Katalog

OKURLARA Afşar Timuçin’den insanın felsefi, bilimsel ve sanatsal gelişimi İsmail Mert Başat yeni çalışması ‘Gökyüzünden Başka Sınır Yok’la okur karşısında. Başat, kurulmakta olan küresel ve zihinsel hegemonya karşısında sanatın direnmeci ve özgürleştirici olanaklarına işaret ediyor. Anlamlarından kaydırılan kimi kavramların da geliştirilip, zenginleştirilmesine çalışıyor. Sanatta anlam kuruluşu, estetik, eleştiri, yapıtın şey’leştirilmesi, tarafsızlık, sorumluluk, yaratmada dildüşünceimgelem ilişkileri ve sanatın felsefe, demokrasi, barış gibi farklı alanlar ile kurduğu dinamikler, sorgulanan konulardan bazıları. İsmail Mert Başat’la Sedat Demir konuştu. Atatürk Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı tarafından yürütülen Türk Dünyası Ortak Edebiyatı Projesi kapsamında yayımlanan Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi’ni gördüğünüzde, “yüksek” önadlı bir kurumun akademisyenlerle birlikte hazırladığı, adına yaraşır bir eserle karşı karşıya olduğunuzu sanıyorsunuz. Ancak, ansiklopedinin sayfalarını şöyle bir karıştırdığınızda, nasıl bir facia ile karşılaştığınızı hemen anlıyorsunuz. Ansiklopediyi Aylin Özdemir değerlendirdi. ‘Pera da İstanbul’… ‘Marissa EposKızılırmak Söylenceleri’… ‘Söylence BerlinBir Aşk Masalı’… ‘BenArasBilgelik Gizemi Hindistan’… Tekin Sönmez’in kitaplarından bazıları. Sönmez kalemiyle yazın, tarih ve uygarlık sarmalında olağanüstü bir serüvenin içine sokuyor bizi... Tekin Sönmez’le Gamze Akdemir konuştu. Dev bir ‘Düşünce Tarihi’ vinçtir, Aşkın Diyalektiği, Yeni Şiirimizin Kısa Romanı, Erken Ölümler, Ahlaksızlık Üzerine… gibi birçok konuda inceleme, araştırma ve denemeleriyle bilgi, düşün ve sanat yaşamımızı zenginleştirdi. Afşar Timuçin’in 1994’te üç cilt olarak ilk basımı yapılan ve 5 basıma ulaşan Gerçekçi Düşüncenin Kaynakları, Gerçekçi Düşüncenin Gelişimi, Gerçekçi Düşüncenin Çağdaş Görünümü adlı yapıtları dev bir “Düşünce Tarihi” adıyla yayımlandı. Bir düşünce ve sanat adamının, binlerce insanın bilgi dağarcığına güzellikler katan, çağdaş insan olabilme yolundaki erdemleri öğreten, insanlığın bu yoldaki serüvenini aktararak sunduğu birikimle yaşamı, yaşamın anlamını algılama gücünü derinleştiren Düşünce Tarihi’ni okumak, yaşama gerçek bir insan olarak katılmak isteyenlerin özellikle gençliklerinde yapması gereken işlerden biridir. Afşar Timuçin’in felsefi ve sanatsal damıtmasıyla oluşan Düşünce Tarihi, insanın en eski alışkanlıklarından olan, insanın insan olmaya başlarken başladığı, insan için bir zorunluluk olan, insan ruhsallığının en belirgin, en belirleyici işlevi olan, insanın en önemli organı olan düşüncenin tarihi, doğal olarak insanlığın tarihi anlamına gelmektedir. İNSANLIK BİRİKİMİ Yapıtın girişinde insanın düşünmeden yapabileceği pek çok iş olduğunu, ama bu işlerin arasında bilimin, sanatın ve felsefenin olmadığını söylüyor Afşar Timuçin. Bu nedenle gerçek anlamda düşünmeyi beceremeyen toplumların bu üç alanda eksik olduklarını ve yapıtının insanı insan, toplumu toplum kılan düşünce ekseninde geliştiğini ve düşüncenin bilimsanatfelsefe üçgeni içindeki tarihini aktardığını vurguluyor. Yaşama uygun