Katalog

yapmış ve bunları yapıtlarında yansıtmıştır. Bahtin, Rabelais'in cn az anlaşıldığı dönem olarak 18. Yüzyıh görür. Rabelais'in yorumlanması, Aydınlanma'nın zayıf noktalarının da açığa çıkmasıdır sanki... Soyııt ve akılcı bır ütopyacılık, mekanik bir maddeci anlayışı... Voltair'in Rabelais'i uç boyutta bir küstah olarak nitelendirmiş olması bu bakımdan ilginçtir (a.g.y., s. 143). Voltair'de gülmece salt alaycılığa indirgcnmiştir. I lalk gülmece kültürünün çelişkili, sürekli oluşum gücü, tamamlanmamış varlık imgesi Aydınlanmacılar'da kendisine ait bir alan bulamaz. Bahtin, Fransız Devrimi sırasında Rabelais'teki devrimci ruhun iyi kavrandığını vurgulamaktadır. Dönem aydın ve yazarları içinde Chateaubriand'ın Rabelais'i dünyanın beş altı dehasından birisi olarak sunmasından, V. 1 lugo'nun Rabelais'i en iyi anlayanlardan biri olmasından söz eder. Ancak, romantiklerin idealizmi öznel bilinci öne çıkararak gerçekçiliğc uçkun bir yaratıcılık eklemlendirmış olduklarını belirtmeden geçemez. Mistisizmi öne çıkararak fanteziyi yozlaştırdıklarını, insan özgürlü ğünü zorunluluktan kopardıklarını, madde üstii bir giice dönüştürdükJerini de ekler. V. Hugo'nun ahlakçı ve tclsefi yorumlarla Rabelais'in gülmece imgelerini örselemiş olması, Tanzimat romanı içinde halk kültürü karşısında benzer ahlâkçı, eğitmen bir tutum izlemiş romancılarımızın Fransız romantiklerini neden yeğlemiş olduklarını da açıklamaktadır. Bahtin, "Rabelaısde Pa/.ar Mcydanı Dili" bölümunden başjayarak Rabelais romanın ve ımgelerinin ayrıntıh bir çözümlemesine gırışir. Dışkı vc idrarın, alt bedensel öğelerin, özellikle (allusun Rabelais romanındaki yerinı vurgular. Ra belais romanında suyunun ıçilmesı önerilen "vakayınamcler"ın gut ve frcngi hastalığında kullanılışını yemek ve cinsel özgürlükleri çağrıs,tıran bir imge olarak açıklar. M. S. 120 yılı Adıyaman doğumlu Yunanlı hatip ve ycrgi yazarı Lukianos'un da adı anılır. Gargantua epizodlarında sıkça geçen işkembe imgesinde, ne kadar yıkanırsa yıkansın, yenilen işkembe üzerinde dışkının %10'unun kalmış olduğundan söz edilir. Böylece yeme ile dışkılama arasındaki süreklilik sağlanmış olmaktadır. lardaki bir değirmenden eşek çalmaya çalışır ancak değirmenciye yakalanır. Değirmenci onu döver, üzerindeki kral giysilerini alır, iş giysileri giydirir. Daha sonra işten atılan kral, Lyon'da sıradan bir işçi olarak çalışır. 2. Kıtap Pantaqruel'de, Pantaqruel, Kral Anarchus'u yendikten sonra onu Panurge'e teslim eder. Panurge, krala tuhaf bir soytarı kılığı giydirip onu kuzukulağı satmaya göndcrir. Sonra da onu ihtiyar, aksi bir acuzeyle evlendırir. Kadın eski krala durmaksızın söver, pataklar. Kehanet parodisi ve oyunların gündelik hayatta felsefi bir anlama işaret edişleri işlenmiştir Rabelais romanında. thtiyar yargıç Kazgemi, bütün davalarını zar atarak karara bağlamaktadır. Bahtin, Goethc'nin yapıtlanndaki ve Shakespeare tiyatrosunun özündeki temel karnaval öğelerden de ayrıntılarıyla söz ctmektedir. Halk gülmece kültürü içindeki grotesk imgeler arasında yemeğin de önemli bir yeri vardır. Bahtin'e göre yemek ve emek tek bir fenomenin iki yüzünü temsil etmektedirler. Emek gibi yemek de kollektif bir şeydir. Rabelais romanı tüm dünyadaki ritüellerin, dramatik halk oyunlarının birer parçasının