Katalog

(‘ lirAtlası CEVATÇAPAN <Daıjurdaektiğinizyangıntohtimları yaksınsizivelanetolasıçetelerinizi... İ—anure Ojaide, 1948’deUrtiobokabilesininyerleşim yen vezenginpetrolyataklannınbulunduğu Nqer Deltabölgesindekilgberhe’dedoğdu. Büyük annesiAmreghetarafIndanyetiştinidi.Ailesiçiftçilikle geçiniyordu.ilkokuluCatholicGrammarSchool’daokudu.Daha sonra Wam’dekiFederal GovermentCollege’adevametti. Ibadan Universitesi’ndeIngilizDilive Edebiyatı Bölümü’ndenmezun oldu. Öteyandan Amerika’daS>qacuse Universitesi’ndeYaratıcıYazarlıkalanındamaster ve Ingiliz EdebiyatıBölümü‘ndedoktora yaptı. YazmayaWarn’deki öğrencilikyıllanndabaşladı.BeaconvePelicanadlı öğrencidergilenndeşiirleriyayımlandı.N,jerDeltası‘ndageçirdiği çocuklukyılan, Urhobokültüri>,bu kültün2nMukom Mowoe, Ogidigbo,Adıuarangibiefsanevikahramanlan velvwndüşüncesi şiirinibesleyen kaynaklaroldu. Udje dans şarkılanüzerinearaştırmalaryaptı.Bu çalışmasını Poetry,Artand performance: UdgeDance Songs of the UrhoboPeople adıylakitaplaştırdi.Ingiltere,Kanada, Gana, Israel,Meksika,Ispanya,Hollanda,GüneyAfrikave Amerika‘daşiiretkinliklerinekatıldı.CommonwealthŞiirÖdülü (1987),NigeryaYazarlarDerneğiŞiirÖdülü(1988, 1994, 2003),BBCSanatveAfrikaŞiiriÖdülü(1988),OkigboŞiir Ödülü’nü(1988,1997)aldı.Dokuzyı1boyuncaMaidugun Universitesi’ndeçalıştı.Birsüre (1989-1990) Washington‘dakiWhitmanCollege’daöğretmenlikyaptı. AfrikaEdebiyatıve Sanatıkonusunda Chaılotte’dekiNorth CarolineUniversitesi’ndedersler vermektedir.Edebi eleştirroman, kısaöyküveanı alanındada kitaplaryazan Ojaide’ninşimdiyedek yayımlananşiirkitaplan:Labynnthsof theDelta(1986),TheFate of Vultures(1990),TheBloodof Peace (1991),Daydreamsof Ants (1997),lnvokingthe WamorSpint:Newand Selected Poems (1999),In the Kingdomof Songs: A Tnlogy(2002),1want to Dance3 Other Poems (2003),and Inthe House of Wonis(2005). The Taleof theHarmattan(KweiaBooks Vayınlan,2008) KAIAMAKÖPRÜSÜNDE Görüyorumçekiliyorlarnehirpenlenningemileri kasabayataşıılardıyüzyıllardırgösterilerini heryılmaskelibalolarda— çekiliyorlardenizedoğru. Onlannvarlığıolmazsanelergelirbaşımıza? Güneyakıntısıboyunca,suda doğmuş kişiler, birzamanlarülkedekonukolanlar, dönüyorlargüvendedeğillerartıkpetrolaranansulaktopraklarda ev sahipliğiyapardıo topraklarbaşındanberiyaşam kurultayına. Kendileriniyukardakiyaralayıcıgürültüdenkurtaracak sularagömülenülkeninsahibiherkes dönüyorşimdiçatlamış,kavruktopraklara sulardönüştüçünküzehirlibiriçkiye. Birdirenmeordusuoluşturduk. açıkladıkkaynaklarımızüzerindekiegemenhiğimizi; ama kovmadıkkaçakavcıları. Dışgüçleryağmalıyormirasımızı. Görüyorumboğuyorpetrolkarasıakıntılar MamiWata’yı(’)ve beraberindekisu penlerini; terkediyorlarderhalkonuksevrnezsömürgeülkeyi özgürlüğü,sağlığıuğrunaaçıkdenizlerin. Otuzyıldıryat yanşıizlemedim. Görmedimadanınşarkılarkayığından Şimdiuzayadamlarınınuydularlaöldürdüğü tannianselamlayantörenküreğininkalktığını. Petrolsızıntılanyaktısümbülleri nehirlerboyuncayayılmakiçinalabildiğine. Son rotayıçiziyorlarmültecitanniar tıkanmadansu geçitherininhepsi. Teslimediyorlarevlerinikomşular yukardangelenalevlennyıkımına. Ayaklaraltındayanantopraklanvarkalanlann, yeşilörtülensolmuş;küllenkalmışyalnızca. Mültecilersökülüpalınıyorlartaılalanndan