Katalog

edebiyatında antik çağlardan beri süregelen bıı ilkörneksel esin kaynağını "epifan" tekniği ilc tanımlamaktadır. lngilizcede "Tanrının tecellisi anlamına gelcn cpiphany " (Oğretir, 2 ) teriminin dilimizde tam karşılığı olmadığı gerekçesiyle, yazar bu tcrinıi olduğu gibi aktarmayı tercih etmiştir. Oğretir, cpifanın îngiliz edebiyatındaki gelişimi ile birlikte bu teknigin Amerikan edebiyatının önemli öykü yazarlarından Shenvood Anderson'ın Winesburg, Ohio (1919) öykülerinin anlatım tekniği ve temasal gelişimindeki yansımalarını incelemektedir. Edebiyatta Epifan, Yunan mitolojisinden, Hıristiyan terminolojisinc, 19. yüzyıl Romantik tngiliz şairlcrinden 20. yüzyıl modern öykü ve roman yazarlarının eserlerine örncklemeler sunması bakımından, özellikle Amerikan edcbiyatı ve karşılaştırmalı edebiyat üzerinde çalışanlar için eleştirel bir bakış açısı sunmaktadır. Dolaştıtn aralartnda kaba mı kaba bir iürü adantın Tek adaınlar olsa neyse Her şey zevksiz ve tatstz Evler, kaldırımlar, sokaklar Bayağı şeyler bepsi, aınlı cansız Ah ışte o an, ulu Tanrım' Bırdcn eşiği alladığımı sandım îtıraf etsem kcndimc ycrıdır dcrim Görülmüş mü öylc }ey, nmı var cısmı yok Heyhat! Bir zerreyim, bir hiçim biliyorum artık. Bir anhk sükut! Bir anda olupbitti bütün bunlar içimde. (Öğretir, 7) Şair, tıpkı Winesburg kasabası sakinlerinin hissettiği gibi anhk bir nabız atışıyla Londra'da içinde bulundugu bayağılık ortamında, kendini, farkındalık ve bir çeşit hiçlik duygusu içinde bulur. Benzer bir tanımla, "The Writer's Book" adlı makalesinde Anderson'a göre kısa öykü, "bir tutkunun, sevincin ya da öfkenin aniden ortaya çıktığı bir zaman dilimi dir" (Stouek, 28). David Stouck da Winesburg, Ohio öykülerinin tekniğini şöyle anlatmaktadır: "Aııi bir sezgi, bir keşif, bir 'patlama' Winesburg, Ohio öykülerindeki en vazgeçilmcz olan şeydir yağmurda çırılçıplak çimenliğe ko^an bastırılmış, bir kadın, Incil okıırken kilıse kulesinin camını kırdıktan sutıra kanlı bilcğini havada sallayan bir rahip..." (Stouck, 28). Ismail Oğretir'e göre hem Wordsworth ün şjırinde hem de Anderson'ın öykülerindeki epitan tekniğindeki ortak noktalar vardır. Oncelikle, epifanın gerçekleştiği anlardaki dışavurumlar, çok güçlü bir şckilde yaşanmalarına rağ men geçici duygusal patlamalar olarak görülmektcdir. Bu unsur modern öykü tekniğinde, geleneksel betimleyici anlatım yerine, imgelere dayalı, kısa ve bölünmüş anlatım tekniğini yaratmıştır. Bir diğer ortak nokta da bu anlardaki iç gerçekliğin keşfi ve bunun verdigi sıkıntıdır (angst). Bu sıkıntı, karaktcrlcrde, ya engellenme duygusu yaratmakta ya da yaşamları için yeni bir amaç belirlemelerine nedcn olmaktadır. Ancak, Oğretir'e göre, epifanın Winesburg sakinlerinde yarattığı etki, kendi gerçckliklcri içinde pasifize olmalarına neden olmaktadır. Shenvood Anderson bu durumu ucubeleşme olarak tanımlar. Bu yüzden, Anderson, kitabınındaki öykülerinc "Ucubeler Kitabı" (The Book of Grotesks) adını takarak