Katalog

O K U R L A R A Carter V. Findley’den ‘Dünya Tarihinde Türkler’ Ethem Baran, 1962 yılında Yozgat’ta doğdu. İlk ve ortaöğrenimini Yozgat’ta yaptı. 1983 yılında Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Eğitim Yönetimi ve Planlaması Bölümü’nden mezun oldu. Aynı üniversitenin Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde Güzel Sanatlar Eğitimi alanında master programına devam etti. Bir süre Gazi Üniversitesi’nde ders verdi. Halen Milli Eğitim Bakanlığı Yayınlar Dairesi’nde çalışmaktadır. Baran, ilk desen, resim ve öykülerini 1978 yılında yayımladı. Daha sonra çeşitli dergilerde öykü, deneme, eleştiri yazıları yayımlandı. Baran’ın ilk öykü kitabı “Sonrası Ayrılık” 1991 yılında yayımlanmıştı. İkinci kitabı “Kurutulmuş Gül Mevsimi”ni 1994 yılında yayımladı. Ethem Baran Ocak 2005’te üçüncü kitabı “Dönüşsüz Yolculuklar Kitabı”nı, Eylül 2005’te “Unuttuğum Bütün Akşamlar” kitabını ve Mart 2006’da da “Bozkırın Uzak Bahçeleri”ni yayımladı. Baran “Dönüşsüz Yolculuklar Kitabı” ile 2005 Yunus Nadi Öykü Ödülü’nü kazanmıştı. Baran’la “Bozkırın Uzak Bahçeleri”ni konuştuk. Selçuk Altun “Kitap İçin” yazılarını şimdilik tamamladı. Sevilen yazılarına bir süre ara verecek. Yakın bir gelecekte onu yeniden aramızda göreceğiz. Bol kitaplı günler!.. Sabırla ve zevkle dokunmuş bir Türk halısı gibi Ayşen Anadol’un çevirisiyle Kitap Yayınevi tarafından yayımlanan ‘Dünya Tarihinde Türkler’, Türk toplumlarının, İÖ 3 binli yıllardan başlayarak varlıkları, eylemleri, etkilenişleri, etkileyişleri anlatılıyor. ? Necdet SAKAOĞLU arter V. Findley, Dünya Tarihinde Türkler adlı çalışmasını Aralık 1999’da ABD Princeton Üniversitesi’nde verdiği konferans dizisini geliştirerek hazırlamış. Asıl esin kaynağı ise 1992’de yayımlanan Peter Golden’ın Introduction to the History of the Turkic Peoples adlı kitabı olmuş. Ayşen Anadol’un çevirisiyle Kitap Yayınevi tarafından Ocak 2006’da yayımlanan yapıtta, Türk toplumlarının, İÖ 3 binli yıllardan itibaren varlıkları, eylemleri, etkilenişleri, etkileyişleri anlatılıyor. Belki, en önce hatırlatılması gereken, Türkleri rahatsız eden öznel değerlendirmelere girilmeme konusunda Findley’in gösterdiği titizliktir. Yazar ele aldığı konularla pek çok sorunun yanıtını verirken, bugüne kadar aklımızdan geçmeyen yeni sorulara da kapı aralıyor. Ayşen Anadol’un ustalıkla yaptığı çeviri aynı zamanda ilgiyi arttıran bir okuma kolaylığı sağlamış. Sunuşunda “Bu kitap insanlık tarihinin bu önemli parçasını daha iyi bilmek isteyen, uzman olmayan okurlar için yazıldı” diyen Findley’in bu çalışması kolay okunabilir anlaşılır, yararlı bir tarih örneği sunuyor. Okumaya başlarken, Türkler hakkında bildiklerimizi, iyi ya da kötü Türklerin değerlendirilişi konusundaki bilgilerimizi hatırlamakta –kitabı okuduktan sonraki edinimlerimizle bir kıyaslama yapmak bakımından yarar vardır. Findley, İslamiyetten önce Türkler ve Ataları (I. Bölüm: s 3171) bahsine Türk halklarının kökeni iyi belgelenmiş değildir tümcesiyle girdikten sonra: Oysa Türkler ya da ataları henüz adları tarih kaynaklarında ortaya çıkmamışken Avrasya tarihinde bölgesel olmaktan çok daha büyük bir rol oynamışlardı diyor. Destansı