’ya değil Türkiye’ye de örnek üretimle yoluna devam edeceğini açıklıyor. BESAŞ yılda 13 milyon kilonun üzerinde un tüketerek 43 milyon adet normal ekmek üretiyor. Kepekli ekmek üretimi 1 milyon 800, ay çekirdekli ekmek üretimi 125 bin,çavdarlı ekmek üretimi de 144 bin. BESAŞ’ta geçtiğimiz ramazan ayında 205 bin adet pide üretildi. Ekmekteki enerji nişasta ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) Halk Ekmek Genel Müdür Yardımcısı Cengiz Duygulu, insan vücudunun günde en az 500 kalorilik karbonhidrat kaynaklı enerjiye ihtiyacı olduğunu belirterek, bu enerjinin 250 gramlık ekmek tarafından tek başına sağlandığını ifade etti. Duygulu, "İnsan vücudunun günde en azından 500 kalorilik karbonhidrat kaynaklı enerjiye ihtiyacı olduğu belirlenmiş olup bu düzeyin üzerinde alınan karbonhidrat miktarı, vücudun enerji kaynağını karşıladığı gibi, yağların yakılmasını kolaylaştırıyor. Yapıcıonarıcı fonksiyon gören proteinlerin yakılmalarını önleyerek protein tasarrufuna neden oluyor. Bahsettiğimiz 500 kalorilik enerji, 250 gramlık ekmek tarafından yalnız başına sağlanıyor" dedi. Duygulu, ekmek bileşiminin, hammaddesi olan unun içeriğinden kaynaklandığını kaydederek, öğütülen buğdaydan elde edilen unda yaklaşık yüzde 11 protein, yüzde 0.5 ham selüloz, yüzde 1 yağ, yüzde 0.6 kül, yüzde 74 oranında da nişasta bulunduğunu, ekmekteki enerji kaynağının nişasta olduğunu kaydetti. Ekmek üretim safhasında ekmeğe katılan katkı maddelerinin ekmek bileşimini etkilediğini vurgulayan Duygulu, "Eklenen maya protein miktarını yükseltirken, tuz da mineral madde düzeyinde artışa sebep oluyor. Bununla birlikte fermantasyon sırasında nişasta miktarında yüzde 2,3 kadar düşme oluyor" dedi. Duygulu, fermantasyon ve pişirme esnasında oluşan organikinorganik asitler, şekerler ve çeşitli karbonil bileşiklerinin ekmek bileşimine katkıda bulunduğunu bildirdi. Normal katkılı 100 gram ekmekte yaklaşık 270 kalori enerji, katkısız bir ekmekte ise 240 kalori enerji sağlandığına dikkat çeken Duygulu açıklamasında şunları dile getirdi: "Ekmeğin yüksek kaliteli unlardan yapılması, önemli bir demir ve B vitamini kaynağı olmasını sağlıyor. Ekmeğin enerji kaynağının olmasının yanı sıra özellikle bizim toplumumuzda, altın renkli görüntüsü, kabarık gözenekli yapısı, diğer gıdalara göre daha ucuz ve kolay bulunabilir olması, daha çok tüketilmesine sebep oluyor." 11