karakterlerini birer ucube (grotesk) olarak tanıtır. jOYCEUN ANLATIM TEKNİĞİ Oğretir, bir diğer epifan örneğini James Joyce'un Stephan Hero adlı kitabındaki karakter Stephan'ın sözleriyle gösterir: " Gözümün o saate ilişmelcrini, bakışını gerçek bir odağa ayar etmek isteyen bir ruh gözünün uğraşıları gibi düşün. Odağa ulaşıldığı anda epifan olayı gerçekleşmiş demektir" (Oğretir, 14). Joyce'un anlatım tekniğine de ışık tutan bu sözler, öneeleri 19. yüzyıl geleneksel gerçekçiliğin odağı olan birey toplum ilişkisini, modern öykü ve roman anlatım tekniğinde birey ve iç gerçeklik ilişkisine dönüştürmüştür. William Faulkner, Virginia Woolt, Gertrude Stein gibi birçok modern yazarda da görüldüğü gibi, Joyce'un anlatımındaki dış gerçeklik, bireyin kendi bilincinin labirentlerindeki çağrışımlarla belirıp yok olan imgelerin anhk izlenimlerinde anlam kazanmıştır. Oğretir'e göre, böylecc, Dubliners ve Portrait adlı romanlarında Joyce, epifan tekniğiyle, okuyucusunu, William Wordsworth, Percy Bysshe Shelley vc Ralph Waldo Emerson gibi Romantik şairlerin eserlerinde hüküm süren Tanrısal csin niteliğinden farklı olarak, modern bireyin bilincinin keşfinc yönlendirir. ÖNEMLİ KAYNAK Edebiyatta Epifan: Shervvood Anderson'ın Winesburg, Ohio'su, özellikle Amerikan edebiyatı ve karşılaştırmah edebiyat üzerinde çalışanlar için ilham verici olmakJa birlikte, modern öykü ve roman tekniklerinin önciisü olan Andcrson'ın Winesburg, Ohio öykülerini bizlere tanıtması bakımından bu alanla ilgili öğrenciler için de önemli bir kaynaktır. Ismail Oğretir, 20. yüzyılın başındaki James Joyce vc Marcel Proust gibi modernist yazarların estetik anlayışlarını da sunarak 1960 sonrası postmodern roman vc öykülerde görüleıı anlatım tekniklerindeki dönüşüme de ı^ık tutnıaktadır. Tiim bu akademik unsurların ötesindc Ismail Oğretir'in, Winesburg, Ohio öyküleri üzerindeki bu incelemesi, günümüz modern insanının da günlük yaşamında aşina olduğu iç sıkıntısı, engellenme ve hiçlik duygularını vurgulaması bakımından da edebiyatla iç içe olanlar için bir rehbcr niteliğindedir. • * Yortca Dcnızaslanı/Amerikan Kültürü ve Edebiyatı BülümüEge Univer.utesı / Edebiyat Fakülleu Email: [email protected] Kaynakça: Oğretir, Ismail. Edebiyatta Epifan. Konya: Çizgi Kitabcvi, 2005, 92 s. Stouck, David. "Anderson s Expressionist Art." New Essays on Winesburg, Ohio.John W. Crowley ed. New York: Cambridge University Pres, 1990. İÇSEL CERÇEKLİK tsmail Oğretir'e göre Shenvood Anderson'ın Winesburg, Ohio öykülerinde, anların üzerinde çoğalttığı anlamlar ve gerçeklikler cdebiyattaki epifan geleneği ile örtüşnıektedir. Anderson'ın, Winesburg kasabasi sakinlerinin sıradan yaşamlarını yansıtmak icin kullandığı dı^avıırumculuk ve iç monolog teknikleri, anlatırnda zaman algısını okuyueuya çağrışımsal olarak hissettirmektc ve geleneksel anlatımdaki ardışık zaman kavramını böliinmüş ve daha çok sjmdiki zaman kipi üzerinde kurgulamaktadır. Bu bağlamda, Batı edebiyatındaki modern