Katalog

MariaWilhelmve DirkMathisondan Avatar’ ‘Kazibsanatçı:Okudaöğren!’Dramatik kurgu ve işle- nişaçısından Avatar, Hollywood klişelerineyüzde yüz bağlı kalanbir film ve endüstrinintüm sonunakadar kullanan bir kapltallstprodüksiyon olmasınarağmen; insanlık IçIn en gerekli olduğu zamandaen gerekli mesajları cesurcave içtenlikleveren, büyük teknik yenlllklerve yaratıcılıklar içeren, muhteşembir görsel varsıllığı ayaklanmızın altına seren ve Amerika’nıngüzel bir yüzü de olduğunu blze anımsatarak umutları yenldenyeşerten bir fiimdi. Avatar: Pandora’nın Biyolojikve Sosyal tarihi ÜzerineGizliRaporda bu filmle Ilintilibir almanak. 11 Hikmet Temeı AKARSU gu,ıı Ilk onu. Sıfltma hışımla geldi sanatı hakkında bildiği- mu tirdi; ardından tjim zamanların gişe rekorlarını şoyle bır silkeledi. bir dönem tüm sinema yazarlarınınilgi alanı oldu; herkesi etkiledive fakat ( )scar ödülleri sırasındabeklentilerin çok gerisinde bir performanssergileyerek ağızlanmızda kekremsibir tat bırakıp hepimizi hüzünlendirdive çekti gitti. ()scar’ın en önemlileri, James Cameron’un hüzünlü ve kaygılıbakışları arasında eski eşi Katherine Bigelow’agidiverdi. MERAKLISıNINASAHIBIPIDEN” ALMANAK Artık Amerikalıların Oscar’da olsun Nohel’de olsun sürekli hepimize bu tür soğuk duşlar yaşairnasına alışıık. 0 yüzdeneskisi kadar sarsılmıyor, “1umm; tahmin etmeliydik” gibi bilgece ve alaycıtehessümlerle karşılıyoruz bu tür vakaları.Yaşayageldiğimizbu gibi sayısız olayın sonucunda ne Nobel’i ne de Oscar’ıciddiye alan önemli bir sanat insanıvar artık. Neticede ödüllerin büyüklerinitoparlayan Katherine l3igelow’un tören sırasındaki konuşmasında heykelciklerinidünyanın dört bir yanında savaşmaktaolan Amerikan askerlerine ve gizliservisine adamasıyla her şey yerli yerini buldu. Yani bizim haşarı hasınımızıno tatlı, hınzır manşetleriyle ifade edecek olursak, “Sonunda bu da oldu!” Şaka gibiydi ama sabaha karşı kendi kulaklarımla duyduğum için inanmamakgibi bir şansım yok. Böyleşeyler 12 tlöneınindc bizde olurdu da hü— zünlenir, sıısartlık. Kişiselgörüşüme göre dramatik kurgııve işlenişaçısıııdaıııAvatar, 1 lollvwoodklişelt—ıincyüzde yüz bağlı kalan bir film ve endüstrinin tüm sunuııakadar kullanan bir kapitalist prodiiksiyonolmasına rağmen; insanlık için en gerekli olduğu zanıanda en gerekli mesajları cesurca ve içtenlikle veren, büyük teknik yeııilikler ve yaratıcılıklar içeren, muhteşem bir görsel varsıllığı ayaklarımızıııaltına seren ve Amerika’nıngüzel bir yüzü de olduğunu l)iZe anımsatarak umutları yeniden yeşerten muhteşem bir filmdi. Beıı olsam bütün ödülleri ona verirdim. 