anlatılar ve savlar içerdiğinden kabul görmeyen göçler konusundaki, arkeolojik bulgulara dayalı açıklamaları da önemlidir. İç Asya’da tarım potansiyeline dayalı olarak yükselen uygarlığın, uzun bir kuraklık sonunda sönerken göçler vermesi doğaldır. Dilkültür yayılım ve etkileşimlerinin; biniciliğin, araba yapımı ve dokuma sanatının, su ve temizlik geleneklerinin taşınması, bu olgu içinde açıklanmaktadır. İskit, Saka uygarlıklarından, Şamanlık, Hunlar, Kök Türk Çin ilişkilerine, İç Asya’da’ki Pax Turcica evresinde gelişen İpek Yolu ağına, Şyungnular temeline dayanan imparatorluk sisteminin Türk devletlerine model oluşuna; Kut, Kağan, Yasak, Böri, Bodun, Tengri, Umay... kavramlarına, Budacılık, Manicilik gibi ithal inançlara, Kuteybe bin Müslim’in 751 Talas Muharebesi sonrasında İslamiyetin İç Asya’da yayılma ortamı buluşuna değin, bir dizi olgu ve oluntulara, girişte belirtilen ilke doğrultusunda değiniliyor. ÖnTürk dilinin İÖ 3000’lerden başlayarak konuşulmasına karşın, Türk siyasi tarihinin ancak İS 6. yy’da netlik kazandığı görüşü ise tartışılabilir. Türk ve Moğol imparatorluklarının ilk modelini temsil eden ve bu akraba ırkların ataları sayılan Şyungnular’ın Çin kaynaklarından öğrenilebilen tarihleri üzerinde de durulmuştur. yorlar!.. Findley’in : Müslümanlığı kabul etmek Türkler için ne anlama geliyordu, sorusunu yanıtladıktan ve eski dinleri konularında açıklamalarda bulunduktan sonra: Türklerin tarihinde hiçbir dönüşüm İslamlaşma kadar önemli sonuçlar doğurmadı, kanısına ulaşması anlamlıdır. Devleti tarihini özetlerken bu yapının, önceki veya çağdaşı Türk devletlerine oranla daha iyi örgütlenişi sayesinde uzun ömürlü olabildiğini; saray kültürü ve kozmopolit resmi diliyle de çağdaşı İran Safevi, Hindistan Mugal Türk devletlerinden daha ileri konumda olduğunu vurguluyor, üçü arasında kıyaslamalar yapıyor. MODERN DÜNYADA TÜRKLER Modern Dünyada Türkler (s 164 –213) ve Türkler ve Modernlik CumhuriyetçilerKomünistler ( s. 214271) konularının irdelendiği Dördüncü ve Beşinci Bölüm’lerde; emperyalizmin, ulusdevlet arayışlarının, modernizme yönelişlerin getirdiği sorunlarla baş edebilme savaşımları özetleniyor; aynı süreçte İç Avrasya’da ve Rusya İmparatorluğu’nda yaşayan Türklerin (Azerbaycan’ın, Batı ve Doğu Türkistan’ın) dramlarına da değiniliyor. Bu iki bölümün asıl konuları, Modern Türkiye’nin doğuşuna kadarki yüzyıllık sürecin, siyasi, askeri, ekonomik, hukuksal ve sosyal sorunları; özgürleşme, uluslaşma arayışlarıdır. Jön Türklerin Osmanlı Carter V. Findley Devleti’ni yıkılışa götüren politikaları, I. Dünya Savaşı’nın en başarılı generallerinSelçuklu Sultanlığının doğuşu den biri olan Mustafa Kemal Paşa yükselişi, heterodoks babaların nın Türkiye Cumhuriyeti’ni kurAnadolu’ya taşıdıkları gelenekler ması, devrimler, çok partili yaşaözetlendikten sonra, bir hamiş olama geçiş, ihtilaller; 1980 Müdaharak, Karahanlılara ve Yusuf Has lesi, birbiri ardından kapatılan İsHacib de ihmal edilmemiştir. Yalamcı partilerin son temsilcisi pıtta, bozkır halklarını bir bayAKP’nin iktidara gelişi; Avrurak altında toplayarak müthiş bir pa’daki 3 milyon nüfusa ulaşan İç Asya ordusu oluşturan MoğolTürk Diyasporası; ayrıca