Katalog

Daha önce John Uster'ln sağlık Polltlkası Reformu kitabını yayımlayan Insan sağlığı ve Eğitim Vakfı (İNSEV) Yayınları, editörlüğünü Michael Marmot ve Richard vvilkinsonun yaptığı ve 2006 yılında Ingiliz Tabipler Birliğl (BMA) Halk Sağlığı Kategorlsi Blrincillk ödülü'nü kazanan Soclal Determinants of Health (Oxford university Press, 2006) kitabını Sağlığın Sosyal Belirleyicileri adıyla Türkçeye kazandırdı. n Fatlh ARTVİNLİ unya Sağlık örgütü'nün ktanımına göre sağlık "yal- ' nız hastalık ve sakatlığın olmayışı değil, bedenen, ruhen ve sosyal yönden tam bir iyi- lik hali." Sağhğın bu tanıtnı üzerin- de, özellikle de "tam iyilik hali"nden neyin anlaşılması gerekti- ği konusunda çeşitli tartışmalar süregel- di. "Tam iyilik hali"ni sağlayacak şeyle- rin nelcr olduğu, insanların "sağlık"lı bir şekilde hayat sürmelerine imkân tanıya- cak olan çevre ve yaşam koşullarını ki- min ne şekilde hangi ölçülerde sağlaması gerektiği gibi noktalarda süren tartışma, zamanla, "tam iyilik hali"ni hangi siyasal sistem ve örgütlenmenin gerçekleştirebi- leceği sorusunu da içerecek şekilde daha geniş bir boyuta taşındı. Sağlık ancak güçlü bir sosyal örgütlen- D! S^lıftmSo^ıl Sağlık politikaları ve hakkına dair bir çalışma. Sağlığın sosyal belirleyicileri me bağlamı içerisin- de gerçekleşebilir ve yoksulluk, eğitim, barınma ve diğer sos- yal etmenleri dikkate almaksızın başarılı ,bir sağlık uygulaması ve "sağlık hak- kı"ndan bahsetmek mümkün değil. Sağ- lığı daha geniş ifadeyle "iyilik hali"ni be- lirleyen ve bireyin içerisine doğduğu ve içerisinde sosyal olarak kalıplandığı tüm yaşam koşulları ve değişkenler, "sağlığın sosyal belirleyicileri" kavramıyla tanım- lanıyor. Yani sağlığı, "hastalık" "teşhis" ve "tedavi" üçleminden sıynlarak ele al- mak ve "nedenlerin nedenleri"ne odak- lanmak gerekiyor. Araştırmalar, ülkeler arasında ve içinde yaşanan sağlık eşitsiz- likleri gibi hastalıkların da "zengin" ve "yoksul" hastalıkları şeklinde ayrıştırıla- bilecek farklılıklarının kökeninde yatan temel nedenin büyük ölçüde "sınıfsal" olduğunu ortaya koyuyor. Örneğin Bir lskoç şehri olan Galsgow'da, en yoksul bölgelerde ya- şayan insanla- nn yaşam beklentisi, cn zengin olan- lardan 12 yıl daha kısa, benzer şekil- de ABD'de yoksul bölge- lerdeki siyahi erkeklerin ya- şam beklenti- si, zengin be- yaz erkeklerden 20 yıl daha kısa. Sosyal sınıf ve gelir eşitsizliğinin sağlık üzerindeki doğrudan etkilerini tespit ederken, yazarlar alan aras,ttrmalarıyla belli başlı değişkenlere dıkkat çekiyor: Yoksulluk, kişisel gelir, tıbbı bakım sağ- lanmasındaki farklılıklar, sosyal yardım aktarımları, kadınların işgücüne katılımı, okuryazarlık, alkol tüketimi, eğitim dü- zeyindeki farklılıklar, medeni durum, si- gara içme-içmeme durumu, hanehalkı büyüklüğü, etnik farklıhklar, şehirleşme, toplumsal ayrımlar, işsizlik, bölgcsel yoksunluklar, obezite, sosyal