Katalog

CMYB C M Y B 29 NİSAN 2010 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 13ekonomi@cumhuriyet.com.tr İŞÇİNİN EVRENİNDEN ŞÜKRAN SONER Çürüme; Tarikat Aşiret Sarmalında Siirt Pervari’de çocuk-seks ekseninde yaşanan insanlık ayıbını araştırmaya gelen gazeteciler, milletvekillerine yönelik tepkiler, protesto gösterileri, olayların içeriği kadar anlamlı sorgulanmalı.. Çürümenin, bu kadar ağır suçların, bir tür özdeşleşmeyle varlığının reddedilmesi, yok sayılması bu boyutlarda örtbas edilmesi güdüsünün, öfkenin suçlulara değil suçu açığa çıkarmaya çalışanlara patlamasının açıklaması olmalı... Sağlıklı toplum, sağlıklı insan küçücük çocuklara, yaşları çok da büyük olmayan çocukların tecavüzlerini, öldürmeye varan şiddeti, ağır suçun kaynağını sorgular. Bireysel, toplumsal özdeşleşme şiddetin, tecavüzün kurbanları ile kurulur, bu boyutlardaki bir vahşetin de elbette travması, büyük acısı yaşanır... Tabii ki çocuk yaşlarda olmasalar bile, böylesine ağır, vahşi suçları işleyenlerin de insan oldukları unutulmadan, onları bu suçlara yönlendiren koşullarla toplumsal hesaplaşma da çok önemlidir. Televizyon kameralarındaki görüntülere bakarsak, kentleri, kasabaları, aileleri ile birlikte kendilerinin karalandıklarına inananlar, olayların sorgulanmasını, ortaya çıkmasını isteyenleri, üzerinde çok düşünülmesi gerekli bir öfke, kendilerini savunma refleksi içinde, şiddetle protesto ediyor... Batman’da dünya ortalamasının çok üzerinde kadın intiharları gerçeği ile yüz yüze geldiğimizde de, kadınların büyük çoğunlukla intihar etmedikleri, namus adına ailelerinin infaz kararları ile bağlantılı intihar süsü verilerek öldürüldükleri gerçeği, sorunları gündeme getiren kadın örgütlenmelerinin yöresel kadroları tarafından bile saklanmıştı. Ancak rastlantısal bir bilimsel çalışma ile bir ölçüde su yüzüne çıkmıştı. Yine Urfa’da, pazaryerinde iki çocuk yaştaki akrabasının, kolları arasına alarak boğazını bıçakla kestikleri vahşi genç kızın cinayetinde, kadın hakları savunucuları, örgütleri toplu tepki verdiklerinde, o dönemin solda geçinen bölgesel örgütlenmelerinden, “Ey feministler bu bizim töremiz, size ne?” tepkisi geldiğinde tüylerim diken diken olmuştu? Hemşerilik, ırk, inanç kimliği, aşiret, tarikat, akrabalık bağları.. insanı insan olma, toplumları insanca toplumsal kimlik sahibi olma hallerinden bu kadar uzaklaştırabilir mi? Öznel koşulları kesinkes çok ciddi sorgulanması gerekli bu ağır suçların, cinnetin, hele de çocuklar tarafından işlenebiliyor olmasının ortak sorumlulukları bir yana.. ortada duran büyük suçlarda, kadına, çocuğa yönelik şiddet, tacizlerde toptancı bir suçlama nasıl söz konusu olabilir ki, toptancı bir ret, gerçeği saklama, yok sayma gündeme geliyor? Elbette suçlarla, hele de örnekleri verilen kadına, çocuğa yönelik şiddet, cinsellik içerikli ağır suçlarla, suçu işleyen ve suça hedef olanların koşulları, kaderleri arasında çok ciddi ortak veriler, nedenler var... Yoksulluk, yoksunluk, eğitim