Catalog
Publication
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Years
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Our Subscribers Can Login And Read Original Page
I Want To Register And Read The Whole Archive
I Want To Buy The Page
KİTAP^B
Hazırlayanlar: Nilay Yılmaz, Aytül Akal,
Mavisel Yener, Çiğdern Gündeş,
Mustafa Delıoğlu.
ÇOCUK-GENÇLİK
KONUK SİHİRÜ DEGNEK
Seçilmiş Kişi Harry Potter ve Öz-Yeniden Yazma
n Yard. DOÇ. Dr. $ükran KARA
H
arry Potter kehanetlere uygun oldu-
ğu için mi "Seçilmiş Kişi"dir? Yoksa
milyonlarca dolarlık sanayinin mate-
matiksel tahminlerine uygun olduğu için mi
seçilmiş kişi, "Harry Potter"dır? Bu soruların
yanıtını pazarlama uzmanı Ronan Chastelli-
er'in araştırmalarında bulabiliriz. Chastellier,
gözde ürünlerin seçiminde kitle iletişim
araçlarının önem taşıdığını, çocuk ve genç-
lerin moda olayların etkisinde kaldığını,
Harry Pottefm iletişim endüstrisinin gözde
ürünlerinden olduğunu söyler. (Chastellier,
2003)
Brovvn'ın Comment est devenu le petit
prince du marketing başlıklı çeviri kitabında,
küçük büyücü Harry'nin nasıl pazarlama
prensi olduğu ayrıntılanyla açıklanır. Bu ki-
tapta AOL'un (America ON Line) Warnwer'ın
bir parçası olmasıyla, People, Fortune ve
Money dergilerinin Rowling'in peri masah
gibi yaşamı üzerine makaleler yazmasıyla,
Potter'cılığın TNT Superpotion ve Cartoon
Netwoork'da tartışılmasıyla ilgili bilgiler ay-
rıntılanyla verilir.
Harry Potter, "seçilmiş kişi"dir; bir keha-
neti gerçekleştirmiştir; onun gücünü sorgu-
lamanın bir anlamı yoktur. öz-yeniden yaz-
ma ömeği olan Harry Potter serisinde ne-
den dünyayı kötü ruhlardan koruma rolü,
Seçilmiş Kişi Harry Potter'a düşüyor? Asıl
irdelenmek istenen soru budur.
Rowling, Harry Potter başlığı altındayedi
kitaptan oluşan bir seri yazmıştır. Bunlar sı-
rasıyla: Felsefe Taşı, Sırlar Odası, Azkaban
Tutsağı, Ateş Kadeni, Zümrüdü Ânka Yol-
daşlığı, Melez Prens ve ölüm Yadigârlan.
Bunlardan ilk altısı filmleştirildi. Rovvling'in
Harry Potter ve Melez Prens başlıklı kitabın-
dan beyaz perdeye uyarlanan film, sinema
salonlannda gösterilmeye başlandı. Çocuk
ve gençlerde alışkanlık ve süreklilik yaratan
Harry Potter serisinin altıncısı Melez Prens
izlenme rekorları kırıyor. Harry Potter'm ege-
menliği kısmen "beyaz perde"deki varlığın-
dan da ileri gelir.
Harry Potter ve Öz-Yeniden Yazma
Harry Potter başlığı altında yedi kitaptan
oluşan serinin yapıtları arasında bütünsellik,
çizgisellik ve geçişlilik vardır. Bu bağlamda
Harry Potter, öz-yeniden yazma örneğidir.
Rowling, önceki yapıtın içeriğini yeniden iş-
leyerek anlatır; takıntılı olduğu izleklere hep
geri döner. Metinlerarasılık çoğu zaman bir
öz-metinlerarasılık (auto-intertextualite) biçi-
mine bürünür. (Bkz. Aktulum,1999, s.236)
Harry Potter'm yedi yıllık büyücülük öğreni-
mi boyunca Karanlık Lord Voldemort ile Se-
çilmiş Kişi Harry Potter'm büyüsel yollarla
savaşımı seri boyunca devam eder. Seçil-
miş Kişi Harry Potter iyilerin kahramanı (?),
Karanlık- Lord Voldemort kötü kahraman (?)
gibi sunulur. Ikincil kahramanlar: Harry'nin
en yakın arkadaşlan Ron VVeasley ve Her-
mione Granger, Albus Dumbledore, Petunia
Dursley, Vernon Dursley, Rubeus Hagrid,
Mr Olivander, Prof. Snape, Prof. Ouirrell ve
diğerleri seri boyunca okurun karşısına çı-
kar. Seçilmiş Kişi Harry Potter ile Karanlık
Lord Voldemort'un savaşı serinin temel izle-
ğidir.
