Katalog

Türkçe Günlükleri Y eni bir dizi başlamış atv’de: “Yol Arkadaşım”. Bir bölümü de Ayvalık’ta, Cunda’da geçiyormuş. Ayvalıklılar orada kendilerini canlandıran oyuncuların konuşmalarını hiç beğenmemişler. Yeniden gösterimine rastlayınca ben de baktım biraz. Hemşerilerim doğru söylüyor. Ayvalık ağzıyla değil, Denizli ya da Aydın ağzıyla konuşuyor dizideki Ayvalıklılar. FEYZA HEPÇİLİNGİRLER 20 Mayıs Salı veriyorsa burada yüklem niye olumsuz? Devrik tümcelerde eylem önce gelirse olumsuz olabilir; “kimse” sözcüğü de böyle bir kurala mı tabi? Mustafa Yıldırım da sormuştu aynı tümceyi: “Kafam karıştı. Yüklem olumlu mu olacak, olumsuz mu? Ben tümcenizi doğru buldum. Çünkü ‘kimse’ sözcüğü de bir olumsuzluğu anlatıyor. Gene de tümce dilime takılıyor. Bir açıklama yapar mısınız?” Önce yüklemi olumlu kullanmayı deneyelim: “Kimse ne ABD’de ne de herhangi bir Avrupa ülkesinde alkışlarla karşılanıyor.” Olmadı, değil mi? Nedeni “kimse” sözcüğü elbette. Ayverdi Sözlüğü’nde 2. cilt, 2318. sayfanın başında, “ne... ne...” bağlacıyla yüklemin olumsuz kullanılacağı durumlar verilirken şöyle denmiş: “Cümlede olumsuz anlam veren başka bir kelime bulunursa”… Örnekler: “Ne büyükleri ne küçükleri onu asla affetmeyecek.”, “Ne Ankara’ya ne İzmir’e hiç gitmedim.” Kerem Onat, “doğu, batı” sözcüklerini “batı uygarlığı, doğu uygarlığı” anlamıyla kullanırken büyük harfle başlatmama takılmış bir de. Doğu, batı gibi sözcükleri, “düşünce, hayat tarzı, politika vb. anlamlar bildirdiğinde” büyük harfle başlatarak yazmak benim de pek içime sinmiyor; ama kendimi genelleşmiş kabullere uymak zorunda hissettiğim için böyle yazmaya çalışıyorum. TDK de Dil Derneği de bu noktada birleşiyor. Dil Derneği’nin Yazım Kılavuzu’nda (5. baskı, 22. sayfa), “Özel ad ya da kavramı karşılayan yer yön adları büyük yazılır.” denmiş ve şu örnek verilmiş: “Kutsal tarih ve dini kimlik Osmanlıları Batı’ya, ırksal ve etnik kimlik ise Doğu’ya doğru yaklaştırıyor”. Nijat Özön’ün Büyük Yazım Kılavuzu’nda da, “Saygı göstermek ya da bir önemi vurgulamak için de kimi sözcükler büyük harfle başlatılabilir.” denmiş. Örnek: “Doğu’ya karşı Batı’yı çıkarmak...” Çok yazdım; ama neden içime sinmediğini bir kez daha açıklamalıyım: Kimi sözcüklerin “saygı göstermek ya da bir önemi vurgulamak için” büyük harfle başlatılabileceği söylendiğinde öyle bir kapı aralanmış oluyor ki artık oradan her şey geçer. İşte Anavatan Partisi lideri Mumcu’nun Cumhurbaşkanı Gül’e yazdığı mektubun son tümceleri: “Siyasi geçmiş ve kimliğinizden yalıtılmanızı Sizden kimse istememektedir. Fakat Siz de, bulunduğunuz makamın gereklerine tam riayet eden bir duruşu lütfen gösteriniz.” “Siz” sözcükleri niçin büyük harfle başlatılmış? Ne deneceği belli: Seslenilen kişi cumhurbaşkanı olduğundan saygı göstermek için. İyi; ama karşımızdaki tek kişi olduğunda ona “siz” diye sesleniyorsak bunu zaten saygı göstermek amacıyla yapmıyor muyuz? O zaman bütün “siz” sözcüklerini büyük harfle mi başlatacağız? Kendini çok önemli bulan biri de kendisinden “Ben” diye söz edebilir mi? Dedim ya, o kapıyı keşke hiç aralamasak; çünkü nelerin nelerin geçeceğini asla denetleyemeyiz. Türkçe “Off” 3 (Dilim Dilim Anadilim) adlı kitabımla ilgili Kerem Onat’ın sorularını yanıtlamaya ara vermiştim; kaldığım yerden sürdürüyorum: Sayfa 208: “En ölümcül kanser türlerinden biri de...” Kitabınızın birçok yerinde “en”in bir tane olduğuna değinmişsiniz; bu tümcede bir istisna mı var? “En” sözcüğü üzerinde titizlendiğim doğru. “En yüksek oyu alan”, “en başarılı”, “en güzel” derken o “en”lerin tek olması gerektiğinde ısrar ediyorum. Ama kanser hastalığının tek ölümcül türü bulunduğunu söyleyemeyiz. Burada bir teklik söz konusu değil. Kanserin birçok türü, birbirinden ölümcül olabilir. Öyleyse “en ölümcül türler”den söz etmenin sakıncası yok. Sayfa 254 (ve anımsadığım kadarıyla iki yerde daha) Mahkum (Mahkum olmayacak mı?) “Mahkum” sözcüğünü nerede “mahkum” diye yazmışsam hepsi yanlış. Sözcük “mahkum” diye yazılır çünkü. Sayfa 246: “Yalnızca ülkenin dilini biliyor diye,.kimse ne ABD’de ne de herhangi bir Avrupa ülkesinde alkışlarla karşılanmıyor.” Ne... ne bağlacı olumsuzluk anlamı 23 Mayıs Cuma M. Oktay Gültekin, İpek Çalışlar’ın “Latife Hanım” kitabında, Latife Hanım’ı yüceltmeye çalışırken Atatürk’e, asla yapmayacağı davranışlar yakıştırdığı iddiasında. 