Katalog

SİHİRLİ DEĞNEK Nilay YILMAZ Konuk Sihirli Değnek Büyüklere ödev: Çocuk kitapları Ë Mehmet Atilla (Yazar) örsel uyaranların dört bir yanı kuşattığı bir toplumda yaşıyoruz, büyüklerin evreniyle çocukların evreninin hangi alanlarda kesişip hangi alanlarda ayrıştığını belirlemek gittikçe zorlaşıyor artık. Çocuğu yetişkin dünyasından soyutlamak ne denli gereksiz bir çabaysa, tümüyle bu dünyanın içine çekmenin de kendine göre sakıncaları olduğu kuşkusuz. Ortak zamanları ve alanları sağlıklı biçimde paylaşabilmenin, üstelik bunu olabildiğince “geniş” tutabilmenin önemini kavramaya başlamamızı sevindirici bir gelişme olarak görmeliyiz. Ne ki, birlikte olmak demek, aynı ortamı paylaşmak demek değil yalnızca. Toplanıp televizyon izlemek, pikniğe gitmek, alışveriş merkezlerini dolaşmak da değil. Günlük yaşamın zorunlu ilişkileri, sanatsal eylemlerle eklemlendirilmediği sürece çocukların yaşamı doğru biçimde algılayamayaca G Bu hafta büyüklerin ödevi çok! Kitaplar, dergiler, internet siteleri... * Okul Çağında Dil Etkinlikleri, Yard. Doç. Dr. Murat Aşıcı, Morpa * Çocuk ve Sanat Eğitimi, Yard. Doç. Dr. Sevgi Gürtuna, Morpa * Sanat Etkinlikleri, Küçükadımlar Eğitim Dizisi (okulöncesi) * Çoluk Çocuk dergisi (süreli yayın), Kök Yayıncılık Geçtiğimiz ay 7. yaşını kutlayan Çoluk Çocuk dergisi, annebabaçocuk ve eğitimci dörtgenine yönelik yayınında, Çocuk Hakları Sözleşmesi’ni temel alarak çocuğun gelişimi, eğitimi, sağlığı, psikolojisi ve çocukla ilgili pek çok bilgiyi paylaşmaktadır. Sanattan edebiyata, doğadan spora ve beslenmeye, eğitimden sağlığa kadar pek çok konu ve her ay “Dosya” bölümünde ele aldığı özel konusuyla annebabalara ve eğitimcilere rehber oluyor. (Bkz: www.colukcocuk.com.tr) * Okyanus (Çocuk Yayınları ve Okuma Kültürü Dergisi), Saklambaç Yayınları Çocuk Yayınları ve Okuma Kültürü Dergisi Okyanus üç ayda bir yayımlanıyor. Kitap tanıtımları, oyunlar, bilgilendirici köşeler, yazarlarla ve editörlerle söyleşiler, izlenim yazıları, çocuklardan yazarlara ve kitap kahramanlara yazılmış mektuplar, kitaplardan alıntılar... (Bkz: www.saklambac.com.tr/okyanus) * Bianet Çocuk Sitesi (çocuklarla ilgili bilgi, belge, haber) www.bianet.org/cocuk * Vurursan Kırılır! (Çocuk Hakları ulusal iletişim ağı) www.018.org SAYFA 32 ğı gerçeğini yetişkinlerin bir an önce benimsemesi gerekiyor. Sanatsal eylemlerin içinde “okuma”nın yerini her fırsatta, hepimiz vurguluyoruz. Okuma yazma bilmeyen annebabalar bile bu konuda yüreklendirici olabiliyorlar. Kısıtlı bütçelerini zorlayarak çocuğuna kitap alan ailelerin varlığını da biliyoruz. Bunlar iç açıcı şeyler ama büyük bir kesimin kendilerine düşen görevi gereğince yapmadığının, yalnızca kitap almakla ya da önermekle yetindiklerinin de farkındayız. Eğitim düzeyi düşük olanlar bir yana, öğrenim görmüş annebabaların, kimi öğretmenlerin, yakın akrabaların bu konudaki sorumluluğu büyük. Ödev ve bazı zorlama yöntemler dışında çocukları kitapla yeterince buluşturamadığımızı söylüyor rakamlar. Üstelik annebabalar eskiye oranla daha eğitimliyken... Birçok neden sayılabilir ama bunların içinde belki de en önemlisi, yetişkinlerin kendilerinin kitap okumaması olarak öne çıkıyor bence. Oysa aynı yetişkinler televizyon izliyor, bilgisayar kullanıyor, gazete ve dergilere göz atıyorlar; ama iş “kitap” okumaya gelince o ‘sayfayı’ hemen geçiveriyorlar. Zamanlarının olmayışını, yorgunluklarını, bu konunun öğretmenlerin yükümlülüğünde olduğunu vb. öne sürerek sözde gerekçeler yaratıyorlar. Hatta okumayı yalnızca okul dönemiyle ilişkilendirerek çocuklara hem kötü örnek oluşturuyorlar, hem de okuma ediminde onları yalnız bırakıveriyorlar. Sözün özü şu: Çocuklarına içten bir