Katalog

İstanbul iyi hazırlanm İngiliz jeolog Dan Mc Kenzie Türkiye'nin depremselliği, Kuzey Anadolu Fayı, Marmara'daki tehlike ve depreme hazırlık konularmda soruları yamtlıyor. • Türkiye'de neden bu depremlerin olduğunu açıklayabilir misiniz? DAN MACKENZIE Bu depremlerm oluşumu aslırıda oldukça ılgınçtır. Kuzey Anadolu Fay Hattı adını verdığimiz buyuk fay hattı ülkerun kuzeyinı doğudan batiya doğru geçmektedır ve Turkaye batı yonune doğru bir hareket halındedır. Pek çok uzman bunu, Afııka kıtasının kuzeye doğru ilerlemesıne bağlamaktadıı. Ancak Afrıka kuzeye doğru üerlerken Turkiye'nin batiya doğru ılerlemesı pek anlaşüır gibı değüdır. Bunun nedera, Turkıye'nın, Afrıka kıtasının Avrupa'yla çarpışması sonucunda uzaklaşmasıdır. Bunu bir makasa benzetebilırız. Gördüğünüz gibi Afrika, kuzeye dogru üerlerken Türkiye'yi makasın gittikçe kapanmasıyla bırlikte dışan doğru itmektedir. Turkiye'nin üzerinde hareket ettiği fay ise, burada gorduğunuz gibi Kuzey Anadolu Fay Hattıdır. Bu olay bu şeküde gerçekleşırken, daha az bilinen bir fay hattmın varlığmdan söz etmek zorundayız. Bu, Türkiye'nın dogusundan başlayarak Iskenderun korfezıne doğru uzanan Dogu Anadolu Fay Hattıdır. Bu fay hatlarının düzenlı hareketleri şu anda aramızda bulunmayan, thsan Ketin adındaki tanınmış bir Turk jeolog tarafından keşfedilmiştir, Ketin, Kuzey Anadolu Fay Hattında meydana gelen depremleri takıp ederek kınlmanın harıtasını çıkarmıştır. Bu keşıf çok onemlı bir olaydı. Çünkü Kuzey Anadolu Fay Hattı bizim tahmin ettiğimizin tam ters yonunde hareket edıyordu, Bız Afrika kıtasını kuzeye dogru hareket ettikçe bu fay hattinı diğer yönde ittiğini duşunuyorduk. Ancak fay hatü batiya doğru ilerliyordu. Bu fay hattı Ege Denizi'ni geçerek Yunanistan'a doğru ilerlıyor daha sonra Girit'in güneyinden kıvrılarak, Rodos adası üzerinden tekrar güneybaü Türkıye'den ıçen giriyordu. Işte bu nedenden dolayı İtalya ve batı Avrupa'ya oranla Turkıye ve Yunanıstan'da daha fazla deprem olmaktddır. Ve şu anda bu fay hattı batiya doğru yüda 3 santımetre kaymaktadır. Bu oldukça hızlıdıı, Işte depremler de bu hareketin sonucunda oluşmaktadır Kuzey Anadolu Fay Hattı boyunca oluşan depremlen de buna bağlayabüiriz. Izmıt'te yaşanan deprem de bu depremlerın sonuncusudur. Oluşan bu 5 metrelık kayma, yuzyıllardır süregelen hareketm sonucudur. Bız bunun olmasını bekliyorduk. Çunku 1939 yılından başlayarak Kuzey Anadolu Fay Hattını takip eden depremler serisi bizi bu noktaya getiriyordu ve sonunda o da oldu. Şimdi daha da batiya ilerlemesini bekliyoruz. • Marmara Denizi'nde bir deprem olursa bunun siddetinin ne olacagını düsünüyonunuz? D.M. Tabii ki Marmara Denizi'nde oluşabilecek bir depremin istanbul açısından çok onemlı olduğu kaçınıknaz bir gerçektir. Biz, hem doğudaki hem de batıdaki fayların yerlerınden oynadığını büiyoruz. YeniceGonen depremınde fay hattı yaklaşık 7 metre hareket etmıştı. 