eksikliği, çok olumsuz yaşam koşulları, şiddete hedef olanla şiddeti uygulayanlar arasındaki doğrudan ilişkiler, suçların nerede ise toplandığı varsayılabilecek ortak koşullar, çarpıcı bilimsel gerçeklerin, neden-sonuç ilişkilerinin verilerini oluşturuyorlar. Yine de verilerin birkaçı bir arada bile tam sonuca varma, açıklama için yeterli olamıyor... Son yaşadığımız olaylar üzerine kaçınılmaz yoğunlaşan tartışmalar, açık oturumlarda konuşturulan bilim insanlarının saydıkları gerçeklerin hepsi de önemli ve anlamlı. Ben eksik kaldığını düşündüğüm bir başka boyutu anımsatmak, sizlerle de paylaşmak istiyorum. Uzman toplumbilimciler, psikiyatrlar, sosyalbilimcilere, felsefecileri de katmak gerek. En çok da neoliberalizmin rüzgârlarında insanı insan yapan, toplumları geliştiren tüm değerlerin bir yana atılması, insanların, toplumların haksızlıklar, ezilme karşısında başkaldırılarının önlenmesi için; insan aklı ile yaratılmış tüm değerlerin bir yana atılması, bilinçli değerler, kavramlar karmaşasında afyonlanmaları gerçeğinin altını çizmek gerek... Gerçek insan hakları, demokrasi, hukuk ilkelerinde yaşanan sapmalar, özgürleşme yerine ayrımcılık oyunları öylesine çarpıcı boyutlara vardı ki.. sosyal devletin yerini sadaka düzenine, ideolojiler tek ideolojiye, insana ait örgütlenmeler, üst kimlikler karalanarak alt kimliklere terk edilince gelişmiş insan, gelişmiş toplumun yerini ilkel insan toplumsal refleksleri aldı. Aidiyet ırk, din, mezhep, tarikat, mafya tipi örgütlenmelere, sığınmalara terk edilince, insanoğlu, toplumlar bugünün teknolojisi, yaşam biçimi ile yüzyıllar gerisine püskürtülmüş oldular. İletişim çağında birey, toplumlar en çarpıcı özendirmelerle bir yandan sınırsız zevkler, nimetlere, en çarpık biçimleri ile yönlendirilir, özendirilirlerken diğer yandan en şiddetli yasaklar, tabular, yüzleşmeler, baskılar, olmazlarla iç içe yaşamak durumundalar. Şeriatın, aşiretin, ırkçılığın en baskıcı, yüzyıllar gerisinde kaldığı varsayılan hortlamış ilkel kalıplarıyla dayatılan yoksul, yoksun yaşam biçimleri, şiddetin yarattığı ortak kimlikler... soner@cumhuriyet.com.tr Asõl vergi rekortmeni her 100 liranõn 65’ini ödeyen çalõşanlar oldu Ekonomi Servisi - Türkiye’de yõlõn ilk çeyreğinde stopaj yoluyla toplanan her 100 liralõk gelir vergi- sinin 65 lirasõnõ işçi ve memurlar ödedi. AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, bu yõ- lõn ocak-mart döneminde gelir vergisi tevkifatõ 6 mil- yar 470 milyon 696 bin lirayõ buldu. Gelir vergisi tevkifatõnõn 4 milyar 203 milyon 260 bin 254 lira- sõnõ ücret ödemeleri oluşturdu. Bu şekilde işçi ve me- murlar, 4.2 milyar liranõn üzerinde gelir vergisi öde- miş oldu. Bir başka ifadeyle çalõşanlar, stopaj yo- luyla tahsil edilen gelir vergisinin yüzde 65’ini tek başõna karşõladõ. Diğer gelirler şöyle:  Bankalarda hesabõ olanlarõn faiz gelirlerinden kesilen gelir vergisi stopajõ 608 milyon 392 bin li- ra, işyeri kira ödemelerinden kesilen stopaj da 601 milyon lira olarak gerçekleşti.  