Katalog

KAF'ın geçmiş tarihi peşinde Thomas Rockwell*, Aykut Barka ile yaptığı araştırmalar sonucu, geçmiş depremleri ortaya çıkartarak, İstanbul'u bekleyen tehlikenin boyutlarmı ortaya çıkarmaya çalışıyor. Aşağıda bize söyledikleri... Soru: Burada kazdığınız hendeklerin amacı nedir? Thomas Rockwell: Burada Kuzey Anadolu Fayı nın baş parçasının ıçındeyız Gorunen fayı bır yandan bır yana kdzmaya karar verdık Çunku bu bolgedeh fay nehır tortulannı kesıyor Bu bolgedekı fayın tanhını anla mak ıstıyoruz Bu bılgılerden bu fayın ne kadar sık oynadıgını tespıt edebılırız Boylece KAF ın mesela Izmıt e yakın olan parçalanyla mukayese edıp lstanbul ıçın taşıdıgı tehlıke hakkında bılgı sahıbı olmak ıstıyoruz Nıye 230 yüdan fazla zamandır Istanbul'a yakın deprem olmadığını ogrenmek ıstıyoruz Bu fayın en son hareketettığıtarıhl912 Havadan çekılen fotograflan tahhl etuk nehır tortulannın uzerınde çok net bır çızgı goruyoruz ve onun ıçın hendegı burada kazmaya karar verdık Nehır tortulan fayın ustunde yassı olarak yatıyorlar Bu tortular bu bolgedekı en son depremden sonra yanı 1912 depremınden sonra bınkmış Her depremın kendıne ozgu bır ımzası vardır Tortular geçen uç depremden sonra buyuyen fayın ustune bırıbyor Ustune 1766 depremınden sonra gelen tortular seruıyor Ondan sonra bu tortulann şeklı bozuluyor ve uçları 1912 depremınden sonra tortular tarafından kesıyor • Tarihleri nasü saptıyorsunuz? TR: Yaş tarıh tayınını radyokarbon yontemı ıle yapıyoruz Hendek tarıhı de Turkıye dekı tarıhı kayıtları mukayese edebüıyoruz O şekılde tortulann yaşlannı tespıt edıyoruzBu tortulara aşagı yukarı 17 18 veya 19 yuzyıllara tanh koyabüıyoruz Ondan sonra tarıhlerını çok ıyı büdıgımı? buyuk depremler ortuşup ortuşmedıgıne bahyorz Oncekı hendeklerden gorduk kı burada aşagı yukan M S 900 dan berı 4 deprem olmuş Yanı her 250 300 yıl ıçınde deprem goruyoruz fayın bu bolgesınde ve bu tarıhı kayıtlaıla karşılaştırınca bırbırını tutuyor • Ne biliniyor ve ne bilinmiyor? TR: Bu tarıhı depremlerın bır hsmının buyuklugu ve yanal uzunlugu konusunda bıhmsel tartışmalar var 1912 depremı bu fayın ustunde olmuş bu kesm Ve oldukça kesınkı 1766 depremı de bu fayın uzerınde ol muş Ve 1766'da bır tane daha deprem de Marmarada olmuş tam Istanbul'un yanında Emın olmadıgımız şey "1509 depremının ne kadar buyuk oldugu Saroz a kadar uzanmış mı ya da Marmara Denızı nın ıçınde mı sona ermış 9 1509 ya da 13431354 arasında serj halınde ölan depremler olmuş olabıkr ve bu bır çozmeye mecbur oldugumuz bır soru Ve bu bılgılen bılınen genlme bırıkmesıkayma hızıyla mukayese edebüıyoruz Dıger bır deyışle fay bınlerce yıl ıçınde ne kadar hızlı hareket ettP Yeten kadar deprem olmayan bolgeler var mı ya da bızım sısmık aralık dedıgımız bolgeler mı var' • Sismik aralık nedir? TR: Sısmık aralık dedıgımız olay fayın dıger bolumlennden daha az kayma yapan bolumu Ve şımdıhk tarıhı deprem bügüennı analız ederek ıstanbul'a yakın olan Marmara Denızı bolgesınde sısmık aralık olabüecegıru duşünuyoruz Dolayısıyla buradakı ve Izmıt'e yanu ı I ın I iyl n ı > Marmarada sısmık aralık olup olmadığını ve de üerde bır deprem gorebüecegını ıspatlayabıîmek ıstıyoruz Butun bunlar da bıze lstanbul un ne kadar tehlıke ıçınde olabılecegını gosterır Bız depremın olup olmayacagı kehânetınde