Tom Marvoldo Riddle diğer bir adıyla da
Karanlık Lord Voldemort'ın toplam yedi
hortkuluğu vardır. -Kelime olarak hortkuluk
(horcruxes); "hors" (Fransızca dışan anla-
mındaki 'dehors'jve "crux"'un (özanlamın-
da) birleşimiyle anlam kazanır. Yani hortku-
luk, ruhunuzu (öz), bedeninizin dışında sak-
layan bir araçtır. Seri boyunca hortkuluklar
yok edilir. Marvoldo Gaunt'un (Volde-
mort'un Büyükbabası) yüzüğünü Gryfindor
kılıcıyla Dumbledore, Salazar Slyterin ma-
dalyonu Gryfindor kılıcıyla Ron, Helga Huff-
lepuff'ın kupasını Hermione, Rovvena Ra-
venclavv'ın bilgelik tacını Crabbe, Nagini'yi
(Voldemort'ın yılanı) Neville Longbottom,
Riddle'in güncesini Basilisk dişiyle yok eder.
Hogvvarts Büyücülük Okulu'nun kurucuları:
Godric Gryffindor, Helga Hufflepuff, Rovve-
na Ravenclavv ve Salazar Slyther'in kitap
boyunca isimleriyle okurun karşısına çıkar.
Harry Potter serisinde uzamlar ve kişiler
aynıdır. Izleğin gelişimine koşut uzam ve ki-
şilerin sayısı artar. Olaylar iki düzlemde geli-
şir: gerçek düzlem, gerçeküstü düzlem.
Gerçek düzlem Dursley'lerin evi, gerçeküstü
düzlem ise Hogvvarts Cadılık ve Büyücülük
Okulu'dur. Bu uzamlar seri boyunca okurun
karşısına çıkar. Harry, on birinci yaşgünün-
den sonra yedi yıllık büyücülük öğrenimini
Hogvvarts. Cadılık ve Büyücülük Okulu'nda,
yaz tatillerini Dursleylerin evinde geçirir. Bu-
rada kişileri olayların geçtiği uzamlara bağ-
layan ilişki görülür. Uzamın simgesel işlevi,
özellikle betimlemelerie kullanılan eğretile-
me ilişkisiyle ortaya çıkar. Kişileri olayların
geçtiği uzamlara bağlayan ilişki seri boyun-
ca devam eder. Her kitap bir öncekinin de-
vamıdır; geri sapım ve ileri sapım teknikle-
riyle hem kendinden öncekilere hem de
kendinden sonraki kitaplara açık ve kapalı
göndermelerde bulunulur. Serinin üçüncü
kitabı Azkaban Tutsağı'nda, Harry'nin şu
cümlesi serinin devamının erken anlatımıdır
"Harry pencereden Hogvvarts'ın bir dağın
arkasında kayboluşunu izliyordu. Orayı bir
daha görene kadar aradan iki ay geçecek-
Bu seride benzetilenle benzeyen yan ya-
na gelir. Rowling, kendine özgü biçimiyle,
benzetileni (olumsuz ve esensiz öğeler) de-
ğil, benzeyeni olumlu evrene yerleştirerek
sunar. Modem dünyada teyzesinin evinde
yaşayan, us ve mantık dışı olayları yaşattığı
için şiddete maruz kalan, eziyet gören Harry
Potter (benzetilen) ile büyücülük okulunda
herşeye karar veren, lider, sevilen, kendini
bile şaşırtan olağanüstü yeteneklerle prob-
lem çözen, karanlık gücün simgesi Volde-
mort ile savaşan Harry Potter'dır. (Benze-
yen)
Harry Potter, Laura serisinde gerçek
uzamda annesi trafik kazasında ölen, yetim
kalan, kardeşi Lukas ile yatılı okulda kalan,
derslerle başı dertte, gerçeküstü düzlemde
ise Kara Prens'in elinde tutsak babasını kur-
tarmaya çalışan, karanlık güçlerle sihirsel
yollarla savaşacak denli güçlü olan "seçil-
miş kişi" Laura'yı anımsatır. Laura serisi
hem "öz-yeniden yazma" hem de "yeniden
yazma" etkinliğidir. Peter Freund Laura seri-
sinin Aveterra'nın Sırrı isimli kitabında, Harry
Potter serisindeki Hogvvarts Cadılık ve Bü-
yücülük Okulu Müdürü olan hem Albus
Dumbledore'a hem de Yüzüklerin Efendisi
serisinin güçlü büyücüsü Gandalf'a açık
göndermede bu-
lunur: "Hayır, ne
Gandalf ne de
Dumbledore.
