Katalog

L. O K U R L A R A Yalçtn Tosun ilk kıtabt Anne Baba ve ÖlümcülŞeyleradlt öykü kitabıyla çıktı okur karşı- sına. Kitaptaki öykülerde çe- kirdek aile üzerindcn aile he- saplaşmalan yaptlıyor, geçmise gidilip, hattrlanmak istenme- yett olaylarla yüzleşıliyor. To- sutı, aile bireylerinin, aile için- de birey olma hallerıne baska bir gözle baktyor, çocuklann aüeleriyle yasadıg'ı mücadeieler üzerine eğiltyor. Aynt zamanda öğretim üyesi de olan ve aile hukuku üzerine ders veren Yalçtn Tosun'la edebiyat serü- veni ve yeni kitabt üzerine söy- lestik. Renkler en gözde metdor, do- ğa onun en vazgeçilmet enstrü- tnanı. Pervanedir, anaforun içine çekiledurandtr. Yanttsız sorulara yanıt bulmaya aztne- dendir. Atesböceğidir, yaka- mozdur. Sessizliğin sesini din- leyendir. Iç sesini dıs ses yapa- bilendir. Bilirim, cesurdur ama küstah değildir. Sesi usul usul- dur, ruhu ise bağtr bağır. Gele- cek güzelgünler onun ıçin btç de masal değildir. Dtngtnyasa- ma meyletmiş görünse de bak- tnaym; ruhunu öldürmez, yasa- maya azmedendir. liomeros'u iyi anlar, gözleri kapalı askı dtnler, vazgeçmez. iflah olmaz bir mmantiktir, iyi kt de öyle- dir. Yazardır, gazeteddir. Dün- ya gazetesindeki değerlendir- melerinden bir kolaj, Bekle- mek ve Ummak ile okurlartyla buluştu Faruk Süyün. Deneme tadında, vefarklı okumalara olanak veren bir yapıt Bekle- mekve Ummak. Faruk Şüyün ile kitabınt ve yazılartntn ham- madesi yazar, gazetea ve insan Faruk'u konustuk. Behçet Aysan Siir Ödülü'ne bu yıl Erol Özyiğit'in Huy Defteri ve Selami Karabulut'un Yartm Kalan kıtaplart değer görüldü. Ödülü alan iki şairtmızle iki ayrı kentte; Selami Karabulut ile Ankara'da, Erol Özyiğit'le htanbul'da görüstük Stvas katliammda yakılarak öldiirü- len 37 aydından birı olan Beh- çet Aysan'tn antsına sjygıyla.. Siiri giderek eksilen dûnyamı- za şitrleriyle biraz soluk aldıra- biltrız belkı. Bol kitaplı günler. TURHANGÜNAY e-poMtt: turhangunay@cumhuriyel.cum.tr cumkitap@cumhuriyet.com.tr İYİ İNVAN BIIMAK/OK Flannery OConnordan iyi insan BulmakZor' Güneyli isyan rüzgân lyl İnsan Bulmak Zor, Flannery O'Connor'ın hayatı boyunca yazdığı otuz bir kısa öyküsünden on tanesini içeriyor. Güney Cotiği'nin en güzel örneklerlnden olan metinlerdekl genel hava, insan doğasının göze pek hoş görünmeyen • yönlerini barındırması. O'Connor bir anlamda okura, insanın karanlık kapılarını açıyor. O All BULUNMAZ I » flannery O'Connor ismini duymayan I ı fazla bir şey kaybetmeyeceğini düşü- I • nebilir. Ama öyle değil. 1925'te baş- _1~ layan yaşamı 1964'te sonlanan O'Connor, bu zaman dilimine iki roman, otuz bir kısa öykü ve pek çok eleştiri sığdır- dı. Eserlerini rahatsız edici ve alaycı şekilde sonlandırırken, mekân olarak genelde ABD'nin güneyini seçti. Irk konusunu alttan alta işlerken, ahlaki açıdan sorunlu karakterleri öne çıkardı. McCullers ve William Faulkner'la beraber modern Amerikan edebiyatında Güney Gotiği diye adlandırılan akımın en önemli temsil- cilerinden sayıldı. Yeri gelmişken, O'Connor'ı ve yazdıklarını an- layabilmek açısından Güney Gotiği için bir pa- rantez açmalı. Bu akımın ana damarı, 20. yüzyılln ilkyarısında ABD'de yaşanan hızlı dönüşümün muhafazakâr Güneylilerdeki sarsıcı etkileridir. Aynı zamanda ayncalıklı beyaz ırkı esas alan rejim hızla başka bir zemine kayarken tüm yaşantılan altüst olan belli yaşı aşmış kişilerin yobazlığı ve si- yahlarla aynı haklara sahip olmanın onlara verdiği acı irdelenir. O'Connor'ın tüm ağırlığıyla yer aldığı Güney Gotiği, siyahlarla beyazlann aynı seviyeye gelişi sonunda beyazlann, "dünyanın sonuna ulaşıldığı- na" inanmaya başlamasını da konuları arasına alır ve bu en trajikomik anlatımlardan biridir. GÜNEY COTİĞI Kısaca özetlemek gerekirse Güney Gotiği, deği- şimden yana zar atanların o dönemki isyan bayra- ğı olmasının yanında ayrıcalıkların; daha doğru deyişle, ayırımcılığın kaldırılmasına dönük bir ha- rekettir. Güney Gotiği'nde çoğunun üstü örtül- müş gerçeklerin açığa çıkanlması amaçlanır. Bu akım, özellikle ırk ayırımcılığı ve ayncalıklı kişi ile sınıfların kıyasıya eleştirisini içeren ürünleri barın- dırmasıyla da bilinir. O'Connor'ın İyi tnsan Bulmak Zor adlı kitabı » da tüm bu niteliklere sahip öykülerle örülü. T e - ' " kinsizlik, bu öykülerin öne çıkan özelliği. Ancak sadece bu değil; öykülerde yapıbozumculuk, şa- şırtma ve sarsıcıhk da var. Onyargıların kınlışına doğru giden yolda, zorlu bir çaba O'Connor'ınki. Ne de olsa o bir mücadele insanı. Öykülerin he- nıen hepsinde "Ayarsız" bir durum var. Ayarsız- lık, dengesizlik de yaratıyor haliyle. Beklenmedik sonlara hazırlanmanın da imkânı kalmıyor böyle- likle. Hikâyelerde, O'Connor'ın koyu Katolik geçmişinden izlere de rastlanıyor. O izler, Hıristi- yanhk mitlerinin öyküye, "Irmak" ismiyle yedirili- şiyle karşımıza çıkıyor. Öykülerdeki karakterlerin iticiliği dikkat çekici. Her ne kadar bu yönü ağır basıyor olsa da, diğer taraftan okuru karakterlere yaktnlaştıran da aynı nitelik. ()'(]onnor'ın kurduğu ahlak kefesinde ki- min nerede yer alacağı belirsiz. Bir anlamda bu karar okura bırakılıyor; kitabı eline alanlann zihni zorlanıyor. Yazar, kişiler aracığıyla; onları konuşturarak doğru bildiğini edebi bir dille söylüyor. Yani an- latmak istediğini, gerçckleri kurguyla besleyerek keskiıı ve kararlı biçimde, lafı dolandırmadan ak- tarıyor. Böylece ters karakterler kııllanan ters bir yazar kimliğine bürünüyor. Rahatsız ediciliğinin başlıca nedeni bu. O'C^onnor, antipatik karaktcr- O'Connorın on öyküsünden cıkan ortak sonuc. hemen hepsinde sasırtıcı olay ve soniarın buiunması. ler kullansa da, düzayak "iyi" ve "kötü" ayrımına gitmiyor. Hal böyle olunca yönlendirici öykülerle ve onların yaratıcısı bir yazarla karşılaşmıyorsu- nuz. O sadece, birkaç kapının bııkınduğu yerde önünüze anahtarları koyuyor; kimin, hangi anah- tar ve kapıyı seçeceğine hiç kanşmıyor. Kitabın ismi de bir serzeniş içeriyor gibi. O'Connor'ın aradığı naif insanı çağrıştıran ama beri yandan da isyankâr bir başlık bu. "Kurtardı- ğın Hayat Seninki Olabilir" adlı öyküde, Bay Shiftlet'ın sözleri, sanki bu sade insanı anlatıyor: "insan iki kısımdan oluşur: Ruh ve beden. Beden ev gibidir, bir yere kımıldamaz, ama ruh otomobil gibidir; sürekli hareket halindedir (...) Diyeceğim, insanın ruhu onun için her şeyden daha değerli- dir, parayı marayı düşünmeden karımı hafta sonu bir yerlere götürebilmeliyim ben. Ruhumun beni sürüklediği yere gidebilmeliyim." ORTAK SONUÇ O'Connor'ın on öyküsünden çıkan ortak sonuç, hemen hepsinde şaşırtıcı olay ve sonların bulun- ması. O, bir anlamda meydan okuyor; alışılagele- ne, durağanlığa ve gözü kapalı kabullere karşı ko- şuyor. Hani deyim yerindeyse kendi ininden çık- nıaya yanaşmayanlara gününü göstermek üzere harekete geçiyor. Ama bu eylem, şiddet içermi- yor. Daniel Royot'nun Türkçeye çevrilen eseri Ame- rikan Edebiyatı'nda (lletişim Yayınları, 2007), O'Connor ve yapıtları için şunları söylüyor: "Mar- jinal kahramanlarının hayat), boylu boyunca deh- şetin sıralanmış olduğu ancak affetmeyle bezen- miş, abartılı bir çile yoluna benzer (...) O'Connor, natüralizmden ayrılarak, kurtuluşu getiren ruhsal esintinin parlamalarıyla katedilen ağır bir günah ortamında var oluşun gizlerine geri döner." Daniel Royot'nun bclirlemeleri, O'Connor'ın ortaya koyduklarını tam olarak açıklıyor. Dolayı- sıyla İyi İnsan Bulmak Zor, hcm Güney Goti- ği'nin özgün örneklerinden birini okumak iste- ycnlcr hem de O'Connor'ın edebi kımliğini kav- ranıaya çalışanlar için önemli bir kaynak sayılabi- lir. • İyi İnsan Bulmak Zor/ Flannery O'Connor/ Çe- vtren- Aylin Ülçer/Metis Yayınları/252 s. KTTAP Imtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına llhan SelçukO Genel Yayın Yönetmeni: Ibrahim YıldızO Yayın Yönetmeni: Turhan Günay 0 So- rumlu Müdür: Miyase llknurOGörsel Yönetmen: Dilek Akıskalı 0 Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. Oİdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar öktel Sok. No: 2,34381 Şişli- Istanbul, Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0(212) 343 72 64 0 Baskı: DPC Doğan Medya Tesisleri, Hoşdere Yolu, 34850 Esenyurt - ISTANBUL 0 Cumhuriyet Reklam: Genel Müdür özlem Ayden/ Reklam Mü- dürü: Eylem ÇevikOTel: 0 (212) 25198 74-75-0 (212) 343 72 74OYerel süreli yayın 0 Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 0 4 4 S AYFA 3