Katalog

Sadık Aslankara’dan ‘Le’ olarak da değerlendirilebilir. Zaten romanda var olan her unsur, Le karakterini ve ondaki dönüşümü ortaya koymaya yönelik bir işlev yüklenir. Bireyi konu alan Le, psikolojik bir temellendirmeye sahip ve romana hâkim olan “baba” figürü. Sürekli anıçağrışımhatırlamageriye dönüşlerle baskın baba figürü altında ezilen erkek çocuğu söz konusu edilir. Zihinsel olarak önemini hiç yitirmeyen bir babaoğul çatışması; derinlemesine, birbirini tamamlayan ve başkişinin psikolojisini de aydınlatacak şekilde adım adım geliştirilir. Başkişi; adının Ke olması, cinsel yönden başarısızlığı, baba figürü altında ezilmesi yönüyle romandaki çağrışımların da etkisiyle bizi Kafka’ya ve onun eserlerine götürür. Le, erkeklerden çok kendini kadınlara yakın hisseder ve etrafında daha çok kadın kişiler bulunur. CUMHURİYET TÜRKİYESİ’NDEN ROMANA YANSIYANLAR Romanda her ne kadar birey ve onun psikolojisi ön plana çıksa da romanın başarılı yönlerinden biri de konunun aynı zamanda sosyal bir arka plana da oturtulması. Roman, günümüz Türkiyesinin içinde bulunduğu ve yıllardır tartıştığı konuları da satır aralarında gündeme getirir. Bu, romanı hem dinamik hem de gerçekçi kılar. Böylece roman kişisinin bireysel yaşamı aracılığıyla yaşadıklarına dair yaptığı bireysel yorumlar, aslında sosyal ve siyasal sorunları da anlamaadlandırma ya da çözme adına bazı ipuçları sunar. Roman, bu tür okumaları da dışlamayan bir yapı gösterir. Roman, bireysel ve toplumsal zeminde birçok çatışmayı ve zıt kavramları konu edinir. Babaoğul çatışması, erkeklikdişilik, doğakent, KürtAleviTürk, OsmanlıCumhuriyet, herkesleşmeötekileşme, bireyleşmebirlikte olma, vatandaşpolisdevlet, doğubatı, içe dönmedışa açılma, korkugüven, yalnızlıkçoğalma, bedenruh, varlıkhiçlik, TunceliMuğlaİzmir, İstanbulAntalya’daki Teke Yarımadası’ndaki dağ köyü, kapalı toplumaçık toplum gibi. Roman, satır aralarında söz edilen tarihlere göre 13 Şubat’ta başlar ve Hıdırellez öncesi biter, yani yaklaşık 3 aylık bir zaman dilimini konu alır. Ancak bu dar zaman dilimi; hatırlama, çağrışım ve geriye dönüşlerle Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar gider. Toplumsal fon olarak da gelişmemiş demokrasiden, emperyalizm güdümündeki politikadan, holdinglerin dümen suyuna giden tutumlardan, derin devletten, polis devleti olmaktan, sanat merkezlerinin yerini alt ve üstgeçitlerin almasıyla dolambaçlı hale gelen kentlerden, modernlik ve uygarlaşmadan, Osmanlı döneminden cumhuriyet rejimine geçişten, kentleşme ve bireyselleşme ¥ sancılarından, yapılan gösteriler ‘Bir zavallı şizofren tekil’in romanı Türk edebiyatında öykü, roman, tiyatro türlerine örnekler veren Aslankara, bu kez yeni yayımlanan son romanı Le ile karşımızda. Yazar, romanını, bir vefa örneği olarak yazılarını ilk yayımlayan editörü Sami Karaören’e ithaf etmiş. Özellikle Sığınak romanı ile gerçek bir kurgu ustası olduğunu kanıtlayan Aslankara, Le ile kurgu ustalığını zirveye taşır. Le, çok katmanlı ve bu nedenle de farklı okumalara açık bir roman. Ë Selma BAŞ (*) adık Aslankara, edebiyat, eleştiri, tiyatro, belgesel sinema alanlarında sürdürdüğü çalışmalarıyla ve üretkenliğiyle dikkat çeken isimlerden biri. Aslankara, her ne kadar tanıtım ve eleştiri yazılarıyla kültür sanat hayatımızda önemli bir boşluğu doldursa da, onun gecikilmiş de olsa daha çok yaratıcılık yönünü sergilediği eserleriyle öne çıkarılması gereken bir isim olduğunu düşünüyorum. Gül, Güler Guvan, Gülerguvan adlarını da taşıyan Aysel’e duyduğu tutkulu aşkı konu edilir. İkinci Bölüm “Le”, roman kişisinin adını taşıyor. Bu bölümde aşkı Gülerguvan’ın ortadan kaybolması üzerine (daha sonra onun intihar süsü verilerek öldürüldüğünü öğreniriz) Le’nin onu unutma adına verdiği mücadele ve taşındığı yeni apartmandaki kapı komşusu Perihan, diğer adı Nurgül olan kadın ile arkadaşlıkları anlatılır. Bu bölüm de Perihan’ın, oğlu Harun tarafından bıçaklanarak öldürülmesine Le’nin şahit olmasıyla son bulur. “Sin” adını taşıyan son bölüm ise bir çözülmerahatlama, değişipdönüşme ve olgunlaşma aşamasını