1912 yılında Mürefte'de meydana gelen depremde de yaklaşık aynı yoğunlukta bir hareket olmuştu. Bu demektir kı Marmara Denizi'nin her iki tarafinda da bir deprem olmuştur. Bunun anlamı er ya da geç Marmara Denizi'nde bir deprem olacağıdrr. Ancak burada tartışüması gereken konu, bu hareketler ne kadar büyüklükte olacak, kmklar nerede ve hangısı hareket edecek. Biz şu anda bunu tam olarak bilmıyoruz. Çünkü deniz bunu yapmamızı engellıyor. Bundan yaklaşık 2 sene önce bir grup öğrenci ve MTA'dan bazı insanlarla birlikte Sismik 1 araştrrma gemisiyle denize açıldık ve Marmara Denizi'nin buyuk bir bölümünün harıtasını çıkarmayı başardık. Ancak kırıklan bariz olarak goremedık. Tkhrnınimize gore Marmara Denızı'nde, dığeri gibı buyuk bir krrık yerıne pek çok, küçuk çaplı kırıklar var ve bu kmklar 1520 kilometre uzunluğundalaı. Bu kmkların oluşturacağı depremin şiddeti 66.5 cıvarında olur. lstanbul'un, bu kınkla nn bulunduğu Marmara Denızi'nın guney bölumunden yeterince uzakta bulunduğunu goz önune alrrsak fazla bir hasar olmayacağını soyleyebiliriz. • Bu, Kuzey Anadolu Fay Hattının Marmara Denizi'ni tek parça olarak geçmedigi anlamına mı geliyor? D.M. Bu fay hattının denizi tek bir parça olarak geçıp geçmediğini henuz bilmiyoruz. Ancak bu yılda 3 santimetrelik hareket, kesinlikle Marmara Denizi'ne doğudan giriyor ve batıdan çıkıyor. Peki denizin altındaki fay hatü nasıl? Bazılannın duşündüğü gibi tek bir hat mı var ki ben oyle olmadıgına inanıyorum. Yoksa çok sayıda kuçük hat mı var? Bu önemli bir konu. Eğer çok sayıda küçük hat varsa, bunlar sırayla kırılacaklardır ve Istanbul'a ciddı bir zarar vermeyeceklerdir. • Ta hat kuzeydeyıe? D.M. Eğer kuzeyde tek bir hat varsa, bu çok şiddetli bir depreme neden olacaktır ve çok hasar meydana gelecektir. Ben güneydeki küçuk kmkların varlığına, sayın Celal Şengör ise Marmara'nın dogusundan başlayarak Tekirdağ'a uzanan tek bir fay hattının varlığına inanıyorlar. Ben yansıma kayıtlanna bakügımda böyle bir faym varlığını goremıyorum. • Sizce Marmara Denizi'ndeki bir deprem tstanbul'u nasü etklleyecektir? D.M. lstanbul'un etkilenmesi, bu iki görüşten hangisinin doğru olduğuna bağlıdır. Eğer Izmit'ten başlayarak Mürefte'ye doğru uzanan tek bir fay hattı varsa buy bir sorunla karşı karşıyayız. Eğer ben hs lıysam ve pek çok küçük kınk varsa, bun etkisi şiddetli olacak, herkes çok korkac ancak hasar çok buyuk olmayacaktır. Yı durum şu; Uzmanlar verilere baktılar anc bız onlarla aynı fikirde değıhz. Çozüm i Marmara Denizi'nde yapılacak çok dıkkc bir araştırmadır. Ancak bu şeküde ınsanl ra güven verebiliriz. Böylece Marmara D nizi'nin etrafında bir gelıştirme planı oluşt rulabüir, Çünku şu anda endüstrıyel faa yetlerin çoğu Marmara'nın kuzeyınde y aiıyor. Eğer ben haklıysam Marmara'n guneyinde bir yapüanma çok tehlikelid Çunku bu bölge bu kınklara çok yakınd Ayrıca