Katalog

MaggleAnton’dan‘RaşininKızları’ BirzamanlarAvrupa’daRaşl’ninKızlarıadlı kitap Ortaçağ’da gerçek bir Öyküdenyola çıkılarak yazılmış.0 yıllarda Fransa’da yaşayan Yahudilerin günlükyaşamları, gelenekleri, sorunları, bayramları, duaları üzerine gerçekten de anlamlı, bilgiverici bir roman olduğunu söyleyebiliriz.Eser, bir roman olmaklabirlikte, Yahudidini inancının geleneklerini. kutsal kitaplarını. Avnipadakibir dönemi ayrıntılarıylaanlatıyor. Tufan ERBARISTİRAN ahudi inancında Tevrat büyük bir m ınıvı ontmı var Bu 1• 1 IKİKutsal Kitap ner ıalıudının 1 yışam biçimini, dinsel duygu ve düşüncelerinitemsil eder. 1-iz. Musa’ııınSinav 1)ağı’nda aldığı “()n Emir”in yanında bir de 613 tane 1 dini ku ıallar” yer alır. Işte bu kıtrallaı “()ıı “ nasıl uvgıılanacağı, nasıl alı1aşılacağıkoııiısund.ı yapılan açıkla- malardır. liz. Musa, İsrail kavmiınleki yaygınlaşıııış oğrcııııııı yerine onlarııekıanrılı bir dine yöneltmek istiyor— dıı. Çekilen sıkıntılar. yaşanan olumsuz1uklar bunun için iir tlep. Atalarıiiın topraklarında yaşanılamıhısiirdiırebil- nıek için. ‘l’,ılmıut’ıınyol gosıericiliğin— den .ıvrılnuımalıvdılar.liz. Musa işte bit nedenle herkesin eğitim ve kültür düzeyineuygun olarak kutsal sözleri anlattı. Sözlerinin daha iyianlaşılnıası için bunlarıküçük öykülerle örtiıştürdü. Bu sü zel gelenek yüzyıllarcanesilden nesile aktarıIdı. Biı dinsel metinlerin anlanı ve yorumları kişinin sevıvesinegöre değişkeıılikgösterir. Küçük yaşlarda başlayanbu eğitim belirli bir düzeye geldik- ten sonra kişinin yorumları ile derinlik kazanır. YAHUDİTARİHİNDEÖNEMLİ BIRHAHAM Raşi‘ninKızLnıadlı kitap ortaçağdaı gerçek bir öykiiden yola çıkılarak yazılmış.( ) yıllarda Fransa’da yaşayan Yahudileringünlük yaşamları, gelenekleri, sorunları, bavraıııları, duaları üzerine gerçekten de anlamlı. bilgi verici bir man olduğunu söyleyebiliriz. Romanın konusu 1069-1077yıllarında Fransa’nın ‘l’royeskentinde geçiyor. Yahudiler küçükesnaf, tacirlik yaparak geçimlerini kazanmaktadır. 1lıristiyanlarla ilişkileri gayet düzgün, insancıl değerlere dayalı. karşılıklı hoşgörü içinde olduğunu öğreniyoruz.Iki taraf birbirlerine belirli bir mesafede yaklaşsa bile, güven duygusuher zaman öndedir. Roman bu aitmosl Yahudi bir ailenin günlük yaşamınıbir film gibi bize izletiyor. Ozellikle Raşi’ninkızlarıylaolan ilişkileri. oıılaırıneğitimine verdiği değer, aralarındakikonıışmalar neredeyse günümüzünçağdaş ortamını andırıyor. orıaçağdaböylesine duyarlı bir baba, iki kızına ‘l’almud’ıı öğretirken. onlara kendi dinlerininönemini, kutsallığını anlatır. Ancakburada önemli bir ayrıntı vardır. Raşi, iki kızına birden Taıln1ud’ıı öğretirkenbir yerde geleneklere karşı gelir. Yahudi geleneklerine göre ‘l’almud erkekleıcöğretilir. Kadınlara yasak olmasabile, onlar bıındaın mual tutulur. An- cak günümüzde ‘l’alınudöğrenmek isteyenbir Yahudi kadını bu eğitimi rahat— lıkla alabilir. Yazar burada farklı bir bakışaçısı yaratmaya çalışıyor. Insanın yaşamınısarıp sarmalayan, onu çekip çeviren,dünyayı ve yaşamı anlamasına yardım eden biricik değer, inandığı dinidir.