ortaya koyar. Burada, İstanbul’dan Antalya’nın Teke Yarımadası’na gelen Le’nin görüp yaşadıklarına değinilir. Romanda her bir bölüm, “iç”ten “dış”a açılışın bir sonraki aşaması şeklinde algılanabilir. Roman boyunca Le’nin farklı mekânlarda ve farklı kişilerle birlikte sürekli içe kapanmanın ardından ROMANIN BÖLÜMLERİ: dışa açılma mücadelesi verdiği gözlem“GÜLLESİN” lenir. Roman, birbirinden bağımsız olarak Le her şeyden önce bir karakter rokurgulanan üç ayrı bölümden oluşuyor. manı. Yazan, okuyan, sanatla iç içe Bütün bölümler, kahraman anlatıcının olan ve entelektüel bir kişilik sergileyen ben ağzından ve gözlemci bakış açısıyla Le, aynı zamanda şizofren. Yaşadıklarıanlatılıyor. “Gül” adını taşıyan birinci nın gerçek mi hayal mi, rüya mı büyü bölümde, aşk, cinsellik ve erotizm öne mü, sanrı mı olduğunu çok net ayırt çıkıyor. Burada yalnızlık, korku ve güedemez. Yaşadığı olaylar karşısında givensizlik içinde içe dönük olarak yaşaderek olumlu bir değişim gösterir. Her yan sinema eleştirmeniyazar Le’nin sine kadar romanda bu değişim, kısa bir zaman diliminde gerçekleşse de ve ronema oyuncusu olan ve aynı zamanda man, başladığı gibi; bir içe dönme, kişinin korkularla kendini evine, kafesine, iç dünyasına hapsetmesi ile son bulsa da (çünkü Le, zamanı çok net ölçemez ve zihni bulanık olduğu için gerçek durumunun hangisi olduğundan emin olamaz) Le, aslında bir oluşum romanı (bildungsroman), bir karakÖnceki eserlerinde daha çok tiyatroyla ilgisini ortaya koyan Aslankara, terin gelişmesiolLe’de bu kez belgesel sinemacılık yapması yönüyle yakından bildiği sigunlaşması romanı nema alanı ile bağlantılar kuruyor. emretme ve sindirme söz konusudur. Le, erkektir, ama daha çok kadınlarla anlaşır. Etrafında var olan kız kardeşi Serpil, sevgilisi Gül, arkadaş olduğu Perihan, dağ köyünde hoşlandığı Nazlı gelin ve arkadaşlık kurduğu kız çocukları Hüma ile Suna vardır. Le, erkektir ama baskın bir babanın varlığı karşısında ezildiği, cinsel yönden kadınlarla başarılı birliktelikler yaşayamadığı, korktuğu ve güvenini yitirdiği için dişiliğe yakındır. Polisin, askerin, gücün, şiddetin öne çıkarıldığı devletten çok; ezilen, dışlanan, ötekileştirilen, işkence gören vatandaştan yana. Ancak bir yandan da erkek olması yönüyle dışında kaldığı bu özellikleri de taşıması beklenen bir varlık. Bütün bu yorumlar bir araya gelince Le, varlıkla yokluk, ölümle dirim, kadınla erkek, aşkla şiddet, muktedir olanla ezilen vb. arasında kalmış bir birey. “La” değil Le’dir, çünkü vardır ama varlığı da sorgulanası bir durumdadır. S YORUMA AÇIK BİR İSİM: “LE” Le, adından başlamak üzere ilgi çeken bir roman. Roman boyunca birkaç yerde kullanılan bu isim, merak duygusu uyandırıyor. Le, okurun farklı anlamlar yükleyerek yorumlayabileceği kullanımlarla karşımıza çıkıyor. Romandaki başkarakterin adı bir yerde “Ke” iken; daha sonra bu ismin “Le”ye dönüştüğünü görüyoruz. Bu isimlendirme, bir yandan Kafka’nın kahramanı K.’yi anımsatıyor bize. Zira Kafka’nın bazı romanlarında yaşananların çok da uzağına düşmüyor Le. Bu adın bize çağrıştırdıklarından biri de Leyla ile Mecnun hikâyesi. Romanın başkişisi, adının “Ke” olduğunu söyleyince kapı komşusu Perihan ona Kevin diye seslenir. Bu hitap karşısında şaşıran kız kardeşi Serpil’e açıklama yapmak zorunda kalan Le, “Hanımefendi de La zaten. Bizimki Le’yle La’nın, Leyla’nın öyküsü.”der (s. 133). Zaten romanın son bölümünde Le, kendisini, yârini alageyiğin yüzünde görüp onun peşine takılan Mecnun ile özdeşleştirir. Roman karakterinin adının ‘Ke’den Le’ye dönüşmesi bir değişimin de vurgulayıcısı olarak anlamlandırılabilir. Romanın sonunda üç bölümün birleşimi olan “Güllesin” kullanımı etrafında söylenenler, yine farklı çağrışımları beraberinde getirir. Bu ifadeleri yorumlamamız gerekirse; Le, aslında bir arada kalmışlığın, bir şeylere tutunmaait olma ve sahiplenilme duygusunun ifadesi gibidir. Bir yanda kadınaşktutkudişilikvatandaşmağdur olma; diğer tarafta ise erkeksaldırganlıkvahşeterillikdevletezmeSAYFA 10 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1073