sergilendiği, esintilerinin dokunduğu binlerce yıllık halk gülmece kültürünün harmanıdır sanki. Geleneksel hareketlerde grotesk bedenin hayatındaki üç önemli edimin taklitleri yapılmaktadır: Cinsel ilişki, doğum, ölüm acıları... Kozmik öğeler olan hava su ateş topralda grotesk beden arasındaki sınırlar ortadan kaldırıhr. Kutsal kitaplann kutsadı^ı gök yer altına indirilir, ölüler diyarına gidip gelmeler, cehennemle dalga geçmeler sıkça kullanılır. Papa 4. Sixtus'un yer altı dünyasında frcngi tedavisiyle ugraşıyor olması ilginç bir cpizod olarak anılabilir. Hıristiyan cehennemi dünyayı değersizleştirip insanı oradan uzaklaştırdıkça, halk kültürü, gcbe olan, doğuran ölümü kullanarak geçmışi daha iyi bir gcleceğe hayat veren olarak örgütlemiştir. Maddi bedensel alt bölgelere ait imgeler karnavallaşmış,, yeraltı dünyasına egemcn kılınmıştır. Obiir dunya imgesi, halk geleneğinde, korkunun gülme taralmdan yenilgiye uğratılmasının simgesi haline gelmiştir. Rabelais romanında nesneler dünyası ile dil dünyası muazzam bır şckilde genışlemiş, zenginleşmiştir; bunlar keskin ve en sıra dışı kalıplara göre yenidcn hayat bulmuş, yenıden gruplanmışlardır. Ovgüsövgü özgüllüğü ile sö/cükler ve adlar özgürlük kazanmış, özel adlarla genel adlar arasındaki ayrım silinmiştir. "Dünya tarihı tiyatrosunun bütün perdeleri, bir gülen insanlar korosunun huzurunda sahnelenmiştir" (Rabelais ve Dünyası, s. 509). TOZKOPARAN Thorvald Steen Ünlü Norveçli yazar Thorvald Steen, Tozkoparan'da, tüm tarihin ve insanlığın takdirini kazanmış, hem kendi yazgısını hem de yaşadığı iklimlerin yazgısım reddeden, banşçı ve bağışlayıcı Selahaddin Eyyubi'nin destansı yaşamını, oryantalist klişelere saplanmadan, tüm gerçekliğiyle ve ustalıkla betimliyor. BAHTİNİN ANAHTAR KİTABI Rabelais ve Dünyası 20. Yüzyılın cn önemli edebiyat kuramcılarından birisinin Mihaıl Bahtın'm ölümsü/. roman kuramınm anahtar kitabı gibidir. Bahtin'in bilinmesi, onun edebiyat poetikasıyla yüzleşilmesi, yalnızca roman türü ya da göstcrgcbilim, dılbilimlc ilgili önemli açılımlar kazandıımayacak, aynı zamanda kültürler arasında karşıtlıklar kurmaya, hiyerarşik ayrımlar düzenlemeye çalışan yararcı aklın rasyonel tavrına karşı ortak bir insancü kültürün yapılanışının olanaklarını da sunacaktır. Goethe'nin ısrarla üzerinde durduğu Dünya Edebiyatı kavramı, yalnız edebi yatın değil, yeni ve güleryüzlü bir dünyanın ışığıdır. • *Konuyla ılgılı ayrıntıh bilgi için yazar tarafından bır kıtap olarak basıma hazırlanan Karnaval ve Türk Romanı'na başvurulabilir. [email protected] alakcam@ya Rabelais ve Dünyası/ Mihaıl Bahtin/ Çevıren Çıçck Öztck/ Aynntı Yayınlanl 2005/ 528 s. Thorvald Steen Çeviren: Deniz Canefe 128 Sayfa TOZKOPARAN THORVALD STEEN TUYAP KITAP FIJARI'NDA OKURLARIYLA BÜLUŞÜYOR 1516 Ekim 2005 Saat: 12.0015.00 İthaki Standt (Salon 3 No 406) ithaki "CARCANTUA" Gargantua'daki beddua ve edepsiz ifadelerin yazarın kendisine de yönelmiş olması yapıtın en önemli özelliklerinden birisidir. Rabelais sisteminde kral soytarıdır. Halk tarafından seçilir ve indirilir. 1. Kitap Gargantuada Kral Pichrochale yenilir ve kaçar. Yolda ayağı kayıp düştüğü için atına sinirlenir ve onu öldürür. Yolculuğuna devam etmek için yakınC U M H U R İ Y E T K İ T A P www.ithaki.com.tr SAYFA 25 S A Y I 8 17