Katalog

me imi konıır: dükkân, kâğıt, mekân, sükun, dergâh, rüzgâr, yadigâr... / 2) Yazımları aynı, anlamları ve okunuşları ayrı olan kimi yabancı sözcüklcrde de düzeltme imi kullanılır: adct, âdet; alem, âlem; aşık, âşık; hala, hâlâ; kar, kâr... / 3) Arapça, Farsça ve Batı kaynaklı sözcüklcrde l\l ünsüzündcn sonra gelen /a/ ve Inl ünlüleri üzerine düzeltme imi konmaz: billur, klakson, lakin, lazım, plan, reklam, selam, üslup... / 4) Yazımı devlet kuruluşlarınca benimsenmiş olan yer adları ve özel adların yazımında bu imin korunması zorunludur: Balâ, Felâhiye, Lâpseki; Leylâ, Lâmia... (Orneğin Leyla Erbil değil, Leylâ Erbil) / 5) Nispet eki olan i'lerin (Ar.önad eki) üzerine düzeltme imi konmaz: hukııki, iktisadi, insani, milli, siyasi... / 6) Yabancı sözcüklerdeki uzun ünlüleri gösteren harflerin üzerine de düzeltme imi konmaz: adalet, ahlak, badem, evlat, idare, ilaç, ilah, imla, rica, şair, üslup, vali... (Örneğin Adâlet Ağaoğlu değil Adalet Ağaoğlu) HARFİN BÜYÜĞÜNÜ KÜÇÜĞÜNÜ İYİ TANIYIN! îşim okumak, yazmak... tşi bu olan birinin yazım kılavuzu kullanmaması olası mı? Ben başucumdan eksik etmiyorum, ama kullanmayanlara ne demeli? Yıl içinde, öykü, roman, oyun, deneme, eleştiri vb. yüzlerce kitap okuyorum, bu arada onlarca da dosya... Bunları okurken yazım kılavuzum hep yanı başımda oluyor. Ben okurken bakmaya üşenmiyorum da kendini yazar sayanlar sırt çevirebiliyor yazım kılavuzuna. Olacak iş değil, ama gide gide kanıksanıyor demek ki bu durum. Yazınımızın ölümsüz yetkelerinden Memet Fuat, hiç yanlışsız kitaplar yayımlamak için bir ömür verdi neredeyse, günümüz yazarı ise üzerine düşcn görevi bile yerine getirmiyor. Bu yüzden, yazarlarda sıkça rastladığım kimi önemli yazım yanhşlannı da alıntılamak istiyorum yerim clverdiğince: " 1) Iki seslemli kimi Türkçe sözcükler, ünlüyle başlayan ek aldıklarında ikinci seslemdeki ünlü düşer: ağızağzı, alınalnı, bağırbağrı, boyunboynu, böğürböğrü, burunburnu, karınkarnı, koyunkoynu, omuzomzu, göğüsgöğsü, gönülgönlü, oğuloğlu... 2) Bu tür sözcüklerin kimisiyle kurulan ikilemelerde ikinci seslemdeki ünlü korunur: burun buruna, omuz omuza, gönül gönüle, göğüs göğüse... 3) Içsesteki ünlü düşmcsi, yabancı sözcüklerde de görülür. Bu sözcükler, ünlüyle başlayan ek aldıklarında ya da yardımcı eylemle kullanıldıklarında asıllanndaki biçimlerine döner: akılaklı, fikirfikri, nehirnehri, nutuknutku, ömürömrü, şehirşehri, ufukuflcu; emiremri, emretmek; nükümhükmü, hükmetmek; kayıpkaybı, kaybolmak; keyifkeyfi, keyfetmek; sabırsabrı, sabretmek..." Oysa genç yazarlar "şehire gitti", "küfür etti" biçiminde yazabiliyor, hem de şaşırtıcı yaygınlıkta. Sonra büyük harfler... Buna da bir göz atalım mı? "Coğrafya adları tamlama biçimindeyse ve bileşip kahplaşmışsa her sözcük büyük harfle başlar: Ağrı Dağı, Belgrat Ormanı, Ihlara Vadisi..." "Yer, yön, yöre, bölge bildiren sözcükler, kullanıldıkları özel adlardan ayrı yazılır; her sözcüğü büyük harfle başlar: Güneydoğu Anadolu, Batı Trakya, Orta Amerika..." "Batı, doğu, güney, kuzey, iç, orta, güneydoğu, kuzeydoğu (şark, garp) gibi sözcükler yer, yön, yöre, bölge bildiren bir özel adla kullanılmadıklarında küçük harfle başlar: Mustafa Kemal batıcı değil, ayakları yerde bir batılıydı..." "Belli bölgeleri gösteren bileşik sözcük ya da tamlamaİar büyük harfle yazılır: ürtadoğu, Üçüncü Dünya, Ipek Yolu..." "Tamlama biçiminde olan yapı, yapıt, ören adlarının her sözcüğü büyük harfle başlar: Yıldız Sarayı, Akasya Apartmanı, Düşünen Adam (yontu), Gergef işleyen Kadın (tablo)..." "Toplumların yaşamını etkileyen bilimsel, yazmsal, tarihsel olay, olgu ve oluşumları, grup ve eylemleri yansıtan adlandırmalar büyük harfle başlar: Yazı Devrimi, Divan Edebiyatı, İkinci Yeni..." "Düşünsel, yazınsal, siyasal, ekonomik akımları, oluşumları