0 filmin o gözelimçocuksu mesajiarını asla unutmayacakhep kalbinxle taşıyacağım. Avatar filminin bu serüveninin ardındançok geçmeden ilginç, değişik bir ki- tap çıktı; I>imdora’nınBiyolojik ve Sosyal Uzerine GizliRapor. Kitap standart edebiyat meraklılarına, ele alıp zevkle okumaları için hazırlanmış.dramatik yapısı olan bir öykü, bik ya da senaryo ıleğil.Tamamen “meraklısına-sahibinden” mantığıyla hazırlanmış bir almanak. Yazarlarının Maria Wilhelm ve 1)irk Mathison olduğuyazıyor, ama kitabın en sonundaki teşekkür bölünıünden de anlayabileceğimizgibi Avaıar’adeneyim ve görüşlerinikatan bir grup bilim adamının işbirliğinide içeriyor: Stephen Ballanıyne, Wanda Bryanı, Randall Frakes. Paul Frommer, Jodıe Iloh, james tanenbatim,Richard ‘l’aylor... Kitaba, dolayısıylaAvatar konseptininhazırlanmasına katkı koyan bilim insanlarını sıralamak hile meseleye yaklaşımınne denli ciddi ve kapsamlı olduğunugörmek açısından fikir vermeye yetiyor. Kitaba kısaca; önsöze başlık olduğuşekliyleyaklaşabiliriz: “ Pandora’daBir 1layatta Kalma Rehbcri!” Eserde, Pandora dünyasının astronomikve jeolojik yapısı, Na’vi halkının fizyolojisive kültürü, Pandora’nın faunası ve florası, Pandora’daki insan tek nolojisi, silahlar, belgeler, terimler, dil yapısı vs. tüm ayrıntılarıyla bir bilimsel simülasyon şeklinde fragnıanter olarak anlatılıyoı-.Anlatınılar, teknik detaylar, şemalar, görseller, teknolojik açıklamalarıyansıtan illüstrasyonlar ve filmden kareler ile filme dair yaraıılnıış sayısız teknik ekipmanı en ince ayrıntısına kadaraçıklıyor, bir mantığa oturtuyor; bunlar arasında bir sistematik olduğunıı ve Avatar’ın sadece bir Iilııı değil aynı zaıııanda “başka bir oklıığıınu vurgulayıp bizi ona konuk ediyor. Peki de bunca çılgın ayrıntı ve bunlarınoturulup kitap yapılması, basılıp Piyasayasürülmesi ne işe yarayacak? İlk başta Avatar merkezli bir yeni FRP’scl salgın mı yaratılmaya çalışılıyorya da bilgisayar oyunları hazırlamak için gereklialtyapı mı oluşuruluyor veya endüstrikendi figür satış düzeninin ilk adımları için mi bunu çıkardı ya da doğrudan doğruya; film bu kadar hasılatvapmışken çifte kavrulmuş olsun, bir de kitabını basıp gazlayalımgibi düşüncelermi var diye düşünmeden edemiyor insan. Fakat ayrıntılar arasında kayboldtıkçabütün bunların dışında bambaşkabir anlayışıolduğunu fark ediyoruz kitabın. SATIRARALARINDAKİ SORUMLULUKILETiSI Filmi hazırlayan ekip Pandora’nın ayrıntılarınaöylesine boğulmuş ve onu oluştururken öylesine kendinden geçmişki; kendi yarattığı o dünyaya aşık olmuş, sadece ve sadece o dünyayı yaratırkenakıllarından neler geçtiği ile ne yaparken neyin peşinde olduklarını biz le paylaşmak istemiş gibi. Kısacası bu kitapla kendi yapıtlarına bir nevi saygı duruşu sergilemişler ve hazırladıkları her ayrıntı ile sukabağı davullarıyla, ak- kor solucanlarıyla. hiyo-ışıltılarla, ölüm perileriyle, altı ayaklı atlarla, yeipaze kertenkelelerle, Pandora’yı bir arboretumgibi sergileyen fiora envanteri ile ve daha sayısızpek çok bilimselayrıntı ile bize güçlü bir alegorik dizge, bir paralel evren sunmuşlar.Yarattıkları her canlı, teknik, ritüel vs. ile bir mesaj iletmeyi bilmişler. 