Gerçi her ikisine
de benziyor. Ney-
se, yaşlı adam
bana doğru geldi,
önce çok dostça
güldü." (s. 9) Lau-
ra serisi, Tolkien
ile Rovvling'in ya-
pıtlanna bir gön-
derim dizgesi gibi
işler. Gönderim,
Freunds'ın Tolki-
en ve Rovvling'in
kitaplannın açıkça
reklamını yapıyor
izlenimi uyandınr.
Kehanete dayalı "kötü yabancıların varlı-
ğı" motifini işleyen Harry Potter, çocuk ve
gençlerde gelecek korkusu yaratır. Gelece-
ğe kaygıyla bakma ufkun ötesinde yeni bir
başlangıcın sırn; çağdaş cadılık ve büyücü-
lerin yandaşlarının ak büyü aldatmacası le-
hine çözülür. Çağdaş cadılık ve büyücülük;
estetik ve örtük sunulur. Harry Potter'da yi-
neleme ve çeşitlenmelerle hem öz-yeniden
yazma etkinliğiyle yapıtlar arasında geçişli-
lik, çizgisellik ve bütünsellik oluşturulur hem
de Harry Pofter serisini okuyan ve izleyen
çocuk ve gençlerde süreklilik ve alışkanlık
duygusu yaratılır.
Seçilmiş Kişi Harry Potter
Harry Potter serisinde gerçek uzamda, in-
sanları korkutan ve sindiren ölüm, dayak,
küçük düşürme ve savaş gibi konular işle-
nir. Gerçeküstü evrende ise olan biteni anla-
maya çalışmayan, sadece "seçilmiş
kişi"den yardım uman, kendi güvenlik çem-
berinin içine kısılmış bir insan topluluğunun
ve onları kurtaracak tek bir kişinin yaratıldığı
görülür. Harry Potter ve Melez Prens'te ga-
zete bir örnek; Sihir Bakanı Scrimgeour,
Harry Potter'a şöyle öneride bulunur:
"Mesele şu ki, sen çoğu kişi için bir ümit
simgesisin, Harry. Adı Anılmaması Gereken
Kişi'yi yok edebilecek, hatta belki de kade-
rinde onu yok etmek olan birinin var olduğu
fikri -eh doğal olarak, insanlann moralini
yükseltiyor. Bakanlığın yanında durup her-
kese destek olmayı görev sayabilirsin (...)
Senin Bakanlıkla ilişkin olduğunu düşünmek
herkesin moralini yükseltiyor. 'Seçilmiş Kişi',
hani... bütün mesele insanlara umut ver-
mek, heyecanlı şeyler olup bittiği duygu-
su..." (s.320)
Harry Potterserisinde umut iletileri çocuk
ve gençleri büyüler. Sihirli güçlere sahip
"seçilmiş kişi"ye karşı olanlar da onun büyü
yapabilme gücünü kabul etmek zorunda ka-
lırlar. Harry Potter serisi, masalsı biranlatı
çizgesiyle mutlu sonla biter; böylece okurun
beklentilerine yanıt verir.
Hortkuluklann hepsini yok etmeden Vol-
demort'ı yok etmek olası değildir yedinci
hortkuluk Harry Potter olduğundan Harry
kendisini feda eder. Voldemort, Harry'i öl-
dürdüğünü sanır; ancak Harry'nin içindeki
hortkuluk yok olmuş, kendisi kurtulabilmiş-
tir. Voldemort, Harry'nin Mürver asasıyla
yok edilir. Daha sonraki yıllarda Harry ile
Ginny evlenir, Ron ile de Hermione. Harry
ve Ginny'nin üç çocuğu olur.
Fantastik yazın örneği Harry Porferserisi-
ne iyilerle kötülerin savaştığı, kötülerin ceza-
landırıldığı, iyilerin ödüllendirildiği, mutlu
sonla biten masal diyebilir miyiz? Her iki tür-
de de masal kahramanları birbirine benzer-
ler; periler, büyücüler, konuşan hayvanlar
gibi. Harry Potterserisi masaldan, söylen-
ceden ve fabl'dan yararlanır; ancak ne ma-
sal ne fabl ne de söylencedir. Masallar, her
toplumun kültürüne ve rengine bürünse de
genellikle evrensel konuları işler. Masallarda
iyilerle kötülerin savaşında, iyiler ödüllendiri-
lip kötüler cezalandırıiırken büyü bozulur.