yardımda bulunmak isteyen büyükler, topu oraya buraya atmayı bırakmalı, bir an önce kendileri okumaya başlamalıdırlar. Hem de öncelikle çocuk kitaplarını... Gocunmadan, yüksünmeden, hafife almadan... Çocuk kitaplarının hedef kitlesi elbette çocuklardır ama büyüklerin de ilgisini çekebilecek düzeydedir çoğu. Çocuk yazını, sanıldığı gibi bir alttür değildir çünkü. Hele hele belli yaş gruplarının içine hapsedilecek bir alan hiç değildir. Eğer büyükler de çocuk kitabı okumaya başlarlarsa, unuttukları birçok duyarlılığı yeniden yakalayacaklardır. Murathan Mungan, “Çocuklar ve Büyükleri” adıyla hazırladığı bir seçki kitabının girişinde şunları söylüyor: “Kendimizle çocukluğumuz arasındaki büyülü uzaklık her zaman çok çekici gelmiştir bana. O unuttuğumuz, kökleri gene de bizde olan dünyayı yeniden keşfetmek, yeniden anlamak ve anlamlandırmak, her seferinde hayatımızın geri kalanı için yeni bir şey öğrenmemizi sağlar.” Gerçekten de böyledir, yaşamımızın her aşamasında çocuk dünyasının atak ve şaşırtıcı metinlerine dönmemiz, yalnızca şimdinin içinde dolanıp duran yaratıklar olmaktan kurtarır bizi. Çocuk kitaplarında bol bol yer alan düşmantık çarpışması, deneyim kazanma serüvenleri, somuttan soyuta geçişteki o inanılmaz dalgalanma, iç hesaplaşma başlangıçları, öğrenilmiş ve öğrenilmekte olanı sorgulama, saflığın çırpınışı gibi öğeler çok sayıda büyüğü büyüklerin dünyasında zamanla unutulduğunu, büyükler çoyeniden heyecanlandıcuk kitabı okumaya zorlanırlarsa racaktır. Bu yenilenmeyi dünyanın daha iyi bir yer olacağına taşıyan asıl güç, okunan metnin kurmaca inandığını,” yazdı gazeteler. (3) Bu sözler, oluşudur. Kurmaca metinler, anlattıkları olay oldukça katı bir yaklaşım olarak değerlendiya da öyküyle sonlanmayan, sürekli değişen rilebilir, ama benzer bir düşünceyi dile getiranlatılar oldukları için her yaşta ayrı bir tatla mesi açısından da önemli. Aslında şöyle tookunmaya uygun metinlerdir. Nitelikli çocuk parlamak daha doğru; nitelikli çocuk kitapkitapları da büyük oranda kurmaca metinler larını gözden kaçırmayan büyükler için bu olduğu için, yetişkin gözle bir kez daha tür kitaplar en azından haz verici kitaplardır. okunduklarında bambaşka hazlar oluşturaBrandeis Üniversitesi profesörlerinden Willibilecek güçtedirler. İnsanın geçmişe ait kimi am Flesch’e göre “Çocuk edebiyatından bidönemeçlerde, kitaplar ve kahramanları zim aldığımız haz, masum bir haz değildir. aracılığıyla bir kez daha soluklanmasının ne Çocuk öyküleri okuyan yetişkin okurlar oladenli bir ruh serinlemesine yol açacağı unurak bizler, çocukların en azından bir öyküye tulmamalıdır. kendilerini kaptırdıkları zaman, yetişkinliğe Umberto Eco’ya kulak vermenin zamanıdır doğru yol aldıkları her adımda dünyaya olan şimdi. Eco, “Eski bir denememde, Stendgüvenlerinin geçici, kırılgan ve tehlike içinde hal’in Kırmızı ve Siyah’ının kahramanı Julien olduğunun farkındayızdır. Fakat çocuklar Sorel’i, babamızdan daha iyi tanıdığımızı bunun farkında değillerdir,” diyerek iki haz yazmıştım: Çünkü babamızın anlayamadığıarasındaki ayrıma dikkat çekse de sonuçta mız birçok yönünü, dile getirmediği birçok görülüyor ki, birçok basamağı haz alma düşüncesini, görünüşte herhangi bir açıklaüzerine kurulmuş olan şu yetişkin dünyasına ması olmayan birçok hareketini, söylemediçocuk kitapları aracılığıyla bir basamak daği sevgilerini, saklı tuttuğu gizlerini, çocukluha eklemek çok da zor bir iş değildir. Üstelik ğunun anılarını ve olaylarını hiçbir zaman bianlamlı bir iş yapmanın mutluluğuyla biçimlemeyeceğiz, oysa bir anlatı kişisi hakkında lendirmiş olarak. Ne dersiniz? Evimizden, en bilmemiz gereken her şeyi biliriz,” derken yakınımızdan, komşumuzdan, sesimizin