Serbest meslek ödemelerinden 289 milyon 343 bin 279 lira gelir vergisi stopajõnõn kesildiği 3 ay- lõk dönemde, kurumlarõn dağõttõğõ kâr paylarõndan 245 milyon 488 bin, yõllara sari inşaat ödemelerinde de 135 milyon 161 bin lira stopaj alõndõ.  Stopaj geliri, Menkul Kõymet Yatõrõm Fonu ve Menkul Kõymet Yatõrõm Ortaklõğõ kazançlarõnda 4 milyon 58 bin 458 lirada, repo gelirlerinde 46 mil- yon 550 bin lirada, bireysel emeklilik sistemi ve di- ğer şahõs sigorta şirketleri tarafõndan yapõlan öde- melerde de 49 milyon 369 bin lirada kaldõ. Ocak-mart döneminde 6 milyar 470.6 milyon TL gelir vergisi tevkifatõnõn 4 milyar 203.2 milyon lirasõnõ ücret ödemeleri oluşturdu. İşçi ve memurlar, 4.2 milyar TL’nin üzerinde vergi ödedi. ŞİRKET KÂRLARI Türk Telekom’un net kârõ, önceki yõlõn aynõ dönemi- ne oranla yüzde 88 arta- rak 546 milyon TL oldu. Şirketin 2010 birinci çey- rek konsolide geliri ise 2009’un aynõ dönemine kõyasla yüzde 3 artarak 2.6 milyar TL’ye ulaştõ. Coca-Cola’nõn ilk çeyrek kârõ yüzde 19 arttõ. Ge- çen yõl ilk çeyrekte 1.35 milyar dolar kâr elde eden şirket, bu yõl aynõ dönemde 1.61 milyar do- lar kâr etti. BP, ocak-mart aylarõnõ kapsayan dönemde 6.1 milyar dolar kâr etti. Şir- ket geçen yõlõn aynõ dö- neminde 2.6 milyar do- larlõk kazanç sağlamõştõ. Royal Dutch Shell’in kârõ geçen yõlõn aynõ dönemi- ne göre yüzde 16.5 arta- rak 52.2 milyar dolardan 86 milyar dolara çõktõ. Boeing’in bu yõlõn ilk çey- reğinde kârõ yüzde 15 düştü. Geçen yõl ilk çey- rekte 610 milyon dolar olan şirketin kârõ, 519 milyon dolara geriledi. Nokia, bu yõlõn ilk çeyre- ğinde geçen yõlõn aynõ dönemine göre 349 milyon Avro kâr etti. Şirketin geçen yõl ilk çeyrek kârõ, 122 milyon Avro idi. Novartis’in kârõ bu yõlõn ilk çeyreğinde yüzde 49 artarak 2.95 milyar do- lara çõktõ. Geçen yõl ilk çeyrekteki net kâr 1.98 milyar dolardõ. IBM’nin geçen yõl ilk çey- rekte 2.3 milyar dolar olan kazancõ, bu yõl söz konusu dönemde 2.6 mil- yar dolara ulaştõ. Satõş- lar yüzde 5 artarak 22.9 milyar dolar oldu. FIAT, 352 milyon Avro iş- letme kârõ elde etti. Ge- çen yõl söz konusu dö- nemde şirket 129 milyon Avro zarar etmişti. Ford Otosan’õn ilk çeyrek- te net kârõ yüzde 129 ar- tarak 71.1 milyon lira ile beklentilerin hafif altõn- da gerçekleşti. Reu- ters’õn anketinde Ford Otosan’õn ilk çeyrek net kârõ 73 milyon lira, satõş gelirleri 1.42 milyar lira olarak tahmin edilmişti. Renault’un gelirleri, yõlõn ilk çeyreğinde yüzde 28 oranõnda arttõ. Yapõlan açõklamada, 31 Mart’ta sona eren çeyrek dönem itibarõyla gelirlerin 9.07 milyar Avro olduğu be- lirtildi. Şirket geliri ge- çen yõlõn aynõ döneminde 7.7 milyar Avro idi. Honda’nõn kârõ, 2009- 2010 mali yõlõ dördüncü çeyreğinde 96.1 milyar yene ulaştõ. Şirket bir ön- ceki yõlõn aynõ dönemin- de ise 272.1 milyar yen zarar etmişti. Chrysler, ilk çeyrekte 197 milyon dolar zarar etti. Şirketin ilk çeyrek geliri ise geçen yõl son çeyreğe göre yüzde 3 artarak 9.7 milyar dolar oldu. Volkswagen