sermaye, nüfus yoğunluğu, diyet, suç oranı, fizik- sel etkinlikler vb. Sağlığın sosyal belirleyicileri olduğun- da, odaldanmamız gereken nokta kişinin şu ya da bu hastahğa götüren kolesterol ya da kan basıncı gibi biyolojik belirteç- lerin tespiti değil arka planda yer alan te- mel belirleyicilerin açığa çıkarüması. ör- neğin, insanla- nn doymuş yağ ve tuz ora- nı yüksek gıda- ları tüketmele- ri bir kazanın sonucu. Bu durum gıda ar- zı yapısı, kül- tür, alım gücü, bulunabilirlik ve yanısıra di- ğer etkilerle ilişkilidir. Ki-wtkL. .JM taptaki ilgili makalenin başhğı ile ifade etmek gerekirse "gıda politik bir mese- le". Tıpki sağlığın "politik bir mesele" oluşu gibi. Halk sağlığının en önemli bileşenlerin- den birinin "politika yapmak" olduğu düşünülürse, bu açıdan da kitabın Tür- kiye'dekı halk sağlıkçıları, sağlık politi- kalarıyla ılgılenenler, sağlığın sosyal ve ekonomik arka planı ile daha geniş bir perspektıften sağlığın somut politikalarla ilişkisini merak edenler için çok önemli biİgiler içeriyor. Her makalenin sonunda yer alan "politika önermeleri", yeni poli- tika üretmek ya da var olanı değiştirmek fcin izlenebilecek yollar konusunda çok üeğerli yöntem ve deneyimleri aktarıyor. Sağlığın Sosyal Belirleyicileri bu alan- da şu ana dek yapılmış "en kapsamh" araştirma olarak biliniyor ve özlü anlatı- mıyla sadece uzmanlarının değil toplum- ların "iyilik hali"yle ilgüenen herkes için temel başvuru metni özelliği taşıyor. Michael Marmot, Türkçe baskıya yazdı- ğı Önsöz'de çalışmanın amacını şöyle özetliyor. " Amacımız, tüm toplumlar ve halklar için anahtar konumdaki bir so- run -sağlığın adil paylaşımı- hakkında en iyi bılimsel kanıtları ortaya koymaktır. Dünya genelinde, bundan daha önemli başka ne olabilir?"« Sağlığın Sosyal Belirleyicileri/ M.Mar- mot, R.G.Wi}kiniion, Çeviren: l.Kuyı- Y.Yasin/ însev Yayınları/411 s. Kıtabı edinmck için: www.insev.org.tr A yın Şiiri ARİFDAMAR A ralık/2009 ve bu ayı da kapsayan edebiyat dergilerinden: Afrodlsyas Sanat, Akatalpa, Asbük, Akköy, Arkadaş. AZ Edebiyat. Ber- fln Bahar. Deliler Teknesi. Denlzsuyukâsesi, Dl- ze. Edebiyat. Eliz Evrensel Kültür. Gedlz, Cöste- ri, Hayal. Heves, Karakalem, Karşın, Kertenkele. Kltap-lık, Lâcivert, Mor Taka. Patlka, Sanat ve Hayat, Slncan Istasyonu, Sunak, Sözcükler. Şe- hlr, şilrce, Siir Sanatı, Tavır, Tay, Variık, Yasak- meyve, Yazılıkaya, Yeniyazı ve Yedl Iklim'de yer alan şlirieri okudum, inceledlm. ve All Günvar'ın Yedi Ikllm derglslnde yer alan dört uzun bölümden oluşan "Sürgün Sar- kılan" adlı şlirini Ayın şiiri olarak değerlendlr- dim. Yedl iklim dergisl bllmem nasıl söylesem Islâmcı mı desem yoksa dindar mı desem evet çıkardıklan bir dergi. All Dündar da bu güzel şlirini bu derglde yayımladığına göre derginln dünya görüşünü paylaşıyor diye düşünüyo- rum. Ali Günvar'ı uzun yıllar önce sanki tanışı- yoruz gibi anımsıyorum. Hattâ benlm bir