Katalog

KerouacveBurroughstan veHlpopotamlarTanklarındaHaşlandılar' Duydum, sustum ve yazdım Beat Kuşağının iki öncü ismi Jack Kerouac ile vvilliam S. Burroughs ve adı geçen kuşa ğın ruhunu yansıtan kült kitapları Ve Hlpopotamlar Tanklarında Haşlandılar, 60 yıl sonra yayımlandı. Kitap, gerçek bir olayın Beat Kuşağına özgü anlatımı ve aynı za- manda onun kimlik kartı niteliğlnde. James w. Crauerholzun sondaki yazısı ise romanın aslında ne anlattığını, bir bakıma perde arkasını gözler önüne seriyor. O All BULUNMAZ | w ^ eat Kuşağı'nın lokomotifi I 3 iki yazar; Jack Kerouac ve | j W i l l i a m S. Burroughs, Ve ^ •* Hlpopotamlar Tankların- da Haşlandılar'h 60 yıl sonra yeni- den aramızda. Roman, "anza" iki adamın elinden çıkma olunca ve Beat Kuşağı'nın el kitaplannın ba- şında gelince ayn bir dikkat isti- yor. Dolayısıyla Beat Kuşağı ve onun iki yazarı da öyle. KURULU DÜZENE KARŞI ÇIKIŞ "Beat Kuşağı" deyimi, 1950'lerin Amerikası'na uzanıyor. Bir grup yazar ve şair, konformist hayata tapan ABD toplumu orta sınıfının değerlerine ço- mak sokmaya kalkışınca, adı geçen ku- şak da doğmuş oldu. Tezgâhı San Francisco'ya kuran bu adamlar, gittikçe ABD ve kıta dışına ya- yıldı. Bu arada ABD'nin yükselişteki muhafazakârlığına, halkın dili ve deyim- lerinden beslenerek karşı çıkmaya çaba- I ladılar. Kendi biçemlerini kurarken ba- zılan yaratıcılıklannı harekete geçiren şeyin uyuşturucu olduğunu da saklama- dı. Karşı-dil ve karşı-kültür, Beat Kuşa- ğı'nın en önemli belirleyicisiydi. Yazar ve şairler arasında anlayış ortaklığı bulunsa da, hiçbiri aynı şeyi yazmı- yordu. Anlayış ortaklığının esas bileşenleri, ABD orta sınıf kurumları, ahlakı ve yaşama biçimine karşı tavır takınmak- tı. Buradan bakınca Beat Kuşağı'nın en bilinen adları Allen Ginsberg, Lawrence Ferlinghetti, Gregory Cor- so ile William S. Burroughs ve (aynı zamanda kuşağın isim babası) Jack Kerouac'tı. O dönem soluk alıp veren yapıya ve onun koruyucularına meydan okuyan bu isimlerden Kerouac ve Burro- ughs'un kaleme aldığı Ve Hipopo- tamlar Tanklarında Haşlandılar, kari- yerlerinin başlangıcı anlamına da geli- yor. Kitap, tamamıyla bir suç romanı. An- latılanlar 1944 yılına ait. O yıllarda he- nüz tanınmamış iki kişi; Kerouac ve Burroughs, Ve Hlpopotamlar Tankla- rında Haşlandılar ile bugün yeniden gündeme geldi, bir de kitapta anlatılan öykünün aslında gerçek oluşu ve zama- nında bu olayı (cinayeti) örtbas etmekle suçlanışlanyla. Kitabı elinize aldığınızda bir şey dik- katinizi çekiyor: Eser boyunca iki isim başlıklan oluşturuyor. Bunlar Will De- nisson ve Mike Ryko. Denisson'ı Willi- am Lee (William S. Burrouhgs), Ryko bölümlerini ise John Kerouac (Jack Ke- rouac) kaleme almış. Metin ilerledikçe Beat akımının ana temalan ve biçemi yavaş yavaş okuru sarmalıyor. Ağzı bozuk konuşmalar, za- man zaman tedirgin edici zaman zaman SAYFA 8 da sarsıcı isyankâr