Avrupa, Çin ve Kuzey Amerika pazar- larõnõn düzelmesiyle ilk dönemdeki kârõnõ yüzde 94.6 artarak 473 milyo- na çõkardõ. Daimler, ABD ve Çin’deki lüks araç satõşlarõnõn yükseldiğini, ilk çeyrekte 612 milyon Avro kâr etti- ğini açõkladõ. Geçen yõl aynõ çeyrekte 1.3 milyar Avro zarar etmişti. Morgan Stanley, ilk çey- rekte 1.41 milyar dolar kâr ettiğini açõkladõ. Banka, geçen yõl aynõ çeyrekte 578 milyon do- lar zarar etmişti. S&P, Yunanistan ve Portekiz’in ardõndan İspanya’nõn da kredi notunu düşürdü Avro yine çatõrdadõAB ve IMF, borsalarõ allak bullak eden Yunanistan’la ilgili endişeleri yatõştõrmaya çalõşõrken İspanya’nõn notunun da kõrõlmasõ Avro konusundaki soru işaretlerini arttõrdõ. Ekonomi Servisi - Kredi derecelendirme ku- ruluşu Standard & Poor’s’un (S&P) önce Yu- nanistan’õn kredi notunu üç, Portekiz’in notunu iki kademe birden düşürmesinin ardõndan önceki gün piyasalarda yaşanan panik, dün art arda ge- len yatõştõrõcõ açõklamalara biraz sakinleşirken ak- şam saatlerinde ortalõk yine karõştõ. S&P İspan- ya’nõn uzun vadeli notunu AA+’dan AA’ya dü- şürerek, not görünümünü negatif izlemeye aldõ. S&P’nin açõklamasõ, İspanyol borsasõnõn ka- panmasõndan 10 dakika önce geldi. Haber du- yulunca, yüzde 1 civarõnda düşüşle kapanmasõ beklenen İspanyol borsasõ, günü yüzde 2.99 ka- yõpla tamamladõ. Bilindiği gibi S&P önceki gün yaptõğõ açõklama ile Yunanistan’õn uzun vadeli kredi notunu “BBB”den “BB”ye üç kademe indirerek, yatõ- rõm yapõlamaz seviyeye çekmiş, ülkenin kõsa va- deli kredi notunu ise “A-2”den “B” seviyesine indirmiş, not görünümünü negatif izlemeye al- dõğõnõ açõklamõş, Yunanistan’da bir temerrüt ve- ya yeniden yapõlandõrma durumu olursa, “borç- lanma kâğıtlarını ellerinde tutanlarının ya- tırımlarının ancak yüzde 30-50’sini geri ala- bilecekleri” uyarõsõnda bulunmuştu. S&P Por- tekiz’in notunu da “A-”ye düşürünce sorunun ya- yõlacağõ endişeleri artmõş, piyasalar paniklemiş ve yüzde 6’lara varan düşüşler olmuştu. Yunanistan, Portekiz ve İspanya’nõn notlarõ- nõ kõran S&P’nin ardõndan Fitch’in de durduk yer- de İtalya’nõn kredi notu için şimdilik risk bu- lunmadõğõnõ açõklamasõ kafalarõ iyice karõştõrdõ. Tartõşmalar bütünüyle Avro’nun geleceği ko- nusunda odaklanmaya başlõyor. İflasın eşiğindeki Yunanistan’da halk kitle gösterileriyle önlemleri protesto ediyor. 19 Mayõs’a kadar acele avro aranõyor İspanya ile ilgili haber gelinceye kadar piyasayõ yatõştõrõcõ bir dizi açõklama ya- põldõ. Önce, Avrupa Komisyonu, Avrupa Merkez Bankasõ ve IMF’nin birlikte yü- rüttüğü görüşmelerin birkaç günde ta- mamlanacağõ açõklandõ. Yunanistan’õn borçlarõnõn “yeniden yapılandırması- nın söz konusu olmadığı” duyuruldu. Yunanistan Maliye Bakanõ Yorgo Pa- pakostandinu, 19 Mayõs’a kadar kapa- tõlmasõ gereken 8.5 milyar Avro’luk bor- cun zamanõnda ödeneceğini ve Yunan va- tandaşlarõnõn bankalardaki yatõrõmlarõ- nõn tamamõyla güvence altõnda olduğunu söyledi. Almanya Maliye Bakanõ Wolf- gang Schaeuble, “Almanya, Yunanis- tan’ın