Katalog

(12040= 80 kg/cmg)'bk bır kuvvet emnıyet payı olarak saklanır kı bu da depremlerde yardımcı olacaktır Şu sıralarda (2000) Istanbul Buyukşehır Beledıyesı taraundan uzmanlıklan onaylanmış bazı kuruluşlar, bınalann depreme dayanıklüıgı konusunda yennde ıncelemeler yapıp raporlar vermektedır Pundıt Ultrasorak Beton Test Cıhazı ve Proceon üpı beton test çelacı üe eskı bınalann kolon, betonarme perde doşeme vb g±ıı taşıyıcı ıskelet sıstemının elemanlannın beton mukavemeünı olçup bazılannın 100 kg/cm2 oldugunu saptıyor ve yenı şartnameye gore (TS 500, Şubat 2008) bu degerın 250 kg/cm2 Fakat Temmuz 1975'ten sonra yapılan bınalaıda mınımum B 160 betonu kullanılması gereklı oldugundan soz konusu tarıhten sonrakı bınalardakı beton olçumlerının 160 kg/cm2 ya da bu degere yakın olması gerekır Eger bu degenn çok altında ıse, (ornegın 100120 kg/cm2 vb gıbı) o takdırde emnıyet payı azalmış ve nsk artmış demekur Avrupa'da, 1960'lann ortalanndan ben B 120 ve B 160 betonu, betonarme ıskeleth bına ınşaatlannda kullanılmamaktadır (4) 1972 DIN 1045 Alman Betonarme Şartnamesı'nde belırtüdıgı gıbı, B 120 ve B 160 betonlannın ıçındeka çehk donatılan korozyona karşı koruyamadıgı tespıt edümısnr (4) Fakat bu durumdakı yapılarda, eğer pas payı (demırlen orten beton kalırüıgı) yeterh ve gereklı kalınlıkta yapılmış ve üstu de su ve nem geçırmeyen ıyı bır malzeme ıle kaplanmışsa gereklı onlemler alınmış demekhr En olumsuz durum ıse korunmadan bıraküan açık betonda (brut beton) gorulecektır Su ve nem betondan geçerek çelıklerde korozyona, aynca havadakı yetküı uzmanlar tarafından yapüacagını beklemekteyız Buraya kadar beton ve bıraz da beton çehgı uzennde durduk, çunku vatandaşlanmız çogunlukla bunlarla meşgul Oysa bır bmanın depreme olan dayanıklüıgı en başta mımann tasarladıgı bınanın şeklınden bıçımınden başlar Çok genel olarak şoyle bır ozetleme yapılabılır 1) Mımar oncelıkle 'dogru ve duzenlı' bır bıçımı olan bmaya karar verecek, 2) Bınayı oluşturan struktur sıstemın elemanlanru dogru seçecek ve onlan dengelı bır şeküde, mumkunse sımetrık olarak yerleşnrecek, 3) Bu elemanlann bırleşme ve baglann noktalannın aynnülannı dogru ve büımsel bır şeküde tasarlayacak Boylece planlanan bına ınşaat muhendısıne verüecek, o da duşey ve deprem yuklenne gore struktur elemanlan olçulendırecek Şımdı bunlan bıraz daha açalım • Dogru ve duzenlı bıçımler, Okhd geometrısının temel bıçamlen olup başlıcalan karekup, dıkdortgen pnzma, pıramıt, süındır vd bıçımlerdır Daha karmaşık bıçımler de, aralannda derzler bıraküarak soz konusu temel bıçımlerden oluşturulmaya çalışümahdır • Mımar , ınşaat muhendısı ıle ışbırlıgı yaparak, bu bıçımı ayakta tutan struktur sıstemın elemanlan olan kolon, perde duvar çapraz baglar, kırış nervur, doşemelen, proje ıçıne dogru ve dengelı olarak yerleştırmeh ve mumkun oldugunca bınanın hafif olmasını temın etmelı • Struktur sıstemın elemanlarınrn bırbırlenyle olan baglantüannı dogru olarak tasarlamah ve detaylandırmalı Binanın dayanıklılıgı sorunu, öncelikle mimarm I binanın biçimini doğru tasarlamasından yapı eleman? larmı doğru seçmesinden ve yerleştirmesinden başlar. zararlı gazların etkısıyle bırhkte demırlerın bozulup şışmesıne, ozellıgının degışmesıne ve betonu patlatıp dokulmesıne neden olacak Dıger taraftan ozelhk le yuksek bınalarda rüzgâr ve yagmurun da etkısıyle brut betonda aşınma ve mcelme oluşacak bunlann mutlaka onlenmesı gerekır Yukanda 19501975 yülan arasında yapümış olan beton ve betonarme ınşaatlann genel karakterıstüderı hakkında basıtleştırılmış olarak bır fikır vermeye çalışüm Dogal olarak, bu surede dogru kumçakü oranına (granulometnye) venlen suyun dogru mıktanolması gerekhgını belırhyorlar (3) Tabn