deyişler ortaya çıkı- _yor. OTOBİYOCRAFİK ÖĞELER Kerouac ve Burroughs, Beat'lerin ya- şam tarzına yönelik ayrıntılı anlatımları da paylaşıyor; romanı zenginleştiren ana besinlerden biri de bu: Salaş mekân ve evler, bazen rahatsız edici biçimde akan hayat ama yine de yaşamı bir yerinden yakalamaya çalışan tipler. Hayatı, hare- ket halinde bir tren olarak görüp ona çılgınca atlamaya yeltenmek: Zaten ci- nayeti bilip, polise haber vermeden onun romanını yazmaya kalkışmak da bu değil mi biraz? Kısaca söylenecek olursa, gerek roman kişileri gerekse Ke- rouac ve Burroughs, canlart nasıl isterse öyle yaşayan insanlar. Sırası gelmişken, romanda da beliren bir özelliğe değinmeli. Kerouac ve Bur- roughs'un edebi kişiliğini oluşturan şey, yazdıklannda otobiyografik öğelerin yer alması. Yani hem Kerouac hetn de Bur- roughs, kendi yaşamlanndan parçalan metinlerine yedirerek okuru, kendi çev- releri ve hayata bakış pencerelerinin önüne dikiyor. Ve Hlpopotamlar Tank- \ larmda Haşlandılar bunun çarpıcı ör- | neklerinden biri: Gezginlik, uçan hayat, , düzenle uyumsuzluk, sistemi sistemsiz- • ki, neden? Aslında çok "basit"; her şey Philüp'in sorduğu bir soruda gizli: "Öl- ! mek ister misin?" Gerisi çorap söküğü gibi geliyor. Phillip, Al'la aralarında ge- çen bir konuşmaya atıfta bulunuyor: I "Bir şey çok uzarsa, sonunda bir şeyler olur." Bir solukta anlatılan bu cinayeti daha dehşet verici kılan da o anlatım. tşlenişi, j Al'ın ölü bedeninin Phillip tarafından ! çatıdan itilişi ve sonrasmda cesedin bir depoya saklanışı... Tüm bunlann anla- tılışı, en az olayın kendisi kadar ürperti- ci. Kitap kadar, ilgi çekici olan şey, ro- mana sonsöz niyetine kaleme alınan ya- zı. James W. Grauerholz'un yazısı, bir fîlmin kamera arkası görüntülerine ben- zer biçimde romanın gerisinde yatanlan özetleyen niteliğiyle öne çıkıyor. Romanın nasıl efsane olarak dillere düştüğünü, aslında ilk halinin Kasaba ve Şehir romanına dayandığını ve bir dönem romanı şeklinde adlandırıldığını da aynı yazıdan öğreniyoruz. Bir şey da- ha: 14 Ağustos 1944 günü işlenen cina- yetin, Kerouac ve Burroughs'un arka- daşlannın bunu onlara anlatması saye- sinde Beat Kuşağı'nın kült kitaplann- dan birini yaratmalan sağlayışmı da fark ediyoruz. Grauerholz, Ted Morgan'ın Burro- ughs'tan aktardıklarını da satırlanna döker: "Kerouac'la ben birlikte bir ki- tap yazmaktan bahsediyorduk ve Da- ve'in (Al'ın) ölümünü yazmaya karar verdik. Sırayla birer bölüm yazıyor ve birbirimize okuyorduk. Kimin neyi ya- zacağı çok belirgindi. Olanlan aynen değil, (sadece) aşağı yukan anlatmaya çalışıyorduk. Keyifli oldu. Yazdıklan- mız gerçekten olanlar tarafından belir- leniyordu tabii. Yani Jack'in ve benim ayrı ayn bildiğimiz şeyler vardı. Bunlan kurgulaştırdık. Cinayet aslında bir bı- çakla işlenmişti, kesinlikle küçük bir baltayla değil (...) Kerouac'm henüz ya- yımlanmış bir eseri