Katalog

J.R.R. Tolkien’den “Húrin’in Çocukları” Orta Dünya’ya karanlık ziyaret “Húrin’in Çocukları”nın görkemli açılış paragrafında bir soyağacının genel hatları çiziliyor: Bu, kaderinin hem yakındakileri hem de uzaktakileri büyük ölçüde etkilediği bir ailenin destanıdır. Ayrıca bu, toplumdan ayrı yaşayan ve daha esaslı güçlerle birebir çatışma içinde olan adamı anlatan bir haydut destanıdır. yorlar: “Korkusundan kaçan bir adam, asıl onun kollarına koştuğunu keşfedebilir.” Húrin’in Çocukları akademik bir alıştırma değil, bunun kısmi nedeni ise bulanık motifleri, sıkıntıları ve kıyımlarıyla 20. yüzyılın o nemli ve soğuk havasını aksettirmesi. Gaddarlık ve barbarlık her yerde. Acı, merhameti ve umudu defediyor. Bunun, eleştirmenlerin Tolkien’de sıklıkla eleştirdikleri siyahbeyaz ahlak manzarasıyla uzaktan yakından bir alakası yok. Tılsımlı dünya binlerce parçaya bölünerek katlediliyor; nehirler zehirlenmiş ve ilahi ruhları uzaklara gönderilmiş. Somme gazisi birinin yazdığı hikâyeye yakışır biçimde, aşırı güven felaket dolu Sayısız Gözyaşı Savaşı’na neden olur. Hayatta kalanlar için, kahramanlığın sonuçları daha kötüdür. Liderleri Húrin, şeytani Morgoth’un güçleri tarafından ele geçirilir ve uzak aile üyeleri ile varisi Túrin’i merhametsizce takip eden laneti insanüstü bir görme gücüyle izlemeye zorlanır. Genç Túrin kader ve ölüm üzerine birçok soru sorar, ancak bu karanlık ve cahil dünyada kimse cevapları bilmemektedir. Eğer Yüzüklerin Efendisi her şeyi iyiye döndüren bir Tanrıya olan inancın ifadesi ise, Húrin’in Çocukları kıymetli olan her şeyi yıkan kötülüğün duygusal anlamını tarif ediyor. Burada, kötülük ironiden zevk alıyor. Yetişkin Túrin onun kapı kapı dolaşmasına neden olan güçlere karşı koymak için sürekli olarak uğraşır, ama kendi talihsiz seçimleri tarafından hep engellenir. Ejderha Glaurung, ona ve uzun zamandır görmediği ve tanımadığı kız kardeşine bir tuzak kurar, sonra da çektikleri ıstıraba ‘Morgoth’un kahkahasıyla’ güler. Acımasız ve karışık dram sürerken, bizler de, Túrin, ailesi üzerindeki lanetten kurtulmak adına, Kaderin Efendisi lakabını almamış olsaydı, kadersizliklerinin onları yenmemiş olabileceği düşüncesiyle baş başa kalıyoruz. Kötü hatalarına rağmen, Túrin’deki kahramanca özellik savaşmaya devam etme kararlılığı ve ironiye boyun eğmeyi reddetmesidir. Bana göre, Tolkien’in son Orta Dünya çalışmasında etkili olan şey, insan âleminin dehşetlerine karşı gözleri tamamen açık olan, ancak çabanın beyhude olduğu görüşüne tam bir muhalefet sergileyen savaş gazisinin hakiki sesini duymamızdır. İçinde Alan Lee’nin suluboyayla renklendirilmiş çizimlerinin yer aldığı kitapta, Christopher Tolkien’in Silmarillion’u bilmeyenler için soyağaçları, isim listeleri ve haritalarla hazırladığı oldukça faydalı bir önsöz bulunuyor. Aslında, mükemmeliyetçi Tolkien’in bu hikâyeyle ilgili geride bıraktığı şeyler, taslaklardan oluşan bir temel ve bazen de bir boşluğu doldurmaktan öteye geçmeyen notlardı; Tolkien tutkunları bu hikâyenin 1980’de yayımlanmış olan Unfinished Tales’in (Bitmemiş Öyküler) bir bölümü olan versiyonunu zaten biliyorlardı. Yeniden düzenlenip, parçaların bir bütüne dönüştürüldüğü ve dipnotların olmadığı Húrin’in Çocukları bu haliyle önemli ölçüde güç kazanıyor: Zorlayan haşinliğine ve bazı belli başlı bölümlerin kısalığına rağmen, Túrin’in öyküsü yılankavi omurgasını