giher okuyuşta roman kahramanı hakkında, debildiği yerlerden başlasak? ? dolayısıyla da yaşam üzerine yeni şeyler öğrenilebileceğini vurgulamak istiyor. Yararlanılan kaynaklar Kaldı ki çocuklar, yetişkinlerle aynı kitabı Çocuklar ve Büyükleri, Murathan Mungan, okumaktan, tartışmaktan, farklı bakış açılaMetis Yayınları rıyla irdelemekten çok hoşlanırlar. Bir bakıAnlatı Ormanlarında Altı Gezinti, Umberto Eco, ma yetişkinle aynı düzlemde buluşmanın Can Yayınları keyfini sürmek isterler. Çocuklara böyle bir www.dawn.com/2004/07/26/int10.htm ortam sağlamanın yararı gözden kaçırılacak www.boston.com/news/globe/ideas/articles/2005/1 bir kazanç değildir. Onlar da zaten bu orta1/06/thewaywewere mı ellerinden geldiğince kendi yararlarına çevirmeyi becerecek kadar inatçı ve yeteneklidirler. Hüseyin Cöntürk’ün “Çağının Eleştirisi” adlı kitabından yola çıkarsak, okuma eyGülten Dayıoğlu Çocuk leminde insanın iki özelliği başat ve Gençlik Edebiyatı ögedir; “homo criticus” (inceleyip Vakfı Çocuk Romanı değerlendiren insan) ve “homo luYarışması dens” (oyun oynayan insan). Bu iki Gülten Dayıoğlu Çocuk kavram birbirini bütünleyip geliştireve Gençlik Edebiyatı rek hem bilinçlenmenin, hem de yaVakfı tarafından düzenlepılan işten keyif almanın ortaklığını nen yarışma “Çocuk Romanı” dalındaydı. doğurur. Çocuklar için okuma deniZehra Tapunç “Charta Pergamena”; Dursun len şeyin altyapısı da budur. Onları Ege Göçmen de “Canı Sıkılan Çocuk” adlı yabu süreçte yalnız bırakmamak hepi pıtlarıyla birincilik ödülünü paylaştılar. 15 Mamizin görevi olmalıdır. yıs’ta Dolmabahçe Sarayı’nda düzenlenecek Büyüklerin çocuk kitabı okumasının ödül töreninde Çocuk ve Gençlik Edebiyatı bir başka boyutu da, yeni yazarlarla yazarı Gülten Dayıoğlu’nun 45. sanat yılı da ve kitaplarla tanışmaya olanak verkutlanacak… Gülten Dayıoğlu Çocuk ve mesidir. Lise ya da üniversite bitirGençlik Edebiyatı Ödülleri Yarışması’nın ikinmiş pek çok yetişkinin çocuk kitabı cisi “Araştırma” dalında verilecek. “Yeni kitle bilgisi, çok bilinen bazı klasikler ya iletişim araçlarının çocuk ve gençlik edebiyada popüler üç beş tanıdık kitapla sı tına etkisi” konulu araştırmaların değerlendirileceği yarışmaya katılmak isteyenler için son nırlı olduğuna göre çocuk kitaplarıbaşvuru tarihi 31 Aralık 2008. na yeniden eğilmenin onlara bambaşka kapılar açacağı da düşünülÇocukları Güldürün! melidir. Onlarca kitap yazmış, sayıGülmece Öykü Yarışması sız toplantılara, söyleşilere katılmış, (Tudem Yayınları) dergilerde yazılar yayımlamış birçok Yarışma şartnamesi için çocuk kitabı yazarının bırakın ülke Bkz: ecure.tudem.com/comgenelini, yaşadığı il merkezinde, pany/anounce.aspx hem de öğretmenler tarafından taSon başvuru 31 Temmuz nınmadığı gerçeği acı bir fotoğraf 2008 olarak bugün de karşımızda duruyor. Bazı ülkelerde bu konuda çalışRıfat Ilgaz Çocuk Edebiyatı malar yapıldığını okuyoruz. Bu etÖykü Yarışmakinliklerin kimisi çabucak popüler sı (Çınar Yakültür etkinliğine dönüşebiliyor, hayınları) zır listelerle büyüklerin bile gözü boYarışma şartyanmak isteniyor ama eğer istenirse namesi için bu tuzağın dışına çıkılabilir. Yeter ki, Bkz: www.cisağlam bir kararlılıkla çıkılsın yola. naryayinciNobel ödüllü yazar Jose Saramago lik.com.tr ise, bu konuda daha sert bir tavırSon başvuru dan yana. Roma’da katıldığı bir et20 Haziran kinlik öncesi, “Çocuk kitaplarında 2008 ? yer alan dayanışma, başkasına saygı, iyilik gibi vazgeçilmez değerlerin SİHİRLİ HABERLER Nilay Yılmaz: İstanbul Bilgi Üniversitesi Eski Silahtarağa Elektrik Santralı. Silahtarağa Mah. Kâzım Karabekir Cad. No:1 Eyüp / İstanbul Tel: 0212 236 78 42 / www.nilayyilmaz.com CUMHURİYET KİTAP SAYI 952