kı boyle bır durum olamaz, eskı bınalarda hesaplar B 120 betonuna gore yapılmışsa ve şımdıkı durumda da bu deger aşagı yukan 100 kg/cm2 olarak bulunuyorsa demek kı durum % 20 bır farkla normale yakındır Duşey yuklere (ınsanlar eşyalar, bolme duvarlan vd agırlıgı) ve yatay yuklere (deprem ruzgâr) karşı hesaplar yapümış ve betonarme ıskelet ona gore olçulendınlmıştır, ustelık betonun mukavemennın 1/3'u, demırınkının ıse yalnızca 1/2'sıkullanılmış ve betonun 2/3 mukavemetı de hesapta olmayan, beklenmeyen etkdere, (deprem gıbı) karşı emnıyet payı olarak saklanmısur Inşaat sırasında yapılabılen uygulama hatalan dolayısıyla bu payın 1/2, yanı 50 kg/cm2 cıvannda oldugu kabul edılebılır Sonuç olarak eskı bınalarda bulunan 100 kg/cm2'lık beton genlmesı, o zaman yapümış olan B 120 betonu ve B Ç1 (Beton Çelıgı I) normlanna yaklaşık olarak uygun olup, 2000 yüında ongonüen şartname degerlenne uyması beklenemez, beklenmemelı na, büımsel gerçeklere uyulup betonıyerle yapüan ve vıbratorlerle süaşurüarak B 160, B 225 veya daha ıyı kahtede olan betonlarla yapüan bınalar da vardır, ancak bunlann azınlıkta oldugunu varsayıyorum 9 6 1975 tanhınde TC lmar lskan Bakanlıgı'nın Afet Bolgelen'nde Yapüacak Bınalar ıçın çücartmış oldugu yonetmehk daha gebsmış bır çalışmanın urunudur ancak çogunlukla, geçmış donemın alışkanlıklannın devam etmış oldugunu duşunuyorum Ancak son 15 yüdanberı ulkemızde kurulmuş olan hazır beton sanayu büımsel yontemlerle yuksek kalıtede beton uretmektedır Inşaatlarda bunun kullanüması sonucu garantüı beton elde edümış olur Şu sıralarda geçerlı olan yonetmelık 17 Agustos 1999 tarıhınden 20 ay 17 gun once, 1 Ocak 1998 tanhınde yururluge gırmış olan yonetmehknr Bundan sonrakı ınşaatlann bu yenı ve çok gelışmış yonetmelıgı (TS 500, Şubat 2000) ve dıger gereklı şartnamelere uygun bır şeküde Yukanda çok genel bır şeküde vermeye çalıştıgım ılkeler başlıbaşına ayn bır araşnrma konusu olup bunlan detayh olarak başka bır yazıda açüdamayı duşunuyorum Ancak, tekrar altını çızmek gerekır kı beton kalıtesınden once yukandata ozellüderın saglanıp saglanmadıgının kontrol edümesı gerekır Butun bu ozellüderı, bınanın mıman ve betonarme projelen ıncelenerek anlamak ve degerlendırmek mumkun eger elde yoksa beledıye arşıvlennde vardır oraya muracaat edüerek alınabüır Ancak şunu da kabul etmek gerekır kı, 3040 yü once yapümış olan betonarme pro jelen, çok yenı olarak çıkartümış olan (TS 500 Şubat 200 ve Bayındırlık ve Iskân Bakanlıgı Afet Bolgelerınde Yapüacak Yapüar hakkmdakı yonetmelüdere 1997) uymayacakhr, fakat bundan dolayı da panüc yaşanmamalıdır Sonuç ve öneriler: Oncelüde yukanda belırtmış oldugum gıbı bınanın mıman ve betonarme projelen, onlan tasarlamış olan mımar ve muhendıs tarafindan tekrar ıncelenmelı ve 2000 yüında yennde yapümış olan olçumlerde bulunan degerler ışıgında ırdelenmelıdır Bundan sonra deprem konusunda uzmanlaşmış, genış ınşaat tecrubesı olan dığer bır ınşaat muhendısı tarafindan betonarme projesı mceletunlmelı ve onerüen dogrultusunda gerekenler yapümalı Bu kontroller yapümadan bınada herhangı bır guçlendırmeye kalkışmak buyuk üıtimalle fayda yenne zarar verebüır *PrvfDr, ODTUMmarhkFak Dıpnotlar 1) Kımler tarafindan, nasıl yapıldıgı bellı olmayan yasadışı kaçak mşaatlar kı bunlar ne yazık kı mevcul yapüann % 601 dolaylanndadır konumuzun dışındadır 2) 1943 Alman Betonarme Şartnamesı Çev Prof Alı Fuaı Berk man ITUYayını No 218/1 Istanbul 1949 3) Turk Standardı Betonarme Yapüann Tasanm ve Yapım Kural lan TS 500 Şubat 2000 baskısı s 11 4)OzcanAral Açık Beton Mımarhk, No 11 1965 s 32 5) Enveı Çetmelı Yenı Alman Betonarme Şartnamesı p i N 1045, 1972)UluguKıtabevıYayınlanNo 6 Istanbul 1974, s 35 700/29