Sovyetların istilaları, Abbasi Halifeliğinin ler Birliği içinde ve komünizmin yıkılışı; Moğol hayatı, ticaret ve çöküşünden sonra doğu halklarıdokumacılığı; istilaların Çin’den nın dünyası Carter V. Findley’in Akdeniz’e kadar yaydığı veba ve incelediği konular arasında yer alıöteki salgınlar da farklı pencereler yor. açılarak ayrıntılandırılıyor. Kitap, 452 adet dipnot (s 289Dünya Tarihinde Türkler’in 310), zengin bir kaynakça (s.311Üçüncü Bölüm’ünde Timur’dan 331) ve dizin (s.332341) ihtiva Barut Çağına Kadar İslam İmpaediyor. ratorlukları (s 116 163) özetlenFindley, kitabının son sayfasına miş; Timur’dan sonra Özbekler, koyduğu, güleç ve masum yüzünŞah İsmail ve Erdebîliler, Ali Şir de iyimserliği ve mutNevâi ve Çağatayluluğu okunan halı dolar, Mısır ve Surikuyucusu Anadolu kaye bölgelerinde dınının tavrını anımsaimparatorluk kutan bir bakışla 287 sayran Memlukler; fada toparladığı DünBarut Çağında kuya Tarihinde Türkler’i; rulan Türk devletdoğru malzeme kullalerinin en dikkate nılarak sabırla ve zevkdeğeri olarak da le dokunmuş bir Türk Türk damgasını halısı gibi işlemiş. ? hem kültür hem demografi açısından en belirgin Dünya Tarihinde Türktemsil eden Osler/ Carter V. Findley/ manlılar ele alınıÇeviren: Ayşen Anadol/ yor. Kitap Yayınevi/ Ocak Yazar, Osmanlı 2006/ 341 s. SAYFA 3 C TURHAN GÜNAY eposta: cumkitap@cumhuriyet.com.tr turhangunay@cumhuriyet.com.tr SELÇUKLULAR, MOĞOLLAR, İSLAMİYET VE İMPARATORLUK Selçuklular, Moğollar, İslamiyet ve İmparatorluk başlıklı (s 72115) İkinci Bölüm’de; Türklerin çoğunlukla Orta Asya’da İslamiyeti kabul etmiş olarak; kimi kollarının da şamanlıklarını koruyarak Batı’ya yönelişleri konusunda Findley, ilkin, ince bir dokunduruşla Kaşgarlı Mahmud’un Türkler lehine yorumladığı Hz. Muhammed’in hadisini vererek: İslam (Allah’a) boyun eğmek anlamına gelir. Müslüman da boyun eğendir diyor. Oysa Müslüman topluluklarının birbirlerine saldırılarının sürdüğü günümüzde, İslam ilahiyatçıları bu iki sözcüğü barış anlamını yükleyerek açıklı İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına İlhan Selçuk ? Genel Yayın Yönetmeni: İbrahim Yıldız ? Yayın Yönetmeni: Turhan Günay ? Yazıişleri Müdürleri: Mehmet Sucu ve Güray Öz (Sorumlu) ? Görsel Yönetmen: Dilek Akıskalı ? Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. ? Baskı: İhlas Gazetecilik A.Ş. 29 Ekim Cad. No: 23 Yenibosna İstanbul ? İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2 34381 Şişliİstanbul, Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 ? Cumhuriyet Reklam: Genel Müdür: Özlem Ayden/Reklam Müdürü: Eylem Çevik ? Yerel süreli yayın ? Tel: 0 (212) 251 98 74 75 0 (212) 343 72 74 GÖÇEBELİK VE HALI Yazar, kitabının Giriş bölümünde (s. 1130) beş uzun makalelesinin ortak tema’sını, göçebeliğe ve halıya bağlarken, Türklerin Çin sınırlarından Tuna boylarına kadar, göçebelik gelenekleriyle bunun vazgeçilmez sanatı halıyı ve bir de anadillerini götürebildiklerini vurguluyor. Kitabın açılımında bu kök öğelerin üzerinde öylesine durulmuştur ki, sözgelişi Birinci Bölüm “İslamiyetten Önce Türkler ve Ataları”nın alt başlığı “Türk Halıları Yokken: Türklerin Tarih Öncesi”dir. SAYI 843 CUMHURİYET KİTAP