batmasına izin vermeyecek” de- di. Yunanistan’õn IMF’den 10 milyar Avro daha alacağõna ilişkin görüşmeler bir TV kanalõ ile kamuoyuna ulaştõrõldõ. Merkel de Yunanistan’õn üstüne düşen- leri yapmasõ gerektiğini bir kez daha ha- tõrlatõrken sorunun kõsa sürede çözülebi- leceği yönünde umudunu belirtti. Ancak bu laflar ortada uçuşurken, henüz kimse ortaya para çõkarmõş değil. En değerli marka Google Ekonomi Servisi - İngiliz pazar araştõrmasõ ve danõşmanlõk şirketi Mill- wardBrown’õn hazõrladõğõ araştõrmaya göre, dünyanõn en değerli markasõ in- ternet arama motoru “Google”. “BRANDZ Top 100 En Değerli Markalar Sıralaması”nda geçen yõl listenin ilk 10’unda yer alan markalar, sõralamadaki yerleri de- ğişse de listede kalmayõ başardõ. Listenin ilk sõrasõnda internet arama motoru “Google” yer aldõ. 2009 yõ- lõna göre yüzde 14 oranõnda değer ka- zanan Google’õn marka değeri 114.2 milyar dolar düzeyinde bulunuyor. Google’õ bilgisayar devi ‘IBM’ takip ediyor. Geçen yõl listenin dördüncü sõ- rasõnda yer alan IBM’in marka değeri 2009’a göre yüzde 30 oranõnda değer kazanarak, 86.3 milyar dolara ulaştõ. Listenin üçüncü sõrasõnda altõncõ sõ- radan yükselen bilgisayar şirketi “App- le” bulunuyor. “Top 10”da yer alan di- ğer markalar ve değerleri şöyle:  6. sõrada McDonald’s (66 mil- yar dolar)  7. sõrada Marlboro (57 milyar dolar)  8. sõrada China Mobile (52.6 mil- yar dolar)  9. sõrada General Electric (45 milyar dolar)  10. sõrada Vodafone (44.4 mil- yar dolar) Ekonomi Servisi - Collection Premiere İstanbul (CPI) Fuarõ ile İstanbul Fashion Week, eşza- manlõ olarak 26-28 Ağustos ta- rihleri arasõnda İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Taşkõşla kam- pusunda yapõlacak. İstanbul Hazõr Giyim ve Kon- feksiyon İhracatçõlarõ Birliği (İH- KİB) Başkanõ Hikmet Tanrı- verdi, CPI fuarõyla ilgili geliş- melerin açõklandõğõ basõn top- lantõsõnda, CPI ile ezberleri bo- zup, dünya moda liginde ilk 5’e gireceklerini belirtti. CPI Fuarõ ile İstanbul Fashi- on Week’in eş zamanlõ olarak 26-28 Ağustos 2010 tarihlerin- de, İstanbul Teknik Üniversite- si Taşkõşla Kampusu’nda yapõ- lacağõnõ bildiren Tanrõverdi, “Şimdiden Noir, Triumph, Falke, Bugatti, Burlington, Caramelo gibi dünyaca ünlü markaların da aralarında bu- lunduğu 100’e yakın firma CPI’da yer almak üzere ön re- zervasyon yaptırdılar” dedi. GÜNÜN İÇİNDEN Macaristan’da işsizlik artıyor Macaristan İstatistik Kurumu tarafõndan yapõlan açõklamaya göre, 2010 yõlõnõn ilk üç ayõnda ülkedeki işsizlik oranlarõ yüzde 11.8’e yükseldi. Geçtiğimiz yõl aynõ dönemde işsizlik oranõnõn sadece yüzde 9.7 iken son bir yõl içinde yaklaşõk 100 bin kişi işten çõkarõldõ. TSKB’den Gama Enerji’ye kredi Türkiye Sõnai Kalkõnma Bankasõ (TSKB), Gama Enerji AŞ bünyesinde gerçekleştirilecek 2 yeni rüzgâr santralõ için vereceği 44 milyon Avro tutarõnda kredi sağladõ. Anlaşma bugün törenle imzalanacak. ELÇİN POYRAZLAR WASHINGTON - ABD Senatosu önceki gün son yõllarõn en hareketli