anlatım tekniklerinin odağı olaıı içsel gerçeklik, üğretir'in tngiliz Romantik şjirin önciisü William Wordsworth'ün "Prelude"ünden verdiği şiir ömeğindeki epifanik bir anın tanımıyla benzeşmektedir: um:ag kitapları Ulusal kurtuluşçuluğun kapitalist emperyalizme karşı bir toplumsal savaş olduğu da anlaşılacak; emperyali/min Türk'ü Kürt'e, Kürt'ü Tiirk'e kırdımıak için Ortadoğu'da tezgahladığı kirli ve kanlı oyunlar da... Emperyalizmin yeni ve yerli işbirlikçilerinin kinıler oldukları da... Uğur Mumcu Cumhurivet, . 28Eylülİ992 umzag Bütün Yazıları Dizisi 1. Katiller Demokrasısı Hırsızlar Duzenı 2. Ouıslıng Cephesı 3. Amerıka Kusmesın 4 . Çağın Suçu 5 . Sağcı Duşunco 6. Yolsuzluk, Şıddet, Bagımlılık 7 . Devlet, Sılah, Adalet 8. Kontrgerılla Ögretılerı 9. Bir Devlet Arıyoruz 1 0 . Mıllıyetçılık A Ş 1 1 . Hukuk, Devlet, Aşıret 12. Sıstem 13. Ata'm Izındeyız 14. Bağımsızlık Gulü 15. Batı Kulübünde Dans 16. Esır Toşebbus 17. Namuslu Olma Cesaretı 18. Alaturka Kapitalızm 19. 24 Ocak Anayasası 2 0 . Engellı Demokrası 2 1 . Ortadırek Turkülerı 22. Devlel Modası Tek Yol Özal1 2 3 . Ermenı Mandacıları 24. Kuvvayı Tıcarıye Ruhu 25. Sahte Atatürkçüluk 26. Demırcl Ve Çankaya 27.12 Bylul Ve Şerıat 28. Laıklık Ruhuna Fatıha 29. Kurtar Bızı Baba 3 0 . Paşa Tasarrufları 3 1 . Modern Turban 32.Tohum Ve Toprak 3 3 . Askerı Marksızmden Demokrat Sosyalizme 3 4 . Yabancılaşma, Kenanızm, Özalızm 3 5 . Petrol Bekçısı 36. Ortadoğu'da Amerikan Bılardosu 3 7 . Serbest Pıyasa Ve Kemalızm 3 8 . Örs Ve Çekıç 3 9 . Kemalızm Sendromu Ve PaxAmerıkan 4 0 . Son Yazılar CUMHURİYET KİTAP umzag Bütün Yapıtları Dizisi • Mobılya Dosyası (Ugur Muıncu'nun llk Kitabı) • Suçlular ve Guçluler • Sakıncalı Pıyade • Bir Pulsuz Dılekçe • Buyüklerımız • Çıkmaz Sokak • Tüfek lcad Oldu • Sılah Kaçakçılığı ve Teror • Soz Mechsten Içerı • AQca Dosyası • Terörsuz Ûzgurlük • PapaMafyaAgca • Lıberal Çıftlık • Devrımcı ve Demokrat • Aybar ile Söyleşı • Inkılap Mektupları • Rabıta »12 Eylul Adaletı • Bir Uzun Yürüyüş • TarıkatSıyasetTıcaret • Kâzım Karabekır Anlatıyor • 40'ların Cadı Kazanı • Kurt Islam Ayaklanması 19191925 • Gazı Paşa'ya Suıkast • Kürt Dosyası (Uğur Mumcu'nun Son Kitabı) • Sakıncalı Pıyade (Tıyatro) • Soze Nereden Başlasam • Bu Duzen Boyle mı Gıdecek9 • Bomba Davası ve llaç Dosyası • Sakıncasız (Tıyatro) • Eğılmeden. Bukulmeden umzag Seçmeler Dizisi • Saklı Devletın Guncesı "Çatlı Vs " • Polemıkler • Gazetecılık • Dost Yüzlerde Zaman • Uyan Gazı Kemal • Kır Çıçeklerı • Turk Memet Nöbete umzag Özel Dizi • Ugur Mumcu'dan um ag'a UNUTMADIK • "unutmayalım, unutturmayalım!" setı mumcu* UgUrARAŞTIR)*fCI Parıs Caddesı No:14 Kavaklıdere, 06540 ANKARA Tel. (0312)417 77 20 pbx Faks (0312) 417 57 46 eposta: [email protected] tr www.umag.org.tr Öteki um:ag Yayınları Dizisi • Kentsel Gerılını • Aıaştırmacı Gazetecılık • Ugur Mumcu ve 12 Mart • Vurulduk Ey Halkım Unutma Bizı • Suıkast Raporu 93 / 96 • 18 30 SöyleşılerıI • 18 30 Söyleşılerı2 SAYI 8 17 SAYFA 29