Katalog

Neler yapıldı, neler yapılacak? TÜBİTAK eşgüdümünde bugüne kadar yapılan ve yapılacak deprem araştırmaları... Nacı Gorur* I Agustos depıemınden bu yana TUBITAK başta ITU olmak uzere bırçok unıversıte MTA ve Denız Kuvvetlen Seyır Hıdografı ve Oşınog rafı Daıre Başkanlıgı (SHOD) ıle yakın ışbırlıgıne gırmış ve ozellıkle Marmara Denızı nın deprem potansıyelı uze rınde onemlı araşürmalar gerçekleştırmıştır Kendı ımkânlanmızla yapümış olan bu araşürmalar Marmara Denı21 ndekı bılınmeyen bırçok şeyı aydınlatmış ve bundan sonrakı çalışma konulanna ışık tutmuştur 1999 tzmıt ve Duzce depremlennden sonra Mar mara Denızı nın deprem potansıyelı hakkında degışık fi kırler ortaya aulmıştır Maalesef bu fikırlenn çogu her hangı bır araşürma sonucuna dayandınlmadıgı ıçnn de çelışküı ıfadelere donuşmuş ve bu da dogal olarak toplumda endışe ve korku yaratmıştır Aşagıda depremden sonra bugune kadar yapılmış olan çalışmalar ozetlenmış ve 2000 2001 senelennde gerçekleştırılecek olan araşurmalar hakkında kısa bır bılgı sunulmuştur TUBÎTAK ul kemız ıçın hayaü bır sorun olarak karşımıza çıkan deprem konusunda büımsel sorulara cevap arama, evrensel bügı bırıkımıne katkıda bulunma ve deprem nsk hesaplamalan ıçın gerekü bılgüen guvenılır bır şekılde uretme mısyonunu yenne geürmek ıçın çabalarını surdurmeye devam edeceknr 17 eh depremı üe Marmara Denızı nde olması muhtemel deprem hakkında agomşlerını açıklamışlardır MAM araştırmaları Marmaıa Bolgesınde TUBITAK Marmara Araştırma Merkezı (MAM) tarafindan karada yapümış olan deprem araştırmalan 1) Yflksek Duyarlıklı Sismolojik Gözlemler: Marmara Bolgesı depremsellıgının uzun surelı ve modern bır agla ızlenmesını saglamak uzerc 2000 yüında yenı bır proje başlatümış ve yoredekı mevcut TUBrTAK ıstasyonlannm sayısı artınlmışür (Şekil 1) Bu ıstasyonlarda modern sayısal kayıt sıstemlerı kullanılmakta ve son derece kalıtelı ven toplanmaktadır Venlenn ışlenmesı ve yorumlanması sonucunda hem bu bolgelenn depremsel lık ve sısmotektonık ozellıklen saptanmakta hem de bu yorelerdekı nsk anahzlen ıçın guvenılır ven tabanlan oluşturulmaktadır 2) Artçı Deprem Çalışmalan: 1999 Izmıt depremı artçılan, ıstasyon sayısı zaman zaman 46'yı bulan ve deprem sonrası aküvıtenın ışıgında sureklı uyarlanan bır topolojı kullanüan bır çalışma kapsa mında çok aynntılı olarak degerlendınlmıştır (Şekil2). Mevcut ag Marmara Bolgesının ızlenmesı amacıyla her geçen gun zengınleştırılmektedır 3) Avcılar İlçesi'nde Deprem Araştırmaları: Mart 2000 de Izmıt depıemı sonucu buyuk hasaı goren Avcılar ılçesındekı zarann olası nedenı olan yeı buyutme etkısının boyut ve kokerunı araştırmak uzere Av cılar Beledıye Başkanlıgı nın destegıyle bır çalışma başla olmıştrı Bu çalışma tamamlanmak uzeredıı 4) Kabuk Deformasyonu Araftırmalan: Depremlenn nedenı olan levha hareketlerı ve bu nun sonucunda aktıf fay sıstemlerı boyunca ortaya çıkan kabuk olçegındekı deformasyonlann ızlenmesı ve araştı rüması amacıyla deprem rıskının çok yuksek oldugu bı bnen Dogu Marmara Bolgesınde 17 Agustos 1999 Izmıt