Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
Eric Hobsbavvm'dan 'Sıradışı insanlar'
'Sıradan' insanlar, sıra dışı yaşamlar
Eric Hobsbavvm,
günümüzün en önemli
tarihçilerinden biri.
"Direniş, isyan ve Caz" alt
başlığı ile yayımlanan Sıra
Dışı İnsanlar, emek tarihine
ilişkin yirmi altı Hobsbavvm
makalesi içeriyor. Kitap,
işıtan Cündüz çevirisiyle
okurla buluşuyor.
• All BULUNMAZ
I
f m f arih yazımına Marksist
I pencereden bakan Eric
I Hobsbavvm'ın tarihçiliği-
J _ ni anlatmaya gerek yok.
Çünkü o, yazdıklarıyla, konuşma
ve eleştirileriyle ne yapmaya çaba-
ladığını, nerede durduğunu zaten
belli ediyor.
Ürettiklerinin hâlâ okunuyor (ve
aynı zamanda okutuluyor) olması, onun
ağırlığını gösteriyor. Dolayısıyla 1950-
1980 arası yazdığı makalelerden derle-
nen Sıra Dışı tnsanlur da aynı ağırlığa
sahip. Kitabın alt başltğı "Direniş, tsyan
ve ("a/"; bu başlık bizi "sıradan" insan-
ların sıra dışı yaşamlanyla buluşturuyor.
"KÜÇÜK İNSANLAR"
Kitaptaki yazılar, Hobsbawm'ın yakın
geçmişte kaleme aldığı 26 makaleden bir
seçki. Ana tema, emek ve toplumsal ha-
reketler. Makalelere başlık olan kimi
"küçük insanlar", son derece büyük.
Önsözde Hobsbavvm onlar için şu cüm-
leyi kuruyor: "Bu kitapta adlannı, aileleri
vc komşuları dışında kimsenin bilmediği,
modern devletlerde doğumlan, evlilikleri
ve ölümleri kayda geçirilmiş insanlar an-
latılıyor (...) Bazılan küçük ya da yerel
sahnelerde rol aldi: Sokakta, köyde, kili-
sede, bir sendika şubesinde (...) Onlar,
insan soyunun çoğunluğudur."
() çoğunluktan biri, "özgürlüğün yo-
lunu kesen şeyin ayrıcalıklar olduğuna"
inanan ve bunun değişmesi için müca-
dele eden Thomas Paine. Yoksulluğu,
çözülmesi gereken bir sorun biçiminıle
görenlerin gizli önderi Paine'den bahse-
diyor Hobsbavvm; onun cesaretini kut-
luyor öte taraftan.
Aynı cesaretin bir başka örneği ise
makioe kırıcılarda (ludistlerde) görülü-
yor. Hobsbavvm, "bir sendikalaşma
yöntemi" dediği bu eylemi de kitabına
almış. Söz konusu eylemin makine düş-
manlığı değil, "örgütlenme ve dayanış-
ma" anlamı taşıdığını da not ediyor.
"Bırakınız yapsınlar"ı kırıp geçmek de-
mek aynı zamanda bu.
On dokuzuncu yüzyılda siyasetçi ve
felsefeci olarak anılan ayakkabıcılann
politikaya ağırlığını koymaya başlaması,
Hobsbavvm'ın dikkatinden kaçmaz. Ver-
diği ayrıntdı bilgiler bizi, ayakkabıcılann
diğer zanaatkârlara oranla daha aydın ol-
duğu gerçeğine ulaştınr. Üstüne üstlük,
bir "ayakkabıcı kültürünün" varlığı da
aynı satırlarla iyice belirginleşir.
Hobsbawm'ın ele aldığı konular ve ki-
şiler Britanya merkezli. Işçi sınıfı, emek-
çi kesimi ve onları ohışturan "sıradan"
SAYFA 14
insanları meydana getiren bireylerin ne-
redeyse tamamı Britanyalı. Buradan ha-
reketle Hobsbawm'ın kendi toprakların-
dan çıkıp, dünyayı dönüştüren hareket-
leri yaratan isimsiz kahramanlar aracılı-
ğıyla insanlığa seslendiği söylenebilir.