olan, düşünce yapısıyla, duygu düzeniyle kendisini var eden koşullarla yaratılan, yaşamın özünde olan gerçekliği bir anlam olarak içinde taşıyan bir birikimi, insan gerçeğini tüm özellikleriyle doğru olarak yansıtan gerçekçi yapıtlarla gelişip büyüyen bir insanlık birikimini başlangıcı ve tarihiyle günümüze taşıyor Düşünce Tarihi. Bu tarihte neler yok ki? En eski uygarlıklardan en yeni uygarlıklara uzanan bu “insan” tarihinde kazıbilimden ve dünyanın en eski görünümünden başlayarak sanatın gelişimi ve yeni insanın koşullarına, Mezopotamya, Mısır, Hitit, İbrani, Fenike, Girit uygarlıklarındaki insan gerçeğini öğreniyoruz. Toplumsal ve iktisadi yaşamlarıyla birlikte insanın yarattığı Eski Yunan uygarlığını, mitolojisini, felsefesini, Platon ve Aristo’nun attığı temelleri öğrendikten sonra Roma uygarlığına ve ortaçağa, Hıristiyan düşüncesinin gelişimine geliyor ve böylelikle gerçekçi düşünceye kaynaklık eden temeller üzerinde gelişen insanı tanımaya başlamış oluyoruz. KLASİK DEĞERLERİN OLUŞUMU Feodalliğin gelişimi ve sonuyla ortaçağdan, Rönesans’tan yeniçağa gelirken edebiyat, siyaset, bilim ve felsefedeki insancı, akılcı ve klasik değerlerin oluşmasının serüvenini izliyor, öncesi ve sonrasıyla “yöntem filozofu” Descartes’a geliyoruz. 17. yüzyıla ulaşıyoruz artık, büyük felsefeler yüzyılına: Pascal, Malebranche, Locke, Spinoza, Leibniz. 18. yüzyıldaki “sanayi devrimi”yle yeni büyük adımlar geliyor insanlığın düşüncesine. Berkeley, Hume, Adam Smith, Quesnay ve ardından kökenleriyle birlikte “Aydınlanma” düşüncesiyle, Diderot, Voltaire, Rousseau ile tanışıyoruz. Sonra da Fransız Devrimi ve Kant felsefesiyle. İnsanlığın bu uzun ve düşünsel serüveni, 19. yüzyıl dünyasını (Avrupa’da büyük devletlerin, ABD’nin kurulması vb.) tanımamızla daha da genişliyor. Birinci Dünya Savaşı, Ekim Devrimi, İspanya İç Savaşı, İkinci Dünya Savaşı gibi büyük olayları içeren 20. yüzyıl insanlığa çağdaş Fransız edebiyatında duyguculuk ve gerçekçiliğe yönelişi, “büyük roman geleneği”nin kurulmasını, “yeni şiir”i, şiirde yeni atılımları, gerçeküstücülüğü getirirken edebiyatın büyük düşünürleri, yaşamın büyük tutkunlarıyla Lamartine, Victor Hugo, Balzac, Stendhal, Flaubert, Zola ile Baudelaire, Mallarme, Rimbaud, Apollinaire, Eluard, Aragon, Proust, Gide, Valery ile tanışıyoruz. Doğaldır ki aynı süreçte Goethe, Schiller, Heine, Nietzsche, Swift, Fielding, Lord Byron, Shelley, Scott, Jane Austen, Dickens, Thackeray, Shaw, Ibsen, Kafka, Tolstoy, Dostoyevski, Turgenyev, Gorki gibi büyük ustaların geçişlerini izliyoruz. Tarihe geçişlerini ve tarihten izleriyle geçişlerini… Düşünce gelenekçilikten olumculuğa geçiyor ve sonunda “evrim” kuramıyla, Darwin ve Spencer’la buluşuyoruz. Olumcu Comte, Yeni Kantçılar, Hegel ve toplumcu düşünceye ulaşıyor insanlık düşüncesi. Bütüncü ve barışçı yönelimiyle Saint Simon, Hegel eleştiricisi Feuerbach, sefaletin felsefesini yazan Proudhon ve “Dünyada yeni bir hayalet dolaşıyor” diyen Karl Marx çıkıyor insanlığın düşünce dünyasının aynasına. Marx’ın ardılları Lenin, Rosa Luxemburg, György Lukacs, Antonio Gramsci’yi tanıyoruz ve sonra da Freud, Adler, Jung, Bergson, Durkheim, Russell, Emerson, William