() halde bu mantığa göre, Yahudilikesas olansa, erkeklerin olduğu kadarkızlarının da öğrenmeye hakkı vardır.Evlilik, doğum, ölüm, cenaze, hayraııgibi konıılar ancak bu öğretiyle anlaşılabilir.Raşibu açıdan haklı olabilir. Asil adı Salornon ben Isaac olan Raşi, Yahudi tarihinde çok önemli bir hahamdır. Talmud üzerine ilk yorum yazan kişidir. Onun yazdığıyorumlar hugun bile halen ilgiyleokunıır. Raşi’ninkaleminden çıkmış olan Kuntre’ler Talmud metinlerinin daha iyianlaşılmasına yoi açmıştır.Roman boyunca onun Taln-ıudhakkmdaki derin bilgisini,bu konudaki düşüncelerini görüyorsunuz. Raşi, Talmud’u bir yaşam biçimi olarak kabul eden, onunla aydınlanan, bu anlamda kendini yenileyen, tüm bilgilerini sonraki nesilicre aktarmakiçin çok güçlü yorumlar yazabilen gerçekten değerli bir din adamıdır. Romanda büyük kız Yoheved sürekli öne çıkıyor, anlatım onun söz ve davranışlarıyla biçimleniyor,değişiyor, yeniden oluşuyor. Yoheved, kişiliği gereğiTalmud’u öğrenmek isteyen,akıllı ve becerikli bir kızdır.Çevresindeki olayları gözlemlemeyeteneği, kendini ifade etme beceresi, bedenini tanıma isteği, en çok da inancına göre yaşamını yönlendirmek arzusu hemen dikkat çekiyor. Yazar ondaki bu isteği,son derece uyumlu bir anlatımla karşımıza getiriyor. Yoheved’in göziiııdeıı,duygularından, dilinden dış çevreyi,orada yaşananl arı. erkekleri, Yahııdi inancını, bazı büyü ve gelenekleri tanırız. l)olayısıylaromanın bir yerde anla tıcısı gibidir. Kız kardeşi Miranı da tıpkı ablası gibi l’almudu sürekli okur ve baıbasından ders alır. Yoheved, ‘l’alınud’uokudı ıkça kendine olan güveni gelişir, olaylara daha mantıklıbakmayı öğrenir. Bahasıylaen mahrem konuları bile konuşınaktadır. Sözünü ettiğimiz konuşmaların, çağdaş dünya ile çok yakın olduğunu söyleyebiliriz.Yahudiler kendi aralarında bu rahatlığı yaşarlarkeıı, 1lıristiyan inancı na sahip olan kişilerle de dostluklarını surdurmektedirler. Işin bu yönü oldukçaşaşırtıcıdır aslında. Güııiınıüzde ne den böyle değil diye düşünmeden edemiyoruz. Sarah Teyzc ehedir, çevrede bu özelliğiyletanınmıştır. lihelik mesleğinde oldukça başarılıdır. Neredeyse tüm doğıımolaylarına içtenlikle koşar, kadınlarayardım eder. Yahudilikte doğumun ne kadar önemli olduğunu bir kez daha görüyoruz. Küçük Miriam ehelik mesleğiniseçer ve burada başarılı olmak ister. Onu bu mesleğe yönelten görüıııüler öylesine canlı, doğal verilmiş ki ilgiyle okuyorsunuz. Aımesinin (Rivka) dürduncubebeğini kaybetmesini, bu tirammyansımasını da çok etkileyici bir anlatımlaokuyorsunuz. 1lıristiyan kontes Adelaide’nin doğumunu Sarah Teyze ve Miriam birlikte gcrçekleştirirler. Karşılıklıgüven ve samimiyet kendini sürekli göstermektedir. BIRYAHUDİAILE Talmııd binlerce yı1öncesinin koşullarınedeniyle herkesin anlayacağıbir dille yazılmıştır. Roma kültürü, pagan öğreti ve yerel dinlerle karışmasın diye hıı durum özellikleyaratılmıştır. Ustelik Yahudilerin üzerlerinde Roma’nın inanılmazbir baskısı vardır. 