bulunmuyoruz Bız sadece depremın olma ıhtımalını verebüıyoruz Belkı depremın olasüığı onumuzdekı 30 yüda yuzde 30 ya da yuzde 50 dır ama aynı zaman ıçınde depremın olmama ıhtımalı de buna eşıttır Onun ıçın KAF m tarıhını genışletıp fayı daha ıyı anlamak ve fayın ıstanbul'a yakın olan bolgelenn tarıhını daha ıyı anlamak anlamak ıstıyoruz Sısmık aralürtiedıgımızde fayın degışık bolumlen duşuyor ama fayın bır bolumu kınlmamış buyuk bır depremden sonra bıle kınlmamış KAF Saroz bolgesınde 1921'de kınlmış ve şımdı Izmıt Korfezınden Erzıncan'a kadar bu yuzyılda kınlmış 1939'da Erzıncanda başlayan deprem zıncırleme baüya dogru ılerlemış 19391942434455 ve 67 Şımdı 1999'da 2 deprem Bu demektır kı neredeyse KAF'ın tumu bu yuzyılda kınlmış bır tek ıstanbul'a yakın olan lasmına bır şey olmamış 18 Yuzyılda bır zmcırleme daha olmuş 17 ve 18 Yuzyıllarda doguda 1668'de buyuk depremler olmuş Ondan sonrada 1766'da Istanbul'a yakın ve burada $«., depremler olmuş Geçmıştekı dep remlerı kullanarak çogu kışı Marmara'nın buyuk bır depremı bekledıgı yorumunu yapıyorlar Bu faylann ne kadar kınldıklanna ve ne kadar kaydıklanna bakarak istanbul'u bekleyen tehhkeyı daha ıyı anlayabılıyoruz Başka bır deyımle Marmara da ne kadar kayma ıhtımalı olduguna bakıyoruz • Bu çalifmalan Tttrkiye'de yapmanızın nedeni nedir? TR: Jeolojık tortularda bulunan deprem tanhı uzenne çahşıyorum Calıfornıa da yapılması en zor şeylerden bırı tam olarak depremlere tanh atmak çunku geçmışe donuk depremın yazüı kaydı yok Bızıılgılendıren faylann davranışlan ve nıye boyle deprem yarattıklan Bu bılgılen kullarap faylan daha dogru bır şekılde anlamak ve gelen depremleri belırlemek Turkıye 'nın hem hızlı yuruyen bır fayı var Calıfornıa dakı San Andreas fayı na çok benzer Yılda yak laşık 2 cm gerüıyor Bu jeolojık şartlara gore hızlı Aynı zamanda Turkıye dunyada en ıyı tarıhı kayıtlara sahıp Dolayısıyla çok hareketlı ve uzun tarıhı kayda sahıp olan bır fayınız var Ve bunlara bakarak dıger faylann hareketlerını ve geçen depremler nesılını dunyadah obur faylardan çok daha ıyı anlıyabüınz Bu bılgüeıe bakarak Calıfornıa dakı deprem tehlıkesını bıle daha ıyı anlıyabılıyoruz r î ]eolo]i ıle çocukken ılgılenmeye başladım ve taş koleksıyonum vardı Ama depremler ıle Calıfornıa Unıversıtesı nde muhendıshk ogrencısı oldugumda ügüen meye başladım Muhendısükden çok daha enteresan buluyordum onun ıçın jeolojıye geçtım ve depremler üzerıne çalışmaya başladım KAF uzennde depremleri ıncelersek oldukça çok şıddetiı yaklaşık 8 buyuklugunde 1939'da 1942 1943 1944 depremlen kıngı Boluya kadar getırdı 1951 de kuçuk 7 buyuklugunde bır tane 1957'de bır tane daha 1967'de Mudurnu Vadısınde ondan sonra 1999 da Izmıt Korfezı ve uçede kınlıyor Şımdı 1912 kırıgının yanındayız Bu yuzeyde hnlmayan bolge Istanbul'a yakın Marmara Bolgesı'dır Bundan once bolgenın tumu 1668 1719 1754 1766da kınldı Yanı 250 250300 yıl aralıklanyla zıncırleme halınde kınlmış ve şımdı tek kınlmayan bolge Istanbul'a yakın olan bolge Bızım oğrenmeye çalışügımız bu 200300 yıl once olan depremlerın ne kadar buyuk oldugu Üende burada buyuk depremın olacagını bılıyoruz, bımedıgımız şey ne kadar zamanda olacagı * San Dıego State Unıversıtesınden jeolop profesonı (NTVDepremle Yaşamak beigeseh ıçtn yapüan soyieşıden) 700/11