Katalog

Belgeler ve fotoğraflar eşliğinde Kâzım Özalp’in yaşamı ‘Kurtuluş destanını yazanlardandı...’ Mustafa Kemal’in en yakınında, en güvendiği komutanlarından ve çalışma arkadaşlarından, İsmet İnönü başta olmak üzere Cumhuriyetçi kadroların hatta düşmanın bile saygısını kazanmış, özellikle Sakarya cephesindeki öngörüleri ve kurduğu stratejilerle savaşın kazanılmasında büyük pay sahibi bir milli mücadele kahramanıydı Kâzım Özalp. Yaşamı ve mücadelesi Kâzım ÖzalpOlaylarBelgeler adlı belgesel kitapta ölümsüzleşiyor. Özalp’in askeri ve siyasi kişiliğini, bu bağlamda imza attığı başarıları ve dönemin atmosferini tüm yönleriyle ele alan kitapta, Özalp’in, Çerkez Ethem İsyanı’ndan Şeyh Sait İsyanı’na, 31 Mart olayından Kubilay’ın şehit edilmesine dek tansiyonun en yüksek olduğu dönemlerde Mustafa Kemal’le birlikte verdiği mücadeleleri de ibret anlar eşliğinde anlatılıyor. Oğlu Teoman Özalp tarafından hazırlanan kitabın editörü Atilla Oral. Özalp’in kişiliğinde Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyetin ilk yıllarıyla ilgili önemli bilgileri özellikle genç kuşaklara aktarmayı hedefleyen kitap, geniş bir belge ve fotoğraf arşiviyle de zenginleştirilmiş. Özalp’la Kâzım ÖzalpOlaylarBelgeler kitabını konuştuk. Ë Gamze AKDEMİR itap çok önemli bir belge ve fotoğraf arşivini de kapsıyor. Bundan bahseder misiniz ilk soruda? Araştırmacı yazar Atilla Oral bir konuşmamızda kendisinde Kâzım Özalp hakkında çeşitli bilgi, belge ve fotoğraflar bulunduğunu, bunları kitaplaştırarak yayımlamak istediğini söyledi. Yardım edip edemeyeceğimi sordu ve üç aylık bir çalışma sonucunda bu kitabı hazırladık. Babamın Milli Mücadele’den sonra tuttuğu notların, yazıların bir kısmı daha önce Türk Tarih Kurumu’nca 1971’de “Milli Mücadele” adlı bir kitap olarak yayımlanmıştı. Sonra diğer bir kısmı da tarafımdan bugünkü Türkçeye uyarlanarak “Atatürk’ten Anılar” adıyla Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları arasında çıkmıştı. Fakat o kitaplar artık piyasada yok, tükendi. Kazım Özalp’in hem askeri hem de siyasi kişiliğini kapsamlı bir şekilde ele alan bu kitapta, Özalp’in röportaj veya makale olarak yayımlanmış yazılarının yanı sıra henüz hiçbir yerde yayımlanmamış eski Türkçe yazıları, yayımlanmamış belge ve mektupları ve hakkında kaleme alınmış makaleler de yer alıyor. Kitabın araştırmacılar için de bir kaynak niteliğinde olduğunu düşünüyoruz. Özellikle genç nesillere ışık ve umut olmasını temenni ediyoruz. “YİRMİ BEŞ YIL CEPHEDEN CEPHEYE BİR YAŞAM” 50 yıllık askerlik ve devlet adamlığı hizmeti bulunan, Milli Mücadele kahramanı Kâzım Özalp ile Mustafa Kemal Atatürk’ün arkadaşlıkları Manastır Askeri Rüştiyesi’nde başlıyor. Evet, kırk yıl büyük bir güven içinde sürüyor dostlukları. Birçok önemli cephede omuz omuzalar. Atatürk’ün, fikirlerine, öngörülerine önem verdiği, sıklıkla danıştığı silah arkadaşlarından biri Kâzım Özalp. Mesela İsmet Paşa da ifade etmiştir bunu; “Ben Kâzım Özalp’ten devamlı fikir aldım, onun fikirlerinden yararlandım” diye pek çok konuşmasında söylemiştir. 