yeniden elde ediyor. VE HÚRIN’İN ÇOCUKLARI J.R.R. Tolkien’in oğlu ve edebi icracısı olan Christopher Tolkien’e göre, Húrin’in Çocukları’nın kökeni babasının 1919 yılında kaleme aldığı bir öyküye dayanıyor. Tolkien uzun süren hayatı boyunca hikâyelerini takıntılı bir şekilde tekrar tekrar yazdı ve aslında bu hikâyenin biraz değiştirilmiş biçimleri daha önce diğer çalışmalarının içinde de yer aldı. Ancak, tüm değişik uyarlamaların ve mevcut parçaların kusursuz bir bütüne dönüştürüldüğü bu roman, hikâyenin ilk kez başlı başına bir kitap olarak basılmış halidir. Bu, Tolkien taraftarları dışındaki okuyucu kitlesinin dikkatini çekmeyi garanti eder mi? geçiyor. Húrin’in Çocukları’nda Hobbitler yok. Burada İnsanlar, Elfler, Orklar, birkaç Cüce, Morgoth (asıl Karanlık Efendi, Sauron onun en güçlü yardımcısıydı) ve, Tolkien’in en korkunç yaratıklarından biri olan devasa Shelob’la birlikte aynı sırayı paylaşan ve ‘ejderhaların efendisi’ olarak da bilinen, Glaurung başrolü paylaşıyorlar. İnsanlar ve Elfler, Morgoth’un Orklardan ve Doğudölleri denen İnsanlardan oluşan güçlerine karşı çoğunlukla kaybedilen ve yüzyıllardır süren bir savaşa girmişlerdi. Húrin’in Çocukları’nda Tolkien’in sevdiği, üzerinde çalıştığı, öğrettiği ve öykündüğü İskandinav ve AngloSakson destanlarından çağrışımlar diğer çalışmalarında olduğundan daha fazla göze çarpıyor. Kitabın baş karakteri Túrin, Orta Dünya üzerindeki en karmaşık kişiliklerden biri: Elinde kılıç olan bir Heathcliff’in (Emily Bronte’nin Uğultulu Tepeler adlı romanındaki aşk ve nefret dolu baş karakter) ayırt edici özelliklerini taşıyan, azap çeken ve üzüntü dolu bir antikahraman… Kitabın başlangıcından kısa bir süre sonra, Elflerin ve İnsanların kaybetmeye mahkum oldukları bir savaşın ardından Túrin’in babası Güçlü Lord Húrin, Morgoth tarafından hapsedilir. Savaşın neticesinde dokuz yaşındaki Túrin ve hamile annesi Morwen, Doğudöllerinin kölesi olmaktan güçbela kurtulurlar. Morwen’in zorlamasıyla, Túrin gizli bir Elf krallığına kaçar. Kız kardeşi de kısa süre sonra dünyaya gelir. Túrin, Elflerin içinde büyür; Elf kral onu manevi oğlu kabul eder ve kendisine Túrin’in atalarından kalan bir miğfer verir. Böylesi bir muamele, Túrin’in soğuk ve hatta mağrur tavrıyla birleşince, bazı Elfler arasında kızgınlıklara yol açar. Bu iftiracılardan biri onu tahrik eder ve daha sonra da yolunu keser, Túrin kendisine saldıran bu kişiyi istemeden öldürür. Yalnızca utanç ve pişmanlık değil; aynı zamanda gururu nedeniyle de krallığı terk eden Túrin, haydutlarla güç birliği yaptıktan kısa süre sonra lider haline gelir ve onları Orklara karşı birleştirir. Mutlu son arayan okuyucular Húrin’in Çocukları’nda buna rastlamayacaklar. Onun yerine, muazzam bir destansı anlatım ve kendi efsanevi geçmişimizi, unutulmuş savaşları ve Aeneis’i, Eski Ahit’i, Oresteia’yı, Mabinogion’u, Beowulf’u ve Yitik Cennet’i yaratan mitleri hem yansıtan hem de anlamlarını güçlendiren, Tolkien’in hayali bir dünya yaratmadaki dehasını bulacaklar. Gelecekte, Birinci Çağ’da gerçekleşen olaylar Elrond’un Divanı zamanına ne kadar uzaksa, günümüz de kadın ve erkeklerden (ya da cyborg’lardan) o kadar uzak olduğunda insanlar hâlâ Orta Dünya ile ilgili hikâyeler anlatmaya devam edebilirler. Eğer öyle olursa, bu hikâyeler arasında Húrin’in Çocukları da bulunacaktır. ? Húrin’in Çocukları/ J.R.R. Tolkien/ Çeviren: Niran Elçi/ İthaki Yay. 346 s. Daily Telegraph ve The Washington Post’tan derlenmiştir. Derleyen ve Çeviren: Evrim Öncül H obbit’in 1937 yılındaki başarısının ardından, yayıncısı, J.R.R. Tolkien’e toplumun Bilbo Baggins ve onun türü hakkında daha fazla şey duymaya istekli olduğunu söylemişti. Sonuç, bir çocuk kitabı olmasa da başrolde bir Baggins’in yer aldığı Yüzüklerin Efendisi’ydi. Aslında, Tolkien’in en çok istediği I. Dünya Savaşı sırasında yazmaya başladığı ve tamamen Hobbitsiz bir mitoloji olan Silmarillion’u basmaktı. Çesitli versiyonlarından düzenlenip, Tolkien’in ölümünün ardından 1977’de oğlu Christopher tarafından yayımlanan bu özet niteliğindeki destansı yapıtın, çoğu okuyucu için anlaşılması zor olduğu ortaya çıktı. O zamandan beri, Orta Dünya üzerine daha birçok metin yayımlandı: içine editoryal açıklamaların ve dipnotların serpiştirildiği, meraklısı için muhteşem ancak ortalama okuyucu için uygun olmayan, parçalar halindeki çalışmalar… Ancak şimdi, 1977’den bu yana ilk kez, Orta Dünya düzenindeki başlıca üç yapıtın yanına tamamlanmış bir anlatı daha eklendi. Zirvesindeki bir yazarın, Yüzüklerin Efendisi’nin basımından kısa bir süre sonra kaleme aldığı bu kitapta okuyucu, Hobbitlerin yerine kahramanlık ve kederi anlatan hüzün dolu bir destanı bulacak. Húrin’in Çocukları’nın hikâyesinin ilk örneği 1914’te ortaya çıkıyor; Oxford’daki öğrencilik yıllarında Tolkien, tanımadığı kız kardeşini iğfal eden talihsiz Kullervo’yu konu alan bir Fin masalını yeniden yazmaya çalıştı. 1919’a gelindiğinde, bu projenin yerini bir başkası aldı ve Tolkien, Kullervo’daki unsurları Töton Sigurd’unkilerle (Almancadaki adıyla Siegfred) birleştirdi. Tolkien, Wagner’in eserinden yararlanmıyor, İskandinav destanlarının ortak kökeninin ötesine bakıyordu. Húrin’in Çocukları’nın görkemli açılış paragrafında bir soyağacının genel hatları çiziliyor: Bu, kaderinin hem yakındakileri hem de uzaktakileri büyük ölçüde etkilediği bir ailenin destanıdır. Ayrıca bu, toplumdan ayrı yaşayan ve daha esaslı güçlerle birebir çatışma içinde olan bir adamı anlatan bir haydut destanıdır. DESTANSI BİR METİN Metin, bir destana yaraşır biçimde, ağır eski sözcükler ve ses yinelemeleriyle dolu. İnsanlar bağlayıcı yeminler ediyor, daha güçlü bir şekilde bağlayıcı olan lanetlerden dolayı ıstırap çekiyor ve zor kazanılmış bilgelikleri değiş tokuş edi J.R.R. Tolkien’in “Húrin’in Çocukları” adlı kitabı akademik bir alıştırma değil, bunun kısmi nedeni ise bulanık motifleri, sıkıntıları ve kıyımlarıyla 20. yüzyılın o nemli ve soğuk havasını aksettirmesi. Gaddarlık ve barbarlık her yerde. Acı, merhameti ve umudu defediyor. Kesinlikle eder. Peter Jackson’ın olağanüstü başarılı film uyarlamasının hayranları yanında, sıradan okuyucular bile Orta Dünya’ya ait bilgilerinin, Alan Lee’nin hem renkli hem de siyah beyaz muhteşem illüstrasyonlarıyla bezeli bu kitap aracılığıyla epeyce zenginleştiğini görecekler. Christopher Tolkien’in faydalı önsözünde belirttiği üzere, Húrin’in Çocukları, Elrond’un Divanı’ndan (Yüzüklerin Efendisi’nde gerçekleşen oldukça önemli bir olay) 6000 yıl önceki bir zamanda ve büyük büyük büyükbabalarınızın Orta Dünya’sından ziyade, çeşit çeşit Baggins’ler ile diğer Hobbitlerin Shire’a yerleşmesinden çok daha uzun yıllar önce Atlantis gibi sulara gömülen Beleriand’ın orman ve dağlarında SAYFA 8 CUMHURİYET KİTAP SAYI 919