Katalog

TAP Hazırlayanlar Nılay Yrlmaz, Aytul Akal, Mavısel Yener, Çığdem Gundeş, Mustafa Oelioğlu. ÇOCUK-GENÇLİK OKUMA -ıftaviselYENER G eliıier bazen böyle... Bu kez de Fantastik'i yeniden okuyasım geldi. Metis Yayınevi'nden çı- kan Nedret öztokat'ın çevırisiyle ya- yımlanan, Todorov'un Fantastık (Intro- duction a la litterature fantastique) adlı yapıtıyla epey önce tanışmıştım. Tzve- tan Todorov, bu kitapta fantastik tü- rün sınırlarını çizmiş, fantastik anlatılar- la bizi tanıştırmış, fantastığin 19. yüzyı- lın önemlı bir yazınsal türü olduğunu göstermış. Nerval, Hoffmann, Meri- mee, Gautier, Nodier, Balzac, Poe, Maupassant, Henry James ve Kafka gibi yazarlann metınlerini çözümleye- rek fantastik türün temel özelliklerini vurgulayan Fantastik'i okuduktan son- ra, son yıllarda "fantastik edebiyat" başlığı altında yayımlanan çocuk kitap- lanndan bırkaçını incelemek istedim. 2010-Adana TÜYAP Kitap fuannda edindiğim, Ayşe Yamaç'ın yazdığı Ha- yalet Peşlnde'nin kapağında "fantas- tik" yazıyor. llk durağtmız bu kitap ol- sun. On bir yaşındaki Salih ve ailesi Eskişehır'in Odunpazan Mahallesi'nde otunjriar. Salıh evın tek çocuğudur; annesi üzerine titrer, fakat babası çok sert biridır. Süreklı bagınr, oğlunu kor- kutur. Salih zaman zaman onun öz babası olup olmadığını bile düşünür. Salih bir gece tıkırtılar du- yar, pencereden bakar; kümesten çıkan bir karattı görür. Epey korkup bunun bir hayalet olduğunu dü- şünür, annesi ona ınan- maz. Olanları ertesi gün arkadaşına anlatır ama ya- şadığı korkudan hiç söz etmez. Arkadaşı Oğuz'un ona inanması Salih'i sevin- dirir. Oğuz'un annesi kü- mesten yumurtalann çalın- dığını fark ettiğinde bunu eşinesöyler. "...Seninbu Fantastiğim geldi...tavuk tutkunu anlayamıyorum ya! Şehrin ortasında, senden başka tavuk besleyen mi var?" (s.25). Bir süre sonra annesi Oğuz'dan şüphelenmeye baş- lar. "Yumurtalan çocuklar alıyor olabilir mi? Benim oğlum da aralannda mı yoksa? Elbette... Harçlığını az verirsen, olacağı budur işte! 'Aç köpek fınn deler' demişler. Sonunda kendi evimi- ze hırsız ettik ya çocuğumuzu, aşk olsun bize! Şimdi bunu ba- basına nasıl söylerim"(s. 44). Bu kuşkulan nedeniyle annesi Salih'e soğuk davranmaya baş- lar. Salıh babası tarafından se- vılmedığıni düşünürken artık an- nesinin de onu sevmediği fikri kafasını kurcalamaya başlamış- tır. Annesi ise oğlunun kümesten yu- murta hırsızlığı yaptığı kaygısıyla yanıp tutuşmaktadır. Bu arada mahallenin çocukları geceleri görünen karaltının peşıne düşmeye karar veriıier. Roma- nın düğümü nasıl çözülür, hayalet hır- sız kimdir, nıçin yumurtalan çalmıştır, bunu söylemeyeceğim. Aile ıçındeki duygusal şiddetin kitapta başanyla iş- lendiğini vurgulayalım. Kitap fantastik olmadığı halde, yayınevi niçin kapağa "fantastik roman" önermesini yazmış, merak ettim. Garip bir karaltının haya- lete benzetılmesı fantastik anlatı sınır- lan içinde kalmaz. Tuhaf olaylann do- ğal nedenleri olduğunda o türe fantas- tik diyemeyiz. Söz yine Todorov'un ki- tabına geldi. Fantastik anlatılara fan- tastik nıtelığı kazandıran şey, T. Todo- rov'a göre metinden okura geçen bir tereddüt ya da kararsızlık deneyimidir. Anlatılan olaylar gerçekte olabilir mi, yoksa ancak düşsel alanda mıdır, bu- na karar veremiyorsak fantastik sınıfı- na sokabılırız. Oysa Hayalet Peşınde adlı romanın sonunda okur bu karan kolayca verebilir, her şey gerçek alan- da yaşanabilecek niteliktedir. Yayınevi ve editörlerin tür konusundaki duyariı- ğı, kitaplann akademik olarak hak etti- ği biçımde değerlendirilmesi açısından da önemli. Fantastik metin okumalanna devam ediyorum. Bu kez konuğum Bayan Frisby ve Gizemli Kurtarma Ekibi. Ro- bert C. O'Brien yazmış. Bayan Frisby iki kız, iki erkek annesi, cesur bir tarla faresi. Bahçesınde yaşadıkları çiftçi, toprağı sürmek içın sabanıyla yakında çıkagelecek, çünkü bahar yaklaşmış. Bayan Frisby, saban kışlık evlerini par- çalamadan önce, yazlık eve taşınmak zorunda. Bahçedeki diğer hayvanlar da işe karışıyor