1905’te SAYFA 4 28 NİSAN K Mustafa Kemal’in ordu ile siyasetin kayor, çete reisi Anzarıştırılmaması konusundaki görüşlerinin vur’u yeniyor. Çetecikökleştiği zaman da, cephelerde de, lerle mücadeleden, Cumhuriyet’in ilanı öncesinde de defaBursa Cephesinde, İzlarca babama fikrini sormuştur. Sadece mit’te ve elbette ki Atatürk ve İnönü değil sivil ya da asker Sakarya’da Duatebirçok kişi de onun görüşlerinden faype’de kahramanca dalanmıştır. Kitapta Özalp’ten alınan çarpışıyor. İyi bir kubu fikirlerin, geliştirdiği taktiklerin tamandan, disiplinli bir rihte birçok önemli olayın seyrini nasıl kişilikti, yufka yüreğideğiştirdiğini belgeler ışığında da anlatıne rağmen gereğinde cephede çetin bir yoruz. asker, Meclis’te çetin bir siyaset ada Kendini öne çıkarmayı hiç tercih etmıydı. memiş. Duatepe Savaşı’nı özellikle açarsak; Özalp’in başarılarını tarihe kazıyan en Çok mütevazı bir kimseydi. Onun teorisi şuydu: “Herkesin ne yaptığı hakkında tarih hükmünü verecektir.” Kâzım Özalp’i önce tabii asker sonra devlet adamı olarak okuyoruz kitapta. Askerlikte en küçük rütbeden başlayarak, Balkan Savaşı, Birinci Dünya Savaşı ve Milli Mücadele’de bölük kumandanlığından cephe kumandanlığına kadar gelmiş, orgeneral rütbesine ulaşmış bir asker. Askerliğin kalbinde yetişiyor. Cepheden cepheye bir yaşam... Erkânı Harp mektebinden çıktıktan sonra yüzbaşı olarak cepheye gidiyor. Bulgaristan’da çete takibine memur ediliyor ilk. Oradan başlayarak Balkan Harbi, Birinci Dünya Savaşı ve tabii İstiklal Savaşı düşünüldüğünde aşağı yukarı yirmi beş yıla yakın asker çadırlarında yaşıyor. Balkan Savaşı’nın en zorlu zamanında Kaçanak Boğazı’nda ve Arnavutluk’un içinde bir avuç gönüllüyle düşmanı günlerce oyalıyor. Birinci Dünya Savaşı’nda Bitlis’i ilk defa Rus saldırısından koruyor, Batum KaTeoman Özalp, kitabın araştırmacılar için de bir kaynak nitelilesi’ni alıyor, mütarekede ğinde olduğunu düşüyor. Özellikle genç nesillere ışık ve umut Balıkesir cephesini kuruolmasını umuyor. önemli olaylardan biri kuşkusuz. Tabii, Sakarya’da düşman cephesini ilk bozan zaferdir. Milli Mücadele’nin dönüm noktası Sakarya Muhaberesi ise Sakarya Muhaberesi’nin dönüm noktası da Duatepe Taarruzu’dur. İsmet Paşa’nın da ifade etmiş olduğu gibi “Sakarya Savaşı’nın dönüm noktası Duatepe’dedir ve o Kâzım Özalp’in eseridir.” Bölgenin askeri ve stratejik önemi çok büyük, çok hâkim bir tepesi Duatepe. Sakarya’nın kuzey cephesini müdafaa etmekle görevli kolordunun kumandanı olarak geliyor cepheye ve yirmi gün aralıksız süren aktif bir savaş sonucunda Yunan ordusunun geri çekilmesi sağlanıyor. Düşmanın zayıflamaya başladığı anı fark eder etmez hemen cephe kumandanına haber veriyor. Durum Mustafa Kemal, İsmet İnönü ve Fevzi