şirketotobüsleriyle,insancılbiriyiniyetgösterisiolarak; sonra sürülüyorlarineklerinyediği,genetiğideğiştinimiş mısırlazorakibeslenenishalsalgınıkamplara. Istermiyimtannlannbizzatyazgeçtikten varsdlığısavunanlannkanınıdökmeyiben huzurlusesslzlikleniçindebildiklerindendolayı kendilerindensonrakitannsızlannbarbaristeklerini? Öldümü devrimve EgbesuÇocuklanrt eşkiyaefendiye,onunalevlenmişbirbayrağı kaldınrkenarzulandoymayanöfkeliuşaklannamı vemıelimülkiyethaklannı,insanhaklannı? Delta’dabirliğisağlayanKaiamaKöprusü sallanıyor, görüyorumpetrolebatmışsu penlennintörenalayı ağıtlaryakıyoraynhırken.Gezinmiyorsu geçitlennde balıkçıkayıklan;yelkenliler,yüzücüleryokgörünürde! DEVLETYÖNETİCİSİ ‘Sığınmak çin neteyikazsak,cesetleı’Iekaışılaşıyoıuz.” Donald Hall, ilie ona Day “Sığınmakiçinnereyikazsakcesetletlekarşılaşıyoruz” NereyesaklandıysakbağırsaklanmızınIçinde,bulduve yok etti bizi. Nereyekaçtıysakgönderdiyıldınmelçisiniçarpsındiyebize. Omuzsilkipatamadıkbu ahlaksızbaşıyaşamımızdan. Baobabağacıdallarındanasılıyoraydınlannkefenlen, eriyorkıyıgölündekemiklerkokuşmuşbuğulanylabize saldırmakiçin. Kazıpçıkardıkcephaneleriuzakçiftliklerden, acaba birkemiktarlasımıydıtümcumhuriyet. Buharlaşmışyüzlennhepsiteselhibuldutoprakta, mızrakdillimuhaliflennhepsi beslediaylakçadolaşan sırtlanları. Artıyorheryılşeflenngenişağızlıpalalannınödeneklen; rüzgArlarsakinleştiriyorağıtlanve yağmuryıkıyortoprağın yüzeyini. Başlangıçtanben ucuzyöntemlerkullanıyorOgiso(”) kökünükurutmakiçinkuralınıbozacakböceklenn; açılmışavuçlarbuldulekesizkanlaralmakiçin. Destekledikiliselerden,camilerdençıkansuikastçilen. Onunadınaulaşıyordevletinuzunkoluheryere çeviriyorükeyisivriuçluçehiklerle. Elindetutuyorhükümetyabancımarkabaltalan,tüfekleri, insanbaşlıyılanusulcagiriyoriçeriısırmakamacıyla uyumsuzdilleri. Binlerceyöneticionunbanş palavrasının ölügövdelerinsırasıradizihişi, hissesenetlerikapışılanbirmezarlık, yıkanmakiçinklorlanmışbirkanhavuzuolduğunuispattıyor. Onunegemenliğikaçakavcılannharikagezisi, hastalıklıdanışmanlannsınırsızkoruyuculuğu, serbest piyasasıelsizayaksızgövdelerin. İnsanyiyendevleryürüyorlarsokaklardaşıküniformalanyla. Dolanıpduruyoro hergün sayısızcephanesiyle, fırlatıyorheryerevahşiceparçalanmışkörpecikbedenleri, esniyorherkeskanyüklühavanedeniyle. “Sığınmakiçinnereyikazsakcesetlerlekarşılaşıyoruz” JANGAWEED’LERE Neşeylebu tarafayaydığınızateş yaksındiğerucundansizive ailenizi hükümetkondor!anndakipatranlannız ölüakbabalarolsuntüm dünyaya köyleriyağmalamakiçinbindiğinizatlar fırlatıpatsınsizikibirligünleriniçine artıkboyunatkılannızdasakladığınızkimhiğinizi çıkarsınörtünmenizgerektiğindeTann bu baskınlardacanlanndanolanlar kalksınlarkovalamakiçinyenidendoğuşta sizi sallanıpdurunhortlaklıgecenizde, böceklennen küçüğünedönüşüngündüzün sıyınnKhartoummahkemelenndenpaçayı, daha yüce birmahkemedemahkümolunömürboyu servetlenniele geçirmekiçinöldürdüğünüzinsanlar yalanlasınlarbarışınson mültecisiolduğunuzu yağmayaparkençağırdığınızcinler aleyhinizetanıklıketsinson celsede kurbanıolunkanasusamışlığınızın, cennet tesellisindenyoksungezininserseriserseri Darfur’daektiğinizyangıntohumlan yaksınsizive