otu- rumlarõndan birine sahne oldu. Sena- to’nun soruşturmalar daimi alt komite- sinde 10 saat 45 dakika ifade veren ABD’li yatõrõm bankasõ Goldman Sachs yöneticileri kendilerine yöneltilen do- landõrõcõlõk suçlamalarõnõ reddetti. Ya- tõrõm bankasõ konut piyasasõnda yaşanan çöküşten kâr etmek ve müşterilerine za- rar ettirecek şekilde milyarlarca dolar haksõz kazanç elde etmekle suçlanõyor. Yöneticilere sert bir üslupla hitap eden Komite Başkanõ Carl Levin şirketin e-posta trafiğinde bir yatõrõma yöne- lik “b...tan bir iş” ifadesinin kulla- nõlmõş olmasõnõ gündeme getirerek yö- neticilerden hesap sordu. Goldman yö- neticilerinden David Viniar bu ifa- denin kullanõlmõş olmasõnõ “talih- siz” olarak niteledi. Öte yandan bankanõn üst düzey yö- neticisi Llyod Blankfein, Levin’in tut- sata dayalõ yatõrõmlarda müşterilerini ya- nõlttõklarõ yönündeki suçlamasõna “müş- terilerine zarar getirecek bahislere girmedikleri” şeklinde yanõt verdi. Banka yöneticilerine Goldman Sachs’õn görevleri arasõnda müşteri- lerin çõkarlarõnõ korumak olup olma- dõğõnõn sorulmasõ üzerine şirket yö- neticilerinden Fabris Tourre “Müş- terilerimiz için yatırım danışmanı olarak çalıştığımızı sanmıyorum” diye konuştu. Alt komitenin hesabõna göre banka, 2006-2007 yõllarõnda teminatlõ borç yükümlülüğü olarak adlandõrõlan birkaç karmaşõk tutsata dayalõ menkul kõy- metlerdeki açõk pozisyonlarõndan 3.7 milyar dolar kazandõ. Soruşturma, bu açõk pozisyonlarõn söz konusu dönem- de toplam riskin yaklaşõk yüzde 56’sõ- nõ oluşturduğunu ortaya çõkardõ. ABD Sermaye Piyasasõ Kurulu (SEC) 16 Nisan’da, Goldman Sachs’õ tutsata dayalõ bir finansal ürün için yanlõş bil- gi vererek ve bazõ önemli bilgileri giz- leyerek dolandõrõcõlõk yapmakla suçla- mõş, banka aleyhine dava açmõştõ. Goldman Sachs yöneticileri önceki gün ABD senatosunun krizi araştıran komitesinin oturumunda sıkıntılı saatler yaşadı. Bu sırada toplantı salonunda üzerlerinde hapishane kıyafeti olan bir grup, Goldman Ceo’sunun maskesini ellerinde taşıyarak protesto gösterisi yaptı. Uluslararasõ Para Fonu (IMF) Başkanõ Domini- que Strauss-Kahn, Fransa’da bir ga- zeteye verdiği de- meçte, Yunanis- tan’õn yõllarca bir- çok sõkõntõyla kar- şõ karşõya kalaca- ğõnõ ancak başka yol olmadõğõnõ söyledi. Kahn şöyle de- di: “Acõ ilacõ ya- zan doktoru kova- rak birinin iyileşe- bileceğine inan- mak hayal olur. Yunanlara yardõm için oradayõz. On- lara yardõm et- mezsek savunula- maz bir durumda olacaklar. Yunan- lar, yõllar süren baştan savma gi- dişattan sonra ka- mu maliyesini dü- zeltmenin acõ ve zor olacağõnõn farkõna varmalõ- lar. Ancak bu du- rumdan çõkmak için başka çözüm yok.” IMF: ACI İLACI İÇMEK ŞART Komite Başkanõ Carl Levin şirketin e-posta trafiğinde bir yatõrõma yönelik “b...tan bir iş” ifadesinin kullanõlmõş olmasõnõ gündeme getirerek yöneticilerden hesap sordu. Yöneticileri 10 saat 45 dakika ifade verdi. CPI Fuarõ ile Fashion Week eşzamanlõ yapõlacak Hikmet Tanrıverdi. G.Sachs Senato’da ter döktü