Çakmak Paşa’ya ki o zaman Mareşal değilderhal bildiriliyor. Babam ilk önce Fevzi Paşa ile beraber son bir keşif yaparak düşmana daha güçlü bir taarruzun babamın da kendilerini söylediği gibi tam zamanı olduğuna kanaat getiriyorlar. Mustafa Kemal, İsmet İnönü, Fevzi Çakmak ve babam toplanıyorlar ve nihai taarruz kararını birlikte veriyorlar. Mustafa Kemal harekâtı yönetmek üzere birkaç fırkayı birleştirerek daha büyük bir güç oluşturuyor ve taarruz emrini veriyor. Kitapta da ayrıntılı anlatıldığı gibi başarıyla yürütülen taarruz sonucunda düşman darmadağın ediliyor. Hem asker hem sivil hayatta en önce hep diyalogdan yana biri olmuş Kâzım Özalp. Babam Atatürk’e muhalefet eden arkadaşları arasından çıkan bir grupla da arkadaşlığını, dostluğunu hiçbir zaman kesmemiştir. Mesela Rauf Orbay ve Ali Fuat Cebesoy ile daima irtibat halinde dost kalmıştır. Hele emekli olduktan sonra beraber sohbetler, toplantılar falan. Yapması gerekeni yapmış, görüşünü savunmuş ama bunu hınçla, intikam duygularıyla yapmamıştır. Yaradılış itibarıyla uzlaştırıcı ve sapla samanı birbirinden ayırıcı özellikleri olan biriydi. Askeri hayatta da, uzun yıllar hizmet verdiği politik hayatta da bu nedenle çok başarılı olmuştur. Meclis Başkanı olduğu zaman, o dönemin şartlarında, o kanunların Meclis’e kabul ettirilmesi çok zorlu bir süreçtir ve o bu özellikleri sayesinde üstesinden gelmiştir. Zaten kendisine Meclis Başkanlığı’nın verilmesi biraz da o düşüncelerle olmuştur. “ÇETECİLERE BİLE SÖZÜNÜ DİNLETMESİNİ BİLİRDİ” Milli Mücadele sırasında çetecileri bile devlet safında düşmana karşı savaşmaya ikna edebilmiş. Tabii, mesela ilk olarak yüzbaşılığında Bulgar çetelerine karşı savaşmasına rağmen hem de. Çeteciler kimi dönemlerde hayli işimize yaramış. Mesela kitapta bunun çeşitli örnekleri de yer alıyor; Demirci Mehmet Efe var, Sarı Efe Edip var… Hepsi başlangıçta Milli Mücadele’ye destek vermişlerdir. Kâzım Özalp gerektiğinde onlardan yararlanmayı diplomasi yetenekleri sayesinde bilmiştir, en önce diyalog adamıdır. Ama o çetelerin sonradan yine kendilerine karşı ayaklanacakları zamanı ilk öngörenlerin başında da yine kendisi gelmiştir. Mesela 1909’da 31 Mart Olayı patlak verdiğinde isyanı bastırmak için Serez’den gelen kuvvetlerde Kâzım Özalp de vardır. O zaman Menlik’te bulunan Bulgar çete reisi Sandansky’i ikna etmiş ve destek kuvvet olarak beraberinde götürmüştür. Yani çetecilere bile sözünü dinletmesini bilirdi. Fakat bir yıl sonra Sandansky ken ¥ ¥ dil Öz tırmak Hal masta… Mil madan şarısı d likte ha gücün e özümse Zaten d çok dah rında. M önceliğ Halktan veya kü sa bile n Yapısı Son der Herkes rımı asl kün old çözmey du. Olm vurmak Çer zenlerin Hatta Ç son gör Kâzım Eve Çerkez ama ba fark ett Bu olay yalog in asıl niye etrafınd Milli M fayda sa büyük nem, o rarlanm Özellik Özalp’e 2011 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1106 CUMH