Masallar mutlu sonla biterken çağdaş cadı-
ların ve büyücülerin aldatmacası "ak büyü"
lehine karar almaz.
Asayı seçen Harry değil, büyücüsünü se-
çen "asa"dır: "Asa büyücüyü seçer..."
(Rovvling, 2007, s.676) -New Age ve büyü-
cülük, öznel duyular ve önseziler önceliğine
sahiptir. Büyücüler, Musa'nın sihirli asayı
kullanarak Mısırlılar ve Kızıldeniz üzerinde
hâkimiyet sağlamış bir büyücü olduğuna
inanmazlar mı?-Serinin son kitabında Vol-
demort'un Avada Kedavra Laneti ile
Harry'nin Expelliarmus Büyüsü havada kar-
şılaşır. "Harry asasını doğrultarak semalara
en büyük umudunu haykırdı: 'Avada Kedav-
ra', 'Expelliarmus"(Row\ing, 2007s. 677) -
Cadılıkta asa "ruhlara yakarma" aracı değil
mi? -Avada Kedavra Laneti seker ve Volde-
mort'a çarpar. Voldemort ölür ve savaş so-
na erer. Sihirli asayla Voldemort'ı öldüren
Harry'e ak büyücü denilebilir mi?
ötekini yok eden sihirli gücün gerçeğe
göndermesi olmadığı için örtük ve estetik
şiddet benimsenir ve doğallaşır. Ahlaki ve
ekonomik kaygılaria, etkinin yarattığı çekin-
melerle simgeselliğe dönüşen şiddet, bilinçli
bir seçimin ürünüdür. Asıl tehlikeyi de sözde
bu olumlu, estetik ve örtük görüntüler ve sa-
tırlar yaratır. Harry Potter serisinde örtük,
estetik ve olumlu görüntülerin yaratılmasın-
da anlatı biçimleri çok önem taşımaktadır.
Anılan seride akıcı sürükleyici ilgi çekici bir
anlatım biçimi yeğlenir; serinin okurla kurdu-
ğu etkili ve büyüleyici bağ, yeni bir boyut
kazanmıştır.
Seri, peri masallan gibi sunulur. Peri ma-
sallannda olduğu gibi yetim ya da kötü dav-
ranış görmüş ergenin zengin ve güçlü, sihirli
güçlere sahip seçilmiş kişi olması her yaş-
tan, her ırktan, tüm okurun kafasında güçlü
bir biçimde yankılanır. Serinin verdiği umut
iletileri, çocuk ve gençleri büyüler. Sihirli
güçlere sahip "seçilmiş kişp'ye karşı olanlar
da onun büyü yapabilme gücünü kabul et-
mek zorunda kalırlar.
Serinin bazı bölümleri çok eğlencelidir.
Harry Potter'da Mor (Hızır) Otobüs'ün sürat-
le geçerken lambaların, çöp kovalannın, ev-
lerin dehşet içinde kaçışı, şarkı söyleyen
şapka, büyücülerin şömineyi yolculuk aracı
gibi kullanmalan, ocaktaki tencerenin zıpla-
ması, havada oynanan Amerikan futbolu ve
beysbol karışımı Quidditch maçı, Hermione
ile Harry'nin zamanda yolcuğu çocukları ve
gençleri eğlendirir. Kuralları çiğneme, sihir
gücüyle hedefleri gerçekleştirme, cisimlen-
me, uçuş tozuyla yapılan yer değişimleri,
hayvanlarla konuşma, karşı cinse ilgi duy-
ma; bütün bunlar çocuklann ilgisini çeker.
Seride hiçbir şey eksik değil, çocuk ve
gençlerin sevdiği her şey var: Renk renk,
çeşit çeşit çikolatalar, şekerlemeler, ciklet-
ler ve pastalar. Hepsi çocuk ve gençlerin
fıziksel ve bilişsel gelişimlerine koşut ilgisini
çekse de onları eğlendirse de onlarda gü-
zel duyusal etki yaratsa da sihir dünyasına
kaçış güvenli bir model mi?
Us ve Bilim Dünyasından Sihir
Dünyasına Kaçış Güvenli Model mi?
Harry Potter'm günümüzde renklerin ve
zevklerin küreselleşmesinin örneği olduğu-
nu söyleyebilir miyiz? Küresel kültür ortak
kültür demek değildir. Gerçekten de tüm
dünyada en çok satan ürünler derinden ye-
rel ve ulusal izler taşır. Harry Potter rekla-
mını yapan Coca Cola tam bir Amerikan
zevki değil mi? Tıpkı Disney gibi... Kü-
resel pazarda satılan yerel renklerden M i
SAYFA 24 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1025