elbet. Laboratuvar or- tamında üretılen kobay fareler, Ulusal Akıl Sağlığı Araştırma Merkezi çalış- maları, laboratuvardan kaçış, büyük gerçeğin açıklanması... Uygaıiık ve teknoloji üzerine düşündüren bir ki- tap Bayan Frisby ve Gizemli Kurtarma Ekibi. Şiirsel Taş'ın "şıir gibi" çevirisi, yetkin Türkçesi, fantastik kitapları se- ven okurlara lezzetli bir okuma sunu- yor. Şiirsel Taş, çocuklar için yazılmış kitaplardaki çeviri başarısının okuma uğraşı ve çocuğu anlama uğraşı ile ko- şutluk içinde olduğunu ortaya koyan bir çevirmen. Taş'ın çocuk yazınına. yalnızca çeviri yapıtlaria değil özgün yapıtlanyla da katkı vermesinin bu ba- şarıda etkisi olduğunu düşünüyorum. Çocuk edebiyatında böylesı başanlı çevirılerle her zaman karşılaşmıyoruz, çeviri sorununu akademisyenlerin irde- lemesine bırakıp bir başka kitaba yel- ken açıyorum. Nuran Turan'ın Uzaylı Çocuk Ulya dizisine yenisi eklenmiş. Bu kez Ulya Mardin'de. llk kitapta Uzaylı Çocuk Ul- ya Topkapı Sarayı'ndaydı. Uzaylı Ul- ya'nın yılsonu ödevini tamamlayabil- mek için, üç yüz yıl öncesının dünyası- na, Topkapı Sarayı'na gelışinı ve bjura- da yaşadıgı bir dizi ilginç olayı konu alıyordu kitap. Bu kez, uzay kütüpha- nesinde okuduğu kitaplar Ulya'yı yol- culuklara çıkanyor. Babil Kulesi adlı ki- tabı okurken Babıl Kulesı'nde kendini bulan Ulya, efsaneyı yaşarken öylesine şiddet görüntüleriyle karşılaşıyor ki da- yanamayıp kendini bu kitaptan dışan atıyor. Kütüphaneciden aldığı yeni ki- tabın adı: Neval'in Günlüğü. Ulya bu günlüklerde neler okumuş, günlükler onu hangi zaman dilimine, nereye sa- vurmuş dersiniz? Dilleri ve dinleri ayn olsa da bir arada, banş içinde yaşa- mayı başarabilen insanlann bulunduğu U;<»ylıy MARDİNile Mardin, Ulya'ya neler sunacak, bunu da okuyunca göreceğiz... Kitabın re- simlerini, alanında başanlı bir ressam çizmiş: Gökçe Akgül. Nuran Turan'ın gözleme dayalı betimlemelerle, tarihi bilgilerle süsledıği dizide bakalım Ul- ya'nın yolu Mardin'den sonra nereye düşecek... "Fantastik" önermesiyle yayımlan- mış bir başka kitap Çöplük Çocuklan. Tayyar özkan'ın "Caveman" adlı trajik çizgi öykülerini çok severim. Cave- man, ilkçağ insanıyla modern insanı ortak durumlarda yan yana getirerek kıyaslar (Tayyar özkan, Caveman, Pa- rantez Yayınları, Şubat 2007). Çöplük Çocuklan'nda 3001 yılındayız. Yedi- sekiz yaşlarında bir grup çocuk, za- manlannı teknoloji çöplüğünde geçirir- ler. Doğa hurdalığa dönmüştür, her yanda bılgısayar atıkları, robot parça- lan, araba hurdalan vardır. Boraks, Zümrüt, Topaz, Çakıl, Lav, Mika, Garip ve Kaya oyunlannı teknoloji çöplüğün- de oynariar. Garip alet ve malzemeler- le uğraşmak onlan çok eglendirir. Tür olarak fantastik sınıfına sokabileceği- mız bu kitabın çizimlerı çocuklann çok ilgisini çekecek. Tayyar özkan'ın se- vimli çizgileri çocuklan çizgi roman dünyasına davet ediyor. Çöplük Ço- cuklan'nın geniş zaman kipinde yazıl- mış olması epey yadırgatıcı, daha çok animasyon filmi sınopsisi havası veri- yor. Yazann hindistancevizi ağacına "Kokonat Ağacı" demesini hoş karşıla- yabilir miyız, emin değilim. özkan yıl- larca yurtdışında kalmış, orada üretmiş bir sanatçımız. Ama kitabın editörü- nün Türkçenin gücünü kavramış olma- sını dilerdim... Çocuklara Türkçemizin varsıllığını kitaplar gösteremeyecekse ne/kım gösterecek? Fantastik türden bir şeyler okuyasım gelmişti. Yaşamın katı gerçeklerinin git gide bizi daha çok umutsuzluğa ittiği şu günlerde, biraz olsun düşlere sığın- mak iyi gelirdi belki. Belki de değışken bir evrene sığınasım gelmişti... Gözüm de gönlüm de doymadı doğrusul • www.mavteeiyener.com •Hayalet Peşinde, Ayşe Yamaç, Bu Yayınevi,2010 * Bayan Frisby ve Gi- zemli Kurtarma Ekibi, Ro- bert C. O'Brien, Türkçe- leştiren: Şiirsel Taş, Hayy Kitap, 261 s, 2009 •Uzaylı Çocuk Ulya Mardin'de, Nuran Turan, Resimleyen: Gökçe Ak- gül, Erdem Yayınlan, 65s., 2009 *Çöp)ük Çocuklan, Tayyar özkan, Bu Yayın- evi, 48 3., 2009 SAYFA 24 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1 0 4 4