James gibi çağdaş düşünürleri. Yapıt varoluşçuların öncüsü Kierkegaard’la, Heidegger, Sartre, Camus gibi varoluşçularla ve bir eleştiri yöntemi olan yapısalcılarla, Saussaure ve LeviStrauss’la bizi tanıştırarak noktayı koyuyor. İnsanın, insan düşüncesinin felsefi, bilimsel ve sanatsal gelişmesini ve serüvenini Afşar Timuçin’in kaleminden izlemek ve öğrenmek hem insana keyif veren hem de insanı güçlendiren bir eylem oluyor. ? Düşünce Tarihi,/Afşar Timuçin,Bulut Yayınları, 2008, büyük boy, 824 s. Afşar Timuçin’in 1994’te üç cilt olarak ilk basımı yapılan ve 5 basıma ulaşan Gerçekçi Düşüncenin Kaynakları, Gerçekçi Düşüncenin Gelişimi, Gerçekçi Düşüncenin Çağdaş Görünümü adlı yapıtları “Düşünce Tarihi” adıyla yayımlandı. Ë Öner YAĞCI “İnsan olabilmek için düşünmeyi bilmek, düşünebilmek gerekir... İnsan denilince düşünce, düşünce denilince insan düşünülür... Düşünce insanın temel özelliği olduğuna göre insanın düşünceden korkması kendinden korkması demektir…Düşünce adına yaraşır düşünce bilimsel düşüncedir, sanatsal düşüncedir ve felsefi düşüncedir…” Afşar Timuçin elsefe, siyaset ve edebiyat yaşamımıza katkıları onlarca ciltlik kültür sanat ansiklopedisi oluşturan Afşar Timuçin, dev bir düşünce tarihi ile bir merhaba daha dedi aydınlığımıza. 1939 doğumlu Timuçin, 1972’deki Descartes: Descartesçı Bilgi Kuramının Temellendirilişi adlı doktora teziyle başlayıp 1973’te A. Kadir’le birlikte sunduğu Vietnam Şiiri ile sürdürdüğü yazarlık serüvenini, örnek bir çalışkanlıkla, düşünce ve sanat dünyasının çeşitli alan ve biçimlerindeki yapıtlarıyla bugünlere getirdi. Böyle Söylenmeli Bizim Türkümüz, Ey Benim Güzel Sevdalım, Akşam Türküleri, Bulutlar Deniz Kokar gibi şiir kitaplarına imza attı Afşar Timuçin. Denizli Pencere, Neden Bazı Akşamlar, Aşkolsun Kırlangıçlar gibi öykü kitapları; Yarına Başlamak, Gece Gelen Eski Dost, Kıyılar Durunca gibi romanlar yayımladı. Filistin Şiiri, Bouthoul’dan Sosyoloji Tarihi, Marcuse’den Tek Boyutlu İnsan, Burney’den Aşk gibi çevirileri kazandırdı dilimize. Afşar Timuçin bu yapıtlarının yanı sıra felsefeden şiire, edebiyat eleştirisinden estetiğe kadar Nâzım Hikmet’in Şiiri, Niçin Yapısalcılık Değil?, Felsefe Sözlüğü, Felsefe Bir Se F Bol kitaplı günler… TURHAN GÜNAY eposta: turhangunay@cumhuriyet.com.tr cumkitap@cumhuriyet.com.tr Afşar Timuçin, insanın düşünmeden yapabileceği pek çok iş olduğunu, ama bu işlerin arasında bilimin, sanatın ve felsefenin olmadığını söylüyor. İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına İlhan Selçuk?Genel Yayın Yönetmeni: İbrahim Yıldız?Yayın Yönetmeni: Turhan Günay? Sorumlu Müdür: Güray Öz?Görsel Yönetmen: Dilek Akıskalı?Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş.?İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli İstanbul, Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0(212) 343 72 64?Baskı: DPC Doğan Medya Tesisleri, Hoşdere Yolu, 34850 Esenyurt İSTANBUL.?Cumhuriyet Reklam: Genel Müdür: Özlem Ayden/ Reklam Müdürü: Eylem Çevik?Tel: 0 (212) 25198 74750 (212) 343 72 74?Yerel süreli yayın?Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. CUMHURİYET KİTAP SAYI 952 SAYFA 3