yoktu, kimse bizi ta- nımıyordu. Her halükârda, kitabı ya- yımlamak isteyen çıkmadı (...) Şimdi düşünüyorum da, ilgilenmeleri için bir sebep yoktu zaten. Kitap ticari başan kazanamazdı, bunun için yeterince san- sasyonel değildi, tamamen edebi bir ba- şan kazanacak kadar iyi yazılmış veya il- ginç de değildi. tkisinin arasındaydı. Gayet Varoluşçuydu, dönemin egemen modu buydu, ama Varoluşçuluk henüz Amerika'da yaygınlaşmamıştı. Kitabın maddi bir getirisi olmazdı." Arka planı bu şekilde özetlenebilecek romanda ismi geçenlerin hepsi gerçek. Tankiannda Haşlandılar. bir dönetnl kasıp kavuran ve bugünierde tüm dünyada yeniden gündeme gelen Beat Ku$agı'nın öncü kitabı. ce; o an nasıl gelişi- yorsa öyle eleştir- me... Tüm bunlar, Beat Kuşağı'nın kimlik kartını oluş- turuyor ve bu, ro- manda da su yüzüne çıkıyor. Romanın kendine has anlatunında ay- nntılar hatın sayılır bir yer kaplıyor. ABD'nin sokaklan, arka cadde barlan, "normal" insanlann yaşamakta zorlana- cağı bir hayat tarzı; hemen hepsi adeta yeraltını betimliyor. Böylece kitap, her şey bir yana yeraltı edebiyatının da kla- sikleri arasına giriyor. Söz edilen aynntılar içinde bazen sa- kin, çoğu vakit sert dalgalı bir denizde yüzerken cinayet çıkageliyor. Zil sesi, si- gara dumanı ve Phillip'in itiran: "Al'ı öldürüp cesedini bir depoya attım." Pe- "KEYFİ DÜRTÜSEL EYLEMLER" O günlerde New York gazeteleri ara- cılığıyla kamuoyunu meşgul eden cina- yet, aynı zamanda sonradan ünlenecek Paterson, Allen Ginsberg, Jack Kerouac ve William S. Burroughs gibi isimlerin de sarsılmasına yol açar. Zaman geçtikçe Kerouac ve Burro- ughs, olayı kâğıda dökmeye karar verir. tkilinin, cinayeti işleyen Lucienİe olayın ardından beraber neler yaptıklannı şöy- le anlatır Grauerholz: "Günü birlikte konuşarak ve içerek, bardan bara geze- rek, tablolara bakarak, sanat fîlmleri sey- rederek ve bu gerçek dünya dramının yakın zamanda gerçekleştiği yerleri ziya- ret ederek geçirdiler. Sonunda akşama doğru delikanlılar daha fazla oyalanama- yacaklannı anladı. Jack'le Lucien gönül- süzce, yakın zamanda yaşanan olayın her şeyi değiştireceğini bilerek ayrıldı." Takma veya sahte adlarla gizlenenler- den kimin kime karşdık geldiği de, Beat okumalarını dikkatle yürütenler ve uz- manlarca büiniyor. Gide'den (ç)ahntılarsak, "keyfi dürtü- sel eylemler"in yön verdiği roman, hem gerçek bir öyküye dayanması hem de bir dönemin başlangıcına işaret etmesi bakımından önemli. Buna bir şey daha eklemek gerek: Ve Hlpopotamlar Tank- larında Haşlandılar, yeraltı edebiyatı için de el kitabı niteliğinde. Kerouac ve Burroughs'un kişisel yaşamı ve dene- yimlerinden de örnekler banndıran ki- tap, adı gibi anlatüklanyla da özgün bir metin. • Ve Hipopotamlar TankUnnda H«j- landûat/ Jack Kerouac, WilliamS. Bur- roughs/ Çeviren: Dost Körpe/Sel Yayın- ctlık/ 148 s. C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1047