belirleyen adlandırmalar küçük harfle yazılır: diyalektik, naziler..." BİLEŞİK EYLEMLERİN YAZIMINDA DİKKATLİ OLUN! Hadi bir de bileşik eylemlerin yazımında yapılan yanlışlar üzerinde duralım... "Kimi yabancı sözcükler, Türkçe yardımcı eylemlerle bileşik eylem oluştururken aşağıdaki özellikleri gösterirler: / a) Tek seslemli kimi yabancı sözcükler etmek, olmak, eylemek yardımcı eylemleriyle kullanıldığında sözcüğe yeni bir ses ekleniyorsa bunlar bitişik yazılır: affetmek, affeylemek, halletmck, hallolunmak..." "Akis, akit, bahis, kasıt, keşif... gibi Türkçe söyleyişe uymuş yabancı sözcükler etmek, olmak, eylemek yardımcı eylemleriyle kullanılırken sözcükten bir ses düşüyorsa bunlar da bitişik yazılır: aksetmek, devretmek, hükmetmek, kahrolmak, seyretmek..." ("Son zamanlarda özellikle gazete, dergi, ve TV'lerde görülen 'af etmek, azil etmek, kayıp olmak, seyir etmek... yazımları yanlıştır.") 424 sayfalık Yazım Kılavuzu'ndaki kimi yazım yanhşlannı örnck bağlamında aktardım yalnızca. Bu yanlışların tümünü, Türkçenin söz varlığındaki sözcüklerinin doğru yazımlarını kılavuz tek tek gösteriyor. Bu yanıyla bü yük bir kaynak, büyük bir hazine bu! Dil Derneği'nin Yazım Kılavuzu son değişiklikleri de içine alan yanıyla büyük bir cksikliği gideriyor... Nitekim yazım kuralları arasına, "Onemli Not" biçiminde eklenmiş bilgilendirmeler son derece yararlı göründü bana. Sözcük dağarının da genişlediği gözlenebiliyor hemen. Örneğin daha önceki yazım kılavıızlarında arayıp da bulamadığım "Kuvayımilliye" sözcüğüne bu basımda rastlamak içimi ferahlattı. Ote yandan kimi okuma ilkeleri ya da yanlışları üzerinde durulması da çok yerinde. Bilebildiğimce yumuşak g'nin seslendirilişi üzerinde ilk kez duruluyor bir yazım kılavuzunda. Yazarlar kadar öğretmenlerin de buna göz atmasında yarar var. Bu arada, "başka dillere özenerek 'ce'yi 'si', 'fe'yi 'er, 'he'yi 'eyc, aş', 'ke'yi 'ka', 'le'yi 'el', 'me'yi 'em', 'ne'yi 'en'.'se'yi 'es', 're'yi 'ar', 'te'yi 'ti', 've'yi 'vi' biçiminde okumak yanlıştır," deniliyor, duymamış olmayın lütfen... Âncak kimi yazımlar konusunda neden daha fazla özen gösterilmedi diye düşünmeden edemedim doğrusu. Sözgelımi Eylül 2000'deki dördüncü basımda "yanı sıra" olarak geçen sözcük, Eylül 2002'deki beşinci basımda "yanısıra" yapıldıktan sonra bu basımda yeniden "yanı sıra"ya dönmüş, bunu anlamak güç. Ama son sözüm şu olsun yazarlara: Yazım Kılavuzu'nu masanıza koymadan, sıklılda ona danışmadan yazmaya girişmeyin sakın! Oldu olacak, Yazım Kılavuzuna nasıl ulaşabileceğinizi de yazayım: Dil Demeği, Konur Sokağı 30/1 KızılayAnkara, Tel: 0312.42583604173327, Bclgeç: 0312.4173328; dildernegi.org.tr/dildernegifözel im)dilderncgi.org.tr; yazar dediğiniz insan, Memet Fuat'ın yanlışsız yayıncılığına bakarak yanlışsız yazar olmalı bana sorarsanız. • fjr'Cunnhuriyet LÜ^KİTAPLARI tl tUıan Selçuk ı t YÜZBAŞI : SELAHATTtN'tN i ROMANI®' YÜZBAŞI > SELAHATTİN'İN îlhan Selçuk : ROMANI (12) Yüzbaşı Sclahattin'in Romanı yalnız kendisinin değil, bir kuşağın romanıdır. * , Bu romanda değer yargılarıyla birlikte çöken Osmanlı Imparatorluğu yerine yeni bir imparatorluk kurmak isteyenlerin dramı ve devletin çöküşünü durdurmak isteyen bir asker kuşağının fedakârlık destanı yer alır. 4 Bu roman yakın tarihimizin gerçeklerini dile getirmekte, pek çok yönü ^w aydınlanmamış bir devreye ışık tutmaktadır. 11. BASKI www.«Miınhııriy«'tkitai»lari.<#«mı «'kk@furnhııriy«'t. rom. I r Merkez : Türkocağı Cad.No:39/41 CağaloğluİSTANBUL Tel:0 212 514 01 96 Faks:0212 514 01 95 Şube : İstiklal Cad. Zambak Sok. 4/1 (Fransız Konsolosluğu yanı) TaksimİSTANBUL Tel: 0 212 252 38 81 82 Tel. 0 312 419 50 20 Faks: 0 312 419 50 27 SAYFA 37 Ankara : Atatürk Bulvarı No: 125 Kat: 4 BakanlıklarANKARA C U M H U R İ Y E T K İ T A P S AY I 8 17