Katalog

1 Mekruı edehıvatındaoldukça eskiye,Eski Yı,naııhatta davanaıı bir var. Türk c’dehivatındaila keza ovle: Puzııblen başlayarak giriYor edebiyatınuza.?ıdekt uplaşmaların ede!,,var- ta 1,ııkadar onemli bir ver iuiıııalarının sııce nedeni nedir? - Mektupların bizim etlebivatımızda pek önemli bır yer tuttuğunu sanmıyorum.l3ııgünedeğin kiıaplaşmış yazar mektııplarının pek öyle dişe dokunur olduklarını ila sanmıyorum. Bunun Çeşitlinedenleri var. Yazı toplumu olmamaııuz,eleşıırilmekten gocuınmaıııız, mahremiyet duıvgumuz.kendimizi küçıımsememi-ı,bır şeylerin belgeselleşmesindenkorkıııamız... l)aha sayayımmı? I)ünya edebivatında nwkıııplar yüzyıllaırdanberi onemli bir yer tutııyorsa, bunıınbaşlıca nedeni, edebiyatın, sanatın, düşüncenin, toplumsal yaşamda bir yeri olmasından. Bizde bu söz konıısu değildi.Buıgiinde değil. FAZLAYERTUİTUCUNDAN KİMİMEKTUPLARISAKLADIM. KİMİSİNIYOKETTİM -Kitabıniz iki l>üviıkedebiyatçııun mekıııplaşmalarından, tanıklıklarındım oluşuyor: siz ve Tezer ()zIü. Bu da inekıııplaşmalarınızıedebı bir tur yapar kat bu turu edebi yapan nedrnkrden’ bir de. mekıuplaşnıalarrn bir biltünolarak l,ir derdi, bir konuyu okuna paylaşınaları. Sizinki nedir? - Ben, hiç değilse bir dönem, l950- Toplumun oluşumundaen çok bireyin varlığınaönem veren bir bireyciyim.Başka türlüsü elimden gelmiyor.Okumayı don yıldasökebildim, sökersökmez Capotc’yi.Steinbeck’i okudum. 0 zamanlar Batı,Yakındoğu ve Asyagibi coğrafiayrımlarıhiç mi hiç bilmiyordum. Uçüncü Dünya” kavramıisebelki (le dahaoluşmamıştı.Steinbeck’itaşrada, on yaşımda bulduğumagöre, nasılsadiğer yazarlarıda bulacaktım. Ama kanımca yazıyazmakcoşku, hafifmelankoli, taşkınlıkgibi psikolojikbir semptomdur. İnsan yazarlık hastalığını-azyazsada- sürekliolarak içindetaşır. Ben, bu hastalığaancak dayanamayacakhale gelince,nere199() arası diyelinı, çok mektup yazan, mekruplaşmayı çok seven biriydiııı Yalnızhaherleşmek için değil, eğleıırnek için dc mektup yazardım. Yüksel Arslan’liımekıuplaşnıalarırnız bu tür eğlencelinıektuplarla dolu. Ama hiçbir zaman,ileride yayınılanacak tasasıyla mekrııpyazmadım. l)ostlarım da öyle. Yazdıklarımbir gün kitaplaşacak, ona göre yazayımdüşüncesi bana tümüyle yabancı,pek de hoşuma gitmiyor. Frenklcrde bu çoktur, örneğin Mösyü Gide’in on binlerce sayfa tııtar mektuplaşmaları. Mektupların her biri iki kez yazılmıştır. Düşünehilivor musunuz, yazarın elyazısıylaiki kez. Biri Valerv’vegiinderilnıek üzere, diğeri ileride vayınılaunmaküzere dosyaya konulmak üzere. Kendimi. yaızdıklarımı, hiçbir ı.aıııaıı böylesi önemli olarak görmedim. Yazdığımmektupları alan sakladıysa sakladı, saklamadıysa ne gam. Çiinkü ben de