lanetolasıçetelennizi... AKUA-BA Çocuksuzbiranne çekiyor aklınınmezaılığındangözyaşlannı. Nehrinyapraklailaörtmediğini yatağınıgörüyorumonunyüzünde. Hattasesiniyitirenşarkıcıkuş seviyor derede yıkanmayı dilsizbirinancınsuskunluklannıavutan renkleriçindetüylerininsavrulacağı. O kitükürüğüyleovuyorgöğüslerinidua ediyorken, o kininnilersöylüyoroyuncakbirbebeğe, o kiyağmursonrasıçukurlardaoynuyordüşlennde, Onasöylüyorumbu şarkıyıben: Herdölyatağıbirkapıdırileriaçılan, şarkıcıkuşlannherdemyeşilgiysisidir, son meyveleridirmevsimin, öylesinepahalı. İLKYARDIMÇANTASI Gülüşenbirkabileninarasındabuluncakendimi, anlıyorumbirşeylersaklıyoriarbenden; düğmesinebastığımbirkahkahakutusudüşlüyorum gülerekbastırmakiçinhepsini.Müziğiniduyarduymaz rahat bırakıyorlarbeni;istemiyorumsahipolduklarımı vermeyi. Insanormanındakesilmiş,ama devingenbirağaç köküyüm ben, birşirketkulesinedönüşürsem,çahıhıklardançıkan, binmetredendaha uzunakrobatbacaklanmı sökerimtabanlarımdan,istemiyorum tepedekilertarafındanküçümsenmek. Büküyorumuzunbacaklanmı,girincedevlerin ırktanniannınistediğikurbanlarolduğuyere. Bedenimeyüklenmişbiryaşam kurtarıcımvar derinbirnehireitilirimdiye; uğursuzolduğumsöyleneceksağ kalmadıkçakimisterson sözü düşmanınınsöylemesini? Biravcısinsiceyaklaşıncaatmak amacıylabeniçantasına, ısırmasıiçinonusesleninmansızınyıhanıma. Arkadaşlar,yıkılanadek içelimpartiherdekendikendimize dilimizetamponlartaktığımızsürece; uyanıkkalalımbirtürlüsonu gelmeyendüşümüzde götürmesinkimsebiziölüme,yaşamlaahdatmasındiye.ii Ç.N:r>MamıWata:Afrika‘nınbatı, orta vegüneyindekihalklarıkiKarayip Adalan,Kuzeyve GüneyAmenka’da yaşayanAinkalılartarafındankutsal sayılan,HaitililerinYemendjadedikleri, su pens, ya da deniz kızı. Egbesu Boys:NılerDeltabölgesindekiljawhalkınınkötülüğe. haksızlığakarşısavaşan tannsı.Bu inancınüyelerinede Egbesu Çocuklanadı verilir.Son zamanlardakendilerineEgbesu Çocuklanadınıveren birgrup Deitabölgesinde ülkeyipetrol empeıyalizminepeşkeş çeken iktidar güçlerinekarşımücadele etmektedir. Ç’) Ogiso:BirNijeıyakabilesiolanUrhob.aefsanelenndekendihalkını kurbaneden birkabilesavaşçısınınadı.Halkınınbüyıikçoğunluğuonunyediyüz yılönce hükümsürenegemenliğindenkurtulmakiçinkaçtı. (“) TheJanjaweed:Jangaweed Darlur’dayağmavesoygunculukyapan çetelere,gangsteılereverilenisim.Sudan’daiktidaryanındasavaşansivil güçlerede Jangaweeddenır.Sözcüğününkökenolarakbirgangsterlideri olanAhmedJangaweectınadındantürediğisanılmaktadır.Bazılan,Jan gaweedinata binmişmakinelitüfeklişeytananlamınageldığınisöylerler. (“)Akua-Ba: (3ana’dakiAşantıhalkırıcakutsalsayılanağaçtanyapılmış, büyük,yuvarlakkafalıoyuncakbebek.Doğurganlıksimgesiolanbu oyuncaklargebe kalmayıisteyenkadınlartarafIndansırtlanrıdataşınırlar.Tıpkısahici birbebekgibiyıkanır,beslenir,bakımıyapılır.ÖyküşöytedirBirtürlühamile kalamayanAkuaadlı kadın,bir gider.Kahin,Akua’yaağaçtan oyuncakbirbebekyapmasınıveona canlıbirbebekgibibakmasınısöyler.Ba. lşantidılindeçocukdemektır.Işantihalkıda bu oyuncağaAkua’nınçocuğu anlamındaAkuabaadınıverir.ÇokgeçmedenAkuagerçektenhamilekalır. Doğankızçocuğuda bu bebekleoynayarakbüyür. TanureOJAİDE!ŞiirleriÇevwen:IlyasTUNÇ CUMHURİYET KİTAP SAYI 1054 SAYFA 23