1lıristiyanlığın devlet dini olması nedeniyle, Yahudilere buyuk bir baskı uygulanır. Yahudilerin ellerindeki kutsal metinleri okuyan iliristiyanlarve Romalılar bunları sürekli yasaklamayaçalışır. Kutsal yazıların ikinci hatta üçüncü anlamlarını bilen haharnlar kendi dindaşlarına bazı sırları vermeyi sürdürür. Romanda bunların küçük ipuçlarını, bazı ayrıntdarı, kenar- (la köşede gizlikalmış bilgi kırıntılarını görehiliyorsunuz. Tevrat? Talmud’un asla kaybolmadan, dcğiştirilmeden, bugünekadar sırlar içinde gelen kutsal bir öğreti olduğunu anlıyorsunuz. Romanda bazı ilginç sayılabilecek bölümlervar. Sözgelimi, Montier-La-Celle manastırı başrahibi Robert ile Raşi arasındadüzeyli tartışmalar yaşanır. ikisi de kendi dinlerinin savunuculuğu yapınadaıı,sadece karşılıklı fikir alışverişi anlamında konuşur ve tartışırlar. Farklı dinlerin temsilcileri, daha o donemlerde bazı konularda karşılıklı konuşabiliyor, hoşgörülii bir ortam içinde düşüncelerinisöyleyebiliyorlardı. Papa ve bazı Krallaı- ne zaıııan Il açlı Seferleri‘ııi baş— laıtılar, işte o zaman birçok dostluklar t ozul lıı, kavgalar başladı- S mrası tam aıılamıvla hıı- felaket ve zalimlik döne midir artık. 1şkenceler, zorla din degış— tirmeleı-,sürekli yaşanan savaşlar ve kavgaların ardı arkası kcsilnıez. 1492yı— 1ında ise Yalii ıdileı-Batı Avrııj a dam (özellikle Ispanya bölgesinden) zorla kovıılur. Yazar nımanda geçen dönemi işler- ken epeyce ayrıntılı bilgiyi, Yahudi ge leneklerini, 1 o bölgesini daıı- tel gibi örmüş adeta. Bunların her birini romanın içinde bazen kesişerek, bazen de ayrılarak karşınıza geldiğini goruyorsunuz.Sözgelinıi,( atharine’nmnbir tecavuzsonrası yaşadığı bunalım, zorla dtişt Üğü fabişeliği ve tövbe ederek Yahtıdiiııancına geçmcsini anlaşılır, kabul edilebilir bir biçimde yansıtıldığını süyleyebiliriz.Romanda adı geçen kahr,ımanlarınbirçoğu gerçeği yansıtan, içi- mizden biri gibi olabilen, her birinin söz konusu dönemin tüm koşullarını yansıttığını ekleyelim. Raşi‘ninKıAarıbir roman olmakla hiı-Iikte,Yahudi dini inaıııcının geleneklerini,Kutsal Kitaplarını, Avrupa’daki bir dönemi ayrıntılarıyla anlatıyor. Okurken hem bilgi sahibi oluyorsunuz, hem de etkileniyorsunuz. Roman bu açıdan okunduğunda inanılmaz bir bilgi birikimi vermektedir. Söz konusu dönemiöğrenmek isteyenlerin, Yahudi dinineilgi duyanların, 1)11konuları merak edenlerin kesinlikle okurnası gereken bir roman olduğunu söyleyebiliriz.• Raşi’nin Kızları? Anton! Göz- 1cm(;aızcteciik Basın ve YayınAŞI 3 s. 1M fl <T MaggleAntonin kaleme aldığı RaşI’nlnKızlan bIrroman olmakla blrlikte,YahudldInI Inancınıngeleneklerinl,KutsalKltaplannı, Avrupadaklbirdönemi aynntıianyla anlatıyor. SAYFA 10 CUMHURİYET KİTAP SAY( 1054