Katalog

Bir politik roman örneği olarak ‘47’liler’ ? Sezer Ateş AYVAZ Mart dönemini, öncesi ve sonrasıyla konu alan, roman kurgusunu politik olaylarla şekillendiren çok sayıda roman çıkıyor karşımıza. Fürüuzan’ın 47’liler romanı da bunlardan biri. 47’liler, söz konusu diğer romanlardan, hem roman içeriğiyle hem tutumuyla önemli farklılıklar göstermekte. Emine, öğretmen bir annebabanın kızıdır. Çocukluk dönemi Anadolu’da, Erzurum’da geçmiştir. Üniversite yıllarında ise İstanbul’da bulunur ve öğrenci olaylarına karışır. Gözaltına alınıp, işkence gördüğü günlerde, Erzurum’da geçen, aile yaşantısını ve kişilerini, olaylarını, anımsamalarla yeniden yaşar. Annesi Nüveyre öğretmenin, davranış ve tutumlarının, ablası Seçil, kardeşi Kubilay ve babası Selahattin öğretmeni, nasıl ikiyüzlü bir hayata mahkum ettiğini anımsar. Okuyucu, Nüveyre öğretmen aracılığıyla; eksiksiz, haklı, öğretilmiş şeylerin doğruluğuna inanan ve hayatını kendi ailesinin çıkarlarına, düzenine mahkum kılan bir aydın profiliyle karşılaşmaktadır. Cumhuriyet ideolojisi, Nüveyre öğretmen gibi, ideallerini kaybetmiş, dar görüşlü aydınlarda, kural ve kontrollere dayanan, katı bir yaşam kabuğuna dönüşmüştür. Bu kabuk içinde yaşamını ve ailesinin düzenini koruyup, kollayan Nüveyre öğretmen tipiyle, karekteriyle, Cumhuriyet öğretmeninin vardığı ahlaksal durum, yanılgılar, çelişki ve çatışmalar betimlenir, sorgulanır. Daha geniş açıdan bakıldığında, 47’liler romanında, çekirdek ailenin eleştirisi ve tutarlık sorgulamasıdır, yapılan. Anne kişiliğinde, kararlı, sert, inanmış görülen ama gerçek anlamda, gedikler, çelişkiler, ikiyüzlülükler taşıyan bir ahlaktır, söz konusu olan. Annesi Nüveyre öğretmenin, sevgisiz, sert, kontrole dayanan tutumu, ablası Seçil’in mutsuz, güçsüz bir insan olarak yaşamasına yol açmış, kardeşi Kubilay’ı ise duyarsız, bencil bir yetişkin, genç bir erkek kılmıştır. Emine, çocukluğundan itibaren Anadolu insanını, Leylim nine’yi, Nazik kadını, Kiraz’ı, onların insancıl 12 dünyalarını benimser. Bu dünya; bozulmamış, içtenlikli ve sevgi dolu, tutarlı bir dünyadır çünkü. Kurulan karşıtlıkta, kendi ailesi ne kadar yapay ve korunaklı bir dünya içinde ise, Anadolu’daki sözünü ettiğimiz kişilerle temsil edilen dünya, o kadar sahici ama yoksul ve çaresizlik içindedir. BELGESEL NİTELİK... Emine’nin geçmiş dönem anımsamaları, 47’li gençlerin belgesel nitelikte verilen yaşam bilgileriyle iç içe, birlikte yer alır romanda. Haydar, Anadolu kökenli, içtenlikli, tutarlı davranışları olan bir öğrencidir. Emine’nin Haydar’ın kişiliğine, politik bilincine duyduğu saygı, sevgiye dönüşür. Romanın asal aksiyonu, Emine ve Haydar’ın birliktelikleriyle gerilim kazanır. Füruzan, Emine’nin Haydar’la olan sevgi ilişkisini, sadece kişisel nedenlere bağlamaz. Emine’nin gözünde, Haydar’ın haklılığı, içinden çıktığı Diyarbakır’dan Van’a dek yapılan bir yolculuktan. Göçerlerle birlikte. Suçeken köyü, 1987. Anadolu kültürünün, Leylim Nine’nin, Kiraz’ın haklılığıdır. Bir seçim söz konusu ise, Emine açısından seçilen, Haydar’ın sembolik kişiliğinde yoksulluğu, çaresizliği ama ahlaksal bozulmamışlığıyla, Anadolu’nun seçilişidir. 47’liler romanının, dönemin diğer politik romanlarından farklılaştığı, önemli bir boyut; kadınerkek ilişkilerine, politik yönelişler açısından bakışıdır. Birçok politik romanda gördüğümüz dramatik aksiyon; ilerici sevgililerin kadın kahramanlara bilinç verme, onları dönüştürme, kadınerkek arasında, politik bir söylem gibi görülen, cinsiyetçi, eşitliksiz bir ilişki kurmalarıdır. Erkek kahraman, kadın KİTAP SAYI 874 SAYFA 10 CUMHURİYET