kimimektupları sakladım. kimi mektuplarıyok ettim. Nedensiz olarak. Fazla yer tuttukları için. ()nünde sonuııda unııımayınben de bir Türk yazarıvım.Bu gerekli açıklanıadan sonra, geleyiın su>runtızunönüne: ( )kurla paylaşılan bir yok ortada. Eğer söz konusu ‘l’ezer ()zlü- Ferit Edgü mektuplaşmalarıysa, bi. mektupların, özellikle Tczer’inkileri- nin hilinmesini istedik. Aralarındaki birkaçının,onun yaşamına küçük de olsa bir ışık tuttuğunu düşünerek. - Oncelikle ini mektupların okurla huluşturulma sürecini konuşalım isterim...Nasıl oldu? Kararı nasıl verdiniz? - Nicedir bu mektupların varlığından haherli olup ‘l’ezerOzlü’den yeni birşeylerokumak isteyenler, bunların yayımlanmasınıistiyorlardı. Birkaç mek-tup dolayısıylaben duraksıyordum. Kal- ‘Yaşamlaveölümle deyscpsikozagirecekduruma geldiğimdeyazabilenbir hastayım.Batıkültürünün düşüncelerimine denli etkilediğinegelince;dünya edebiyatınıAlmancaokuyorum. Bu nedenle edebiyat ufluım çok genişoluyor.Türkçeye çevrilmemişbirçok yazarAlmancayagüzelçevirilerle çevrilmiş.Bunlarıhazır bulabiiyorum. Bununyanı sıra tabii ki okudukianmdan etkileniyorum.Ama düşüncelerimivebeni biçimlendiren olgu, yalnıztek başına Batı edebiyatı, Batıfelsefesive düşüncesi olamaz.Çünkü ben 38yaşundayımve 38yıldırTürkiye’deyaşıyorum.Zaman zaman ikidille düşündüğüm oluyor. Çünkü Almaı-ıcayı çok iyiöğretmişlerbana. Rahibe disipliniile.BazenAl. manca düşündülderimi aynıgüçle Türkçe söyleyebiliyor muyum diye kafamdakendimi smıyorum.Çünkü benim içinen önemli dil Türkçedir. İki dil bilmekten kaynaldanan,sığınacakbir dünyanın alışkanlıklarıoluyor. Ama çevirdimmi demek ki Türkçeden uzaklaşmadıındiye mutlu oluyorum. Ashnda Batı’yı,Kuzey’i,Güney’ive geçmişbütün zamanlarıburada, Akdeniz duyarlılığıiçinde ve bir üçüncüdünya ülkesindeyaşamakmutluluğuna ermiş, otuz yıllıkyaşamlarınabir asnn olaylarısığdrnlmışender dı ki, benin>(mil yazdığını mektuplar kayıptı. ( )ııuıııyazdıklarından birçoğu gibi. Sonunda benim nıektuplarım bir sandıktan çıktı. Yakınlarına sordum. t lerkes onavlayınca yayımlamakta bir sakınca görmedim. Sanırım, zaman içindeyeni mektuplar çıkacaktır ortaya. -Peki, bu türden kitaplar büyük sıkıııtıl doğıırur vavıınlavanıniç dünyasında.Oldu mu sizde de? Orneğin yaşasavJ: Tezer Ozhi, şu zamanda gene de vavınılarmıvdınız İni mektupları? - 1layır. Aırıabaskıya vermeden önce, onları yeniden okurken, (1 günleri yenidenyaşadım. Bu da kolay olmadı. ‘l’ezer hayatta olsaydı, bu mektupların yayınılanmasınınbir anlamı olmazdı elbet. Sizin Tezer ()zlü yleıanışıklığınız, onun lise dönemine denk geliyor. () zaınandaıısonra edebiyatı,>,o dunvaııııı içinde nasıl boy ı’cıdi ıh>stluğunuz ;wki?Bu deı-eceyakın iki dostum mektuplaşmasına<İ<inüşıii? 