Işçi sınıfı bilincinin doğuşunun anla-
tıldığı satırlar, gelecek için adımların
atılmaya başlandığı ve "başka bir dünya
mümkün" deyişiyle süren mücadelcnin
filizlerini de gösteriyor. Burada anılan
isim de kasketiyle ünlenen maden işçisi
Herbert Smith. Barnsley Belediye Baş-
kanlığı döneminde bile kasketini çıkart-
maması, onun mücadeleyi ne denli iç-
selleştirdiğini gözler önüne serer.
Hobsbawm, onu şöyle anlatır: "Mil-
yonlarca ka.sketli insan arasında o, ke-
sinlikle bir istisnaydı; ancak yalnızca,
büyük bir ormandaki heybetli bir ağaç
gibi. Onun imgesinde kendisini tanıyan
daha az önemli, daha az siyasi, daha az
etkin sayısız başkaları vardı ve bizim de
onları aynca tanımamız gerekir."
TARİHİN ÇOK BİLİNMEYEN
İSİMLERİ
Hobsbawm'ın işçi sınıfı ve onun olu-
şumuna geniş yer ayırmasının önemli
bir nedeni, belki de gerçekte tarihi on-
ların yazdığına, gelecekte de yazacağına
dair inancı veya öngörüsüydü. Hak ara-
manın, isyanın ve mücadelenin, baskın
olduğu bir tarihin yanında durması, Bri-
tanya'daki işçi sınıfını uzun uzadıya ir-
deleyişini tetikliyor.
Burada kadınlara da ayrı bir parantez
açıyor. Erkekler tarafından önder seçi-
len özgürleşmiş kadına ve bunun nasıl
resimleştiğine değiniyor. Bahsedilen re-
simlcştirmenin, sosyalist etkiyle eşza-
manlı olduğunu belirtiyor. Soldaki im-
geleştirmenin ayrıntılannı ifade eder-
ken, kadının buradaki konumunun son
derece önemli olduğunu da vurguluyor.
Bedenin kullammından çok, kadının
özgiir birey kimliğiyle ikonografilerde
yer buluşunun üzerinde duruyor.
Ancak burada, Hobsbawm'ın da altı-
nı çizdiği bir şeye değinmek zorundayız:
O, devrim ve sosyalist hareketlerdeki
kimi erkek egemen eğilimlere yönelik
eleştirilerini de esirgemiyor. Erkek işçi,
erkek emekçi imgelerinin sıklıkla kulla-
ndmasına karşı tavrını koyuyor.
Hobsbavvm'ın kitaba kattığı bir başka
isim, mitomanisiyle (yalancılık hastalı-
ğıyla) tanınan Harold Laski. Onun ne-
den önemli olduğuna gelince: Hobs-
bawm'a göre Laski, Hitler'e karşı bir-
leşmenin reddedilmesine ve 1940-45
arasında değişim olanağının görülme-
mesine ses çıkaran bir kişi. Yani solda
bir şeyler yapmak için çırpınan ama se-
sini yeterince duyuramayan bir çığlık;
"solun megafonu."
Hobsbawm'ın, solun megafonlarının
çoğaltılması adına ele aldığı bir başka
kesim ve bu kesimin isimsiz kahraman-
lan köylüler ile onların gerçekleştirdiği
toprak işgalleri. Peru'da And Dağları
çevresinde örgütlenen köylüler, ne ya-
pabileceklerini sınadık-
ları eylemleriyle tarihe
geçti; bu eylem başarısız
olsa da önemli bir hare-
ketlenme yarattı. Işte
r iobsbawm onları da
ele alarak geleceğe ve
sonraki kuşaklara, bu
eylemin dünya tarihin-
de nerede durduğunu
gosterıyor.
Mario Puzo'nun Baba'sındaki Don
Corleone karakteri tüm dünyada tanın-
sa da, Slvatore Giuliano'nun o kadar
büyük bir hayran kitlesinin bulunduğu
söylenemez. Hobsbawm'ın aktardığına
göre, Cîiuliano'yu Giuliano yapan şey,
onun "halkın haydutu" olması. Pu-
zo'nun Corleone'sinden önce (1922-
1950) yaşayan Cîiuliano, Sicilyalılar ara-
sında, yoksulların yanında yer alnıası vc
onlara yardım etmesi nedeniyle "Tann"
olarak görülmüş. Ama diğer kimliği, eli
kanlı bir katil; 430 kişiyi öldüren bir
Robin Hood!
