Katalog

H. Ritter’in mitolojiedebiyat karşılaştırması Dünya aslı olmayan bir masal Doğu Mitolojisinin Edebiyata Etkisi, İstanbul Üniversitesi’nde edebiyat tarihi dersleri de vermiş olan Hellmut Ritter’in karşılaştırmalı metinlerle desteklediği bir kaynak kitap niteliğinde. Hudeyname, Firdevsi’nin Şehname’si, Hint edebiyatında doğan etkisi tüm Doğu’yu saran Kelile ve Dimne, Binbir Gece Masalları, Arap Şiiri bahsi geçen eserlerden ve konulardan en bilinenleri, en ilgi çekenleri… Zerdüştiliğin kitabı Avesta’da geçen hikâyelerin Hudeyname’ye oradan da Şehname’ye geçen destanlar, halk hikâyeleri, mitolojik kahramanlar, efsaneler; Zerdüştlükten Gnostisizme, Maniheizmden İslamiyete uzanan inanç değişimlerine tanıklık ediyor, Hıristiyanlık ve Yunan felsefesi dokunuşlarıyla zenginleşen hikâye örgüsü, edebiyatla mühürlenip günümüze ulaşıyor. Ritter, eserlerin kesişim noktalarını, ne şekilde birbirinden ayrıldığını karşılaştımalı metinlerle anlatıyor. Zaman içerisinde kaybolmuş metinlerden, kütüphanelerin tozlu raflarında saklanmış hazinelerden bahsediyor. Öğrencilerine, bu kitap aracılığı ile de Doğu mitolojisiyle ilgilenenlere çok geniş bir biblografya sunarken, bu geniş dünyanın anahtarını da vermiş oluyor. Aldığı bu anahtarla yola çıkan okur söz gelimi Ferhad ile Şirin’in peşine takılıyor. İlk yazması 332’de Taberi’nin tercümesinde ortaya çıkan bu hikâye Nizami’de klasik halini aldıktan sonra halk edebiyatına kadar geniş yankı uyandırmış, asilzadelerin arasından halka inmiştir. Türk edebiyatında da yerini bulmuş günümüze kadar gelmiştir. İran halkı Hüsrevi Perviz’in yüzüğünü tasvir eden heykelleri Ferhad ile Şirin’e mal etmiştir. Benzer rivayetler bugün ülkemizin çeşitli yerlerinde de vardır. Doğu edebiyatı, derin maneviyatı, zengin hayal gücü, yüzyıllara meydan okuyan geleneği, birbirilerinden ayrılamaz yapısı ile bugünün okurunun merak ve zevkle okuyacağı hikâyeler sunuyor. Doğu Mitolojisi ile yoğrulmuş bu metinleri anlamak, aslında bugünün edebiyatını ve kendi kültürünü idrak etmek isteyen modern insanın başvurması gereken ilk kaynaklardan biri. Ritter’in temel eserleri, karşılaştırmalı metinlerle anlattığı, sadece Doğu edebiyatı ile sınırlı kalmayan Batı edebiyatlarını da karşılaştırma imkânı sunan Doğu Mitolojisinin Edebiyata Etkisi, anlamak isteyenler için güzel bir başlangıç olabilir. Doğu’nun sesini duymak, mistik havasında kaybolmak, “güneşin doğudan yükseldiğini” görebilmek için… Firdevsi Şehname’sinde şöyle der: “Dünya baştan başa aslı olmayan bir masaldan başka bir şey değildir.” Masalların unutulduğu bir çağda, masalların peşinden koşmak, onların içinde kaybolmak, tüm endişelerden sıyrılmak isteyenler Firdevsi’nin zamanda yolculuğa çıkmış sesine kulak verebilir. Doğu Mitolojisinin Edebiyata Etkisi/ Hellmut Ritter/ Çeviren: Mehmet Kanar/ Ayrıntı Yayınları/ 256 s. CUMHURİYET KİTAP SAYI 1106 28 NİSAN 2011 SAYFA 19 Ë Elçin ÇAVUŞ oğu ve Batı, zaman içerisinde birbirilerini kaybedip yeniden keşfetme süreçleri geçirdi. On dokuzuncu yüzyılda Batı’da başlayan oryantalist merak, Doğu’nun gizemli kapılarını onlara ardına kadar açtı. Doğu edebiyatları, dilleri, mitolojisiyle ilgilenen ve bu alanlarda sistemli çalışmalar yapan bilim adamlarının yolu elbette ki Türkiye’ye de düşmüştür. Bunlardan bir tanesi de Hellmut Ritter’dir. Ritter, İkinci Dünya Savaşı yıllarında Türkiye’ye gelmiş, İstanbul Üniversitesi’nde Arapça ve Farsça kürsülerinde hocalık yapmış, Türkiye’de Şarkiyat Enstitüsü’nün kurulmasına büyük katkıları olmuştur. Doğu Mitolojisinin Edebiyata Etkisi kitabı Ritter’in İstanbul Üniversitesi’nde verdiği edebiyat tarihi derslerinin notlarından oluşuyor. Hellmut Ritter, Doğu edebiyatına Batılı bir aydının sistemli ve kuramsal bakışı ile bakıyor. Bu coğrafyada ortaya çıkan edebiyatların birbirileriyle etkileşimlerini, değişen mitolojik unsurları, Batı ve Doğu edebiyatlarının kesiştiği noktaları geniş bilgi birikimi ile öğrencilerine aktarırken karşılaştırmalı metinlerden faydalanıyor. Edebiyat disiplinimizde eksik kalan bir noktayı da tamamlıyor aynı zamanda. Öğrencisi Tahsin Yazıcı tarafından düzenlenen ve eklemeler yapılan bu çalışma Doğu Mitolojisi ve Edebiyatı ile ilgili derin bir okuma sunmayı amaçlıyor. Doğu edebiyatının önemli metinlerini farklı açılardan, mitolojik dokusuna inerek, motifleri irdeleyerek ve farklı rivayetleri de bir araya getirerek işliyor Ritter. Avesta, Sasanilerin resmi tarih kitabı Hellmut Ritter D