şilri- mi beğenmediğini kendisi değil de bir arkada- şından duymuştum. Oysa öteki şiirterim için böyle düşünmüyormuş. Neyse, yıllar önce Işte. Ali Cünvarla aynı dünya görüşünü paylaçan Ismet Uzel ve Sezal Karakoç gibi kültüriü aydın klşilerden. zaten "Sürgün Sarkılan'nda yer alan başka ve yabancı kimselerden yaptığı alıntılar buna tanıklık edlyor. Silri yukanda söylediğim gibi çok uzun. Ben ancak bir bölümünü sunabileceğlm okuriara. Merak edenler bir Yedi Ikllm dergisl edinerek oradan okuyabilir. All Günvar'la konuşma ola- nağım olsaydı, kendisinden rica ederdim seçe- ceği parçayı, bölümü. Ismet özel'l seçerken öy- le yapmıştık. Ne yapalım. sağlık olsun. Artık bu bölümü ben tek başıma seçmek durumunda- yım. Şliri bütün dlkkatiml vererek kendimce en güzel parçasını siz, değerii okuriara sunuyo- rum. lyl okumalar dileklerimle. Ali GÜNVAR 1953 yılında Iz- mir'de doğdu. Istanbul Teknik Ünıversitesı Mi- marlık Fakulte- si'nı bitırdı (1978),Üçsayı süren Üç Çiçek dergisinin kuru- cuları arasında yer aldı (1983). 1986'daarka- daşları ile birlik- te kurduğu Şiir Atı Yayıncılık'ta Şiir Atı kitaplannı yayım- ladı. Şiir ve yazılan 1978'den itibaren Birikim, Yazko Edebiyat, Yazko Felsefe, Yazko Çeviri, Gösteri, Olu- şum, Üç Çiçek, Poetika, Şiir Atı, Yedi İklim, Kitap Za- manı ve Est et Non gibi dergilerde yayımlandı. Uç şiir kitabı var: Çarpık Hüzünler Kantatı (1984), Anthropo- morpus (1987), Eyzan (1997). varoluş titreşimleri (arya) exılö sur le sol au mılıeu des hu6es ses aıles de göant lempöchent de marcher Albatros-Baudelaire vücûd iktîminin sultanısın sen ve mutsuz sokaklarda dokundu. < çaresizliğl metruk binalanmın. ve çelimsiz kırantalar oturuyordu kemerli girişlehn eprimiş mermer basamaklannda. ve boz kaldınmlarda hap satan çingeneler büyülü gozlerle çekiyorlardı kurbanlannı. ve tepebaşının kaldınmlannda çürüyen sevi kokuşmuş dereciklerle sızıyordu meyhane kapılanndaki birikintilerde yakamozlanan neon süprüntülerine. efendim derdimin dermânısın sen özlenen düşüydün yaklaşan güzlerimin. ve çiçek yosunlu saksılanmda kuruyordu birer birer. ve sisler uzanıp soluk yapraklanna üşüyen pencerelerimin resminl çizmişti gün sonlannın kızıl tuvallerine. bi cismi nâtüvânın canısın sen sîm haikularda anyordum aşkımın dağılan anılannı. ve uzun sofalarda çizilen kader ve yılgın eylül îmâsı berkrtmedeydi kalbime saplanan bıçaklarını hüznün. ıçımde yitirdığım kuğulann solgun ıhtirâsı ve ufuklanmda bıriktırdığım mücellâ ölüm... efendim derdimin dermânısın sen odun kesiyordum güney dağından ve kömür yakıyordum ormanda. yüzüm duman rengi toz ve kül lekesi. şakaklanmda gri saçlar ve on kara on parmağımda... odun kesiyordum güney dağından ! ve hiçbir şey bilmiyordu konuşanlar ve bilenler susuyordu ve kömür yakıyordum ormanda. ve rüzgar fısıltılanyla akıp ı bitiyordu hayat. • ; SAYFA 20 C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 0 4 4