1 değıl, mun orıaokuldakı ilk yıl- larına denk geliyor. En eski dosttım, ağabeyi l)emir ( )zlü ılolayısıyla.Onların evine çok sık giderdim. Aileden biri gibiydim.1’ezeredebiyata çok düşkündü. Çok duyguluydu. ‘l’ürkçe,Alıııanca çok okıırdu. İster istemez bizlere özenirdi. Mektuplar, görüldüğü gibi, daha ileriki yıllarda, bir gereksinimden doğmuştıır. ‘TEZEROZLÜMESLEKTENBİR YAZARDEĞİLDİ - “Onun okunan (Tezer Özlü ‘nün), okudukları metinlerin ne menem acılardan bilir” divorsıınuz kitabıngirişinde. Sonra Ozlü ‘nün size yazdığımektupları okuvunca. kurgusal olmayan,onun gerçek yaşanıının o bunaltıcı dünyasının dehlizlerine mutlu insanlardan biri sayıyorumkendimi. 11crolaydan ve sıkıntılardan çok şeyöğrenileceğineinanıyorum.ila- ni bir İsviçredağ köyünde, Italya’yabile inmemiş,öyle havaya,göle, ineklcreve çayırlarabakarak yaşayan insanlartanıdım. Benbu tür bir yaşamıyaşanmış saymıyorum.Benietkileyen,yaşadığımülkenin ve Batıile bağlarınoluşturdugu ikiliktir. Neden yazılır?Dünya acılıolduğu için yazılır. Duygulartaşuğı içinyazdır.İnsanın kendi zavallılığından sıyrılmasıçok güç bir işlemdir.Ama insan bu, bir kez bu zavallılıktaıısıyrılmayagörsün, o zamanyaşamı kendi egemenliğialtına alabilir.İşte böylesibir egemenliğibir iki kişiyedaha anlatmak içinyazdıryada kendi kendine kanıtlamakiçin.Çünkü insanın kişiselözgürlüğü, kendi dünyasınaegemenolmasıylabaşlar. I)ünyasına egemen olan insan, acılarıcoşkuya,bunalımı yaratmaya, sevgisizliğisürekli aşkadönüştürebiir. Bendünyama egemen olabilmeyiedebiyatlaöğrendim. • (*) Tczcr Özlü’nün Türk-Alman Kültür işleri Kurumu’nun ılüzenlediği Yazrnıııııniç Nedenleri” konulu toplantısındaki bildiri sindeıı, 19S2. Ferit Edgü’yleHerŞeyinSonundayımadair... ‘Hayat...ErdemÖZTOP Onunhayatı... Tezer Ozlü, JamesJoyce’un mezarı başında, “Mezarlıklardaen büyük huzuru duyaroldum, Ölmekisteğim yok, yaşamak isteğim olmadığıgibi der. Bizde bir yanıylaiçimiziısıtan, bir yanıylada üşüten bu tümceleri Özlü’nünFerit Edgü’ye yazdığımektuplardan okuruz. HerşeyinSonundayım’da Özlü-Edgü mektuplaşmalarıyla,Ikiyazann, iki arkadaşın,ikidostun, hayatlarını, yazdıklannı, bİrbiriyleuzun yıllaradayanan mektuplaşmalardapaylaşmalanna tanıkoluruz. Ozlü’nüniç sıkıntıları,hastalık süreci, 0 etkileyiciromanların yazılışına Ferit Edgü’nün ortak oluşu... Türkedebiyatında büyük bir eksik tür olan mektuplaşma- ların arasına bir başyapıt olarakgiren Herşeyin Sonundayım...Ferit Edgü’yle mektuplaşmayıllarınagİderek, Tezer Özlüyle dostluklan, hayatları üzerine söyleştik. TezerOZLÜ hesaplaşmakiçin SAYFA 4 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1054