9 Şubat 1923 tarihinde Atatürk’ün Edremit’i ilk ziyaretinde yaşananlar, onun kadın haklarına ne kadar saygılı olduğunu göstermeye yeterken İpek Çalışlar, kitabının 123. sayfasında “Atatürk Edremit’te” diye bir bölüm açtığı halde bu en can alıcı anıyı almamış kitabına. Tam tersine, Atatürk’ü kadın düşmanı göstermek ister gibi bir tutum içine girmiş. Özellikle kitabın 344. sayfasında anlatılan sahnenin öyle yaşanmasının olanaksızlığını, Edremit’te kendilerini ağırlayan Mâhu Hanım’dan (Aygen) bizzat dinlediği anıları aktararak anlatıyor Oktay Bey. Halkı selamlarken, eşini ve ev sahibi hanımı yanına alan, aradan on üç çok hareketli yıl geçmesine karşın Mâhu Hanım’ın konukseverliğini unutmayan, hatta sofrada o başlamadan yemeğe başlamayan, Mâhu Hanım’a en uygun soyadını bulmak için uykusuz kalan Atatürk’ün, Latife Hanım’a “gürültülü bir şamar” indiren adam olamayacağının altını çiziyor. ? www.feyzahepcilingirler.com feyzahep@gmail.com Yıldız Teknik Üniversitesi, Türk Dili Bölümü Çukursaray Binası Kat: 2 Barbaros Bulvarı34349 Yıldız / İst. 26 Mayıs Pazartesi B U L M A C A Önce aşağıda tanımları verilen sözcükleri bulmaya çalışın ve her bir harfi bir yatay çizgi üzerine gelecek biçimde yazın. Sonra çizgilerin altlarındaki sayılara göre bu harfleri bulmacadaki aynı sayılı karelere aktarın. (Kara kareler iki sözcük arasını gösterir. Bir satırın sonunda kara kare yoksa bu, sözcüğün alttaki satırın başına sarktığını gösterir.) Bulmaca tamamlanınca, sorulan tanımların karşılığı olan sözcüklerin ilk harfleri yukarıdan aşağıya doğru bir edebiyat dergisinin adını oluşturacak bulmaca karelerindeyse aynı dergide yayımlanan bir şiirden alıntı ve şairin adı ortaya çıkacaktır. 1 B 2 G 3 E 4 C 5 J 6 B 7 A 8 J 9 L 10 L 11 F 12 E 13 K 14 E 15 L 16 G 17 E 18 E 19 19 A 20 L Hazırlayan: İLKER MUMCUOĞLU 62 33 76 59 24 J. “... Yasar” (Ölü Kitap ve Yeni Kuşbakışı adlı şiir kitaplarını da yaratan şair). 21 B 22 I 23 I 24 I 25 E 26 C 27 B 28 H 29 D 30 H 31 B 32 F 33 I 34 K 35 C 36 L 37 B 38 H 39 E 40 B 49 45 8 5 78 K. Akışkan (yalnız ünsüz harflerini yazacaksınız). 41 H 42 L 43 F 44 C 45 J 46 B 47 H 48 L 49 J 50 A 51 L 52 I 53 B 54 D 55 J 56 B 57 L 58 D 59 I 60 I 61 A 34 72 31 13 62 I 63 B 64 I 65 B 66 L 67 G 68 C 69 L 70 L 71 B L. Tennessee Willams’ın bir oyunu. Tanımlar ve sözcükleriniz: A. Heykeltıraşlıkta başı, göğsü, bazen de omuzları içine alan sanat ürünü. 72 K 73 H 74 G 75 L 76 76 I 77 L 78 J 79 G 80 C 20 48 77 42 70 57 75 55 36 D. Sabır (yalnız ünsüz harflerini yazacaksınız.) G. Kopya. 19 7 61 50 9 15 66 69 51 10 B. Lev Tolstoy’un bir romanı. 54 29 58 67 2 79 74 16 1 37 6 40 E. Yağı alınmış sütten yapılan peynir. H. “Ben yalnız bir kovboyum” diyerek yeni serüvenlere doğru at koşturan çizgi roman kahramanı. 954. sayının çözümü: A. ORHAN, B. 66 46 21 65 53 27 63 71 25 3 18 12 14 17 39 C. “... belirlemek” (sınırı çizmek). F. Yunan mimarlığının üç biçeminden biri. 28 38 41 47 30 73 SİPRU, C. MIRIL MIRIL, D. ABO, E. NİGARİ BÖYLE YAZDI, F. ÇÖLDE ÇAY, G. AHMEDİ, H. KÜRŞAT BAŞAR I. MİG, J. ABC, K. KOÇİ BEY, L. ÇİÇU, M. IRZ. I. İlhan Berk’in bir şiir kitabı. Şiir: “Hiçbir biçim anlamını dolduramaz dolayısıyla boştur. Hiçbir köprü karşıya geçirmez ayrıcaGöçebe” 4 35 26 44 68 80 11 32 43 64 22 60 52 23 CUMHURİYET KİTAP SAYI 955 SAYFA 39