depremının oncesmde başlatılan kapsamh bır projeyle sureklı bır GPS gozlem (Global Posıtıonıng SystemGPS) agı oluşturulmuştur (ŞekU3) Izmıt ve Duzce depremlen oncesı sırası ve sonrasında oluşan deformasyonlar su reklı gözlem agı ve gerçekleşnrılen tekrarlamalı olçum kampanyalan yardımıyla mm duyarlılıgında saptanmıştır Oluşturulan ven setı bugune kadar bu amaçla toplanan ven setlennm en ıyısıdır ve bır dogrultu atımlı fay uzerın de depremın neden oldugu g'enlmelenn tanımlanabılmesı yonunde onemlı bılgüer sağlanmıştır Elde edılen bılgı ler yardımıyla Izmıt ve Duzce depremlerını oluşturan kın gın mekanık ozellıklen zaman bagımlı olarak tanımlan mış Izmıt depremı sonucu oluşan genlme dagüımının Duzce depremının oluşmasındakı payı ortaya konmuştur Izmıt ve Duzce depremlennden sonra sure gelen deformasyonlar ızlenerek faylann kınematıgı ve kabugun reolojık ozellıklen hakkında yenı bügıler elde edılmeye ça 30*E 27'E 28'E 29'E 31'E TÜBİTAK araştırmaları Marmara Denıa nde TÜBİTAK tarafindan koordıne edılmış olan deprem araştrmalan 1'N 1) Eylul 1999'da MTA Sısmık1 gemısı ıle ITU ve MTA elemanlannın deneümınde aynntılı yuksek çozunurlu sığ sısmık çalışmalar yapmak suretıyle Izmıt Korfezı'nın aktıf fayları hantalanmıştır Elde edılen bu harıtadan 17 Agustos depremınde oluşmuş olan kınklar yorumlanmıştır 2) 1999 Ekım ayında Sısmık1 gemısı ıle Çınar cık çukurlugu ve baüsındakı Orta Marmara sırtı uzerınde çok kanallı yansıma sısmıgı çalışmalan yapılmışnr Bu çalışmalardan elde edılen bulgular aynı bolgeden Bötgesl Sbmoloflk tayüar fcktli. TÜBlTAKMAMYBAE Eylul 1997 senesınde elde edılmış olan bulgularla bırleştırüerek Çınarcık çukurlugunun ve Orta Marmara sırtının 310 30 0 29.0 deprem potansıyelı ortaya konulmuştur 3) Marmara Denızı ve Izmıt Korfea'ndeta canlı fay lan behrlemek ve bunların geometnlennı ve bırbırlenyle olan baglanülannı araşürmak maksadıyla aynntılı batımetrık çalışmalar yapılmışur Bunun ıçın SHOD a aıt Çubuklu gemısınden yararlanılmış ve araşürmalarda mutlıbeam ohazı kullarulmısur Elde edılen kayıtlann ışlen 41.0 mesıyle uretılen hanta ve denız tabanı goruntulennden canlı faylann geçış yerlen üe denız altı heyelanlannm et kın oldugu alanlar belırlenmıştır Bu heyelanlar tsunamı oluşturmalan bakımından onemlıdır 4) 2000 NısanTemmuz tarıhlerı arasmda Çınarcık çukurlugundan başlamak uzere 6001200 m derınlıklerdekı denız tabanına OBS (Ocean Bottom Seısmographs) aletlen ındınlmıştır Bu aletlerde denız tabanındakı fayla nn ne olçude aktıf olup olmadıklan saptanmaya çalışılmı 40.5 şır OBS venlennın degerlendırılmesı ITU ve Tbkyo Unı versıtesı nde surmektedır Bu çalışma NATO desteğı ve ITU SHOD ışbırlıgıyle gerçekleştırılmıştır 5) 1417 Mayıs tarıhlerı arasında Kocaelı ve Yuna nıstan depremlerını konu alan bır NATO Üerı Araştırma İzmlt/Düzce depremlerinln artçı sanmtılan Semınerı duzenlenmıştır Bu semınere dunyanın çeşıth Şekll2: 17 Agustos Izmit ve 12 Kasım 1999 Düzce ana depremlerinl Izleyen artçı sarsmtılann dağılımı. yerlerınden 60 a yakın deprem uzmanı katümış ve Koca 700/12 \