zemin de çamur olduğundan dola iyi değildir. O bolgede yapacağınız her r. na yıkılacaktır. Elimizde çok zamanım var. Çünku şu anda o bolgede fazla bir y püaşma yok, ama eminim zamanla artaca tır. Önemli olan bu konuyu halletmek ve h na yapmak için nerelerın guvenh nereler güvensiz olduğuna karar vermek. Boylec Marmara'nın çevresinde deprem olayı göz önünde bulundurarak manüklı bir ye leşim planı oluşturabiliriz. Çunku bu sc HER İSfÂNBULLÜ YİLDÂ 1 DÖLÂR ÖDESİN! • Marmara Denizi konuauna geri dönmek iatiyorum. Bu araştırmaıun uzun ve masraflı olacagını ıöylüyonunuz. Bunu yapmanın daha ucuz bir yolu yok mu? ,.... ..'. ..D.M. Araşnrma programlannın masraflannın nasü karşüanacağı pek çok ülkede buyuk bir sorundur. Örnek vermek gerekirse, daha fazla yol istiyorsunuz. Peki yolun parasını nasü ödersiniz? Vergi vererek. Istanbul'da yollar ve trafik çok kötü. Hükümet daha fazla vergi vermeniz gerektiğini söyler. Hükümet sihirli bir para kutusu degüdir. Ben bu araştirmanın parasıru ödemek için pek çok degişik yol düşünebiliyorum. Bunlardan ilki bu parayı dogrudan hükümetin 6demesidir ve bu da vergüerin artacagı anlamına gelir. Bence bu mantüdı bir yöntemdir. Çünkü depreme dayaruklı binalann inşa edümesi bir ülke sorunudur. Türkiye'deki hemen her 700/16 büyük şehir depremden etküenmiştir ve bu da hükümetin sorumluluğu altındadır. Ancak bunu yapmanın bir yolu daha var. Bu da Istanbul'da yaşayarüara ek bir vergi getirmektir ve bu çok büyük bir olay degüdir. Istanbul'da yaklaşık 10 milyon insan yaşıyor ve bizim 50 müyona ihuyacımız var. Bu da kisi başına 5 dolar demektir. Hatta bunu 5 yüa büe bölebilirsiniz. Bu da araşürma için kişi başına yüda bir dolar demektir. Böylece bu fonu şehrin kendisi oluşturabüir. Ancak bana göre bu iyi bir yöntem değü. Bence bu masrafi hükümetin kendisi karşüamalı. Bir başka yöntem ise müteahhitlere ek vergi getirmektir. • Yani bu Işi yapmanın daha ucns bir yöntemi yok, öyle mi? D.M. Bu araşürma çok zor ve mali yükü oldukça fazla bir araşurmadır. Çünkü Hftnisin dibıne bakmak zorundayız ve Marmara Denizi'nin en derin yerinde suyun derinli^ 1 küometreyi buluyor. Daha sonra tabanın 5 küometre altin bakmak zorundayız. Bunu yapmak için neredeyse sihire iht yacımız var. Bu iş yapüabüir ama ucuz degüdir. Bütün bu bi güeri istemek ve ucuz olması şartını aramak yararsızdır. Pe rol şirketleri bu isi mümkün olduğu kadar ucuza halletmey çalışıyorlar ancak yine de ucuz değü. Zaten hiçbir moder yapüanma ucuz degüdir. Yol yapımı ucuz değü, Bogaz köp rüleri ucuz degü. Ancak sizin ve çocuklannızın geleceğini güvenligi için bu parayı bulmak zorundasınız. Bu isi ucuz haletmeye çalışmaran yaran yok. Asünda düşünürseniz b çok büyük bir para degü. Istanbul'da yaşayan birisi için se nede 1 dolar çok büyük bir para degü. En fakir insanlar içü büe eğer depremden korunduklannı hissedeceklerse bu < kadar büyük para degü.