KÜLTÜR KAZISI
Hobsbavvm'ın kitabının sonunda yer
alan makalelerin neredeyse tamamı caza
aynlmış. Burada cazı rayına oturtan
önemli isimlerle karşılaşıyoruz. Sidney
Bechet, Duke Ellington, Count Basie...
Hobsbavvm, cazın kimliğine ilişkin bazı
bilgiler aktararak yola koyuluyor:
"Caz, tüm diğer şeylerin yanı sıra, di-
aspora müziğidir. Tarihi, Eski Güney'in
verdiği büyük göçün parçasıdır ve caz,
psikolojik nedenlerin yanı sıra, ekono-
mik nedenlerden ötürü de, vakitlerinin
çoğunu yollarda
geçiren başıboş in-
sanlarca yapılır. in-
sanlar, ellerinde üf-
lenıeli çalgılarıyla
cazı önccden bilin-
ınediği yerlere so-
mut olarak taşıma-
salardı, bu denli er-
ken bir sürcde ulu-
sal Amerikan müzi-
ğine kesinlikle dö-
nüşmezdi."
Sonra yeniden
isimler: Ticariliğe ve ırkçılığa karşı gelen
müziğin etkin kahramanı Sidney Bechet;
cazın bir sanat dalı olarak keşfinde en
büyük rolü oynayan Count Basie; gizem-
li, konser bestecisi, kendini "Tann tara-
fından üstün yetencklerle donatılmış"
gören "işlenmemiş doğal yetenek" Duke
Ellington...
Amerika'da doğup kök salan caz, Av-
rupa'ya (daha doğru deyişle Britan-
ya'ya) nasıl adım attir
1
Hobsbavvm bura-
da şöyle bir belirleme yapıyor: "Caz, en-
telektüeller için müzik olarak değil,
dans etmek ve özellikle Britanya orta ve
üst sınıfların dönüştürülmüş, devrimci-
leştirilmiş toplumsal dansı ile hemen
hemen eş zamanlı olarak Britanya işçi
sınıfı dansı için bir müzik biçimi olarak
gelişti ve zafer kazandı."
Hobsbavvm'ın incelemesi orada nok-
talanmıyor; cazın Britanya özelinde Av-
rupa'ya adım atışını anlatmasının ardın-
dan, 1960'lardan sonraki gelişim çizgisi-
ne yoğunlaşıyor. Burada hem Hobs-
bavvm'ın hem de okurun karşısına çıkan
şey, 60'lann müzik ortamının cazın geli-
şimini bir ölçüde geriye çektiği. Çünkü
50'lerin ortalarından başlayarak rock
müziğinin atılım yapması, cazcıların bü-
yük çoğunluğıınun bu türe göz kırpma-
sına neden olııyor.
Hobsbavvm'ın Sıra Dışı /nsan/ar'da
yapmaya çalıştığı bir bakıma kültür ka-
zısıı. Kitaptaki son makale bunu kanıt-
lar nitelikte. Yenidünyanın, Eskidün-
ya'ya nüfuz etme sürecini kültürel açı-
dan clc aldığı bu yazıda Hobsbavvm,
Amerika'nın Avrupa'ya popüler kültürü
ağır ağır nasıl yerleştirdiğini; popüler
kültürün "evrensel kültür" haline nasıl
geldiğini tartışıyor:
"Aslında, Yenidünya ile Eskidünya
arasında gerçek bir 'kültür çatışması'
varsa buradadır; ana gücü ve dinamizmi
popüler nitelikte bir Yenidünya ile Ye-
nidünya üzerindeki etkisi ezici bir yo-
ğunlukla seçkinler ve yönetenler aracılı-
ğıyla yaratılmış Eskidünya arasında."
Sıra Dtşı tnsanlnr\h, her ne kadar
Hobsbavvm'ın çeşitli yer ve zamanlarda
yayımlanmış makaleleri bir araya getiril-
mişse de ortak olan, tarihin kimilerince
pek önemsenmeyen ya da yeterince ele
alınmayan kişi ve olaylartna değinilmesi.
Hobsbavvm, bunu yaparken başka olay-
larla bağlantı kuruyor ve yer yer ayrıntı-
h bilgilerle kazıyı derinleştiriyor. •
buluntnaz_ali@hottnail.com
http://bulunmazali81.blogspot.com
Sıra Dışı insanlar/ Eric Hobsbavrm/
Çeviren: Işıttuı Gündüz/ Yordam Ki-
tap/352 s.
C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1 0 6 0