0 mesajlar birleşip dizgesel olarak binbir göndermeyle dokibir alegorik sistem oluşturmuş ve bütün bunlar toplu olarak in- celcndiğinde güçlü bir “çevre ve alıernatifyaşanı “ nıesajı ortaya çıkmış. Bu kitap standart okur için değil ama Pantlora diiııyasııııııayrıntılarıııa girmekisteyenler. Avatar’laaralarında gibi duygusal bağ kuranlar, sinema ve oyun insanları, bilim-kurgu meraklı- ları, fantezi ve FRP düşkünleri için il ginç olabilecek bir almanak. Ama bence en önemli yönü sergilediği duruş. Bıınıı biraz açmak istiyorum... Son zamanlarda NTV ve CNN‘l’ürk’tekiAlIşvs. gibi sanat programlarınıne zaman açsanı bir dizi genci, programa konuk olmuş, büyük sanatçı pozlarında, bilmiş bilmiş konuşurken görüyorum. 11crgece yeni bir yerli yapımfilm konuk oluyor beyaz camlara; gazlanmaya, parlatılmaya çalışılıyor. Bu konuda “velut” bir hareketlenme var. I)ijital çekim film yapmayı ucuzlaştırdı. 1lerkes de büyük fikir adamı,büyük dram sanatı yaratıcısı, cin fikirlive kurnaz ya... Iki kaılasbir heves. iki de güzel kız bulan herkes bir film yapıpdüşüyor ortalara. Sonra tabii ki gişedefelaket, banallik, aleladelik... Avatarkitabı, film yapılırken gösterilen profesyonelliği ve ayrınııcılığı,çalıştırı- lan güçlü heyinlerin görkemli yaratısını ve yaklaşımlardaki özeni bütün ayrıntı- ları gözlerimizin önüne seriyor. Bunu görmek etkileyici. Şıpınişi film yapan, kitap yazan “yurdum” sanatçısının bu kitaba bu anlamılaıbir göz atmasını ililerim.( ) vakit sanat adına söz almanın ne denli ağır sorumluluk ve ciddiyet isteyenbir iş olduğunu l)elki kavrayabilirler.Başarının, nelerin ardından gelehil- diğini belki anlayabilirler. Bu kitapıan yapılacak çıkarsamaların en önemlilerinden biri de entelektüel ve sanatçı soruııılulıığuna dair taşınması gereken bilinç. Ne yazık ki bizdeki yeni kuşak sanat heveslileri arasında bu da pek zayıf. Bir de o çok clcşıirdiğimiz, karşı çıktığımız, ölkelendiğimiz, kapitalistdünyanın terminatör lokomotifi, çılgınAmerika’nın sanatçısının dile getirdiklerinebakın: Onsözden aynen aktarıyorum: “Açgözliilüğiinorduları, Dünya’yıve üzerinde yaşayantüm canlıları tahrip ediyor. Enerjiye olan açlığırnız yüzünden-hep daha fazlası için- gezegenimizi yakıp yıktık. Gırtlağımıza kadar sanayi atıklarına, her geçen gün daha da büyüyençöp yığınlarına ve kirliliğe battık. Aşırı nüfus, hızlı gelişme, nükleer terorizm,çevreyi tahrip eden savaşlar, enerji santrallarından yayılan radyasyon sızıntısıve zehirli atıklar, hava kirliliği, ormanlarınyok edilınesi, küresel ısınma, ozon tabakasının delinmesi, soyu tükenentürler yüzünden biyoçeşitliliğin yok olması... Eskiden mavi-yeşilrenklerde olan güzel dünyamız artık bir lağım çukuru-evrenin yüzünde kanayan derin bir kesik var. Her bir dolarla aslında yok oluşumuzu satın aldık.” Diyeceğim şu ki: Kazib sanatçı; oku da öğren! Avatar: Pandora’nın Biyolojikve SosyalTarihi Üzerine Gizli Rapor! Maria Wiiheim, Dirk Mathison/ Çeviren: OzgürAtılım Turan/ Doğan Kitap/ 206 s.James Cameron’unyönettiği Avatar’filminden sahneler... SAYFA 14 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1054