Katalog

? niden yayımlıyor. Tümü yayımlandığında yekpâre olan yazışiirleri, çeşitli biçimsellikler, farklı kipsel özellikler barındırsa da, bir bütünün parçaları oldukları görülecektir. Tek tek de okunabilecektir, az sayıda iyi okurlarca. Şimdi şu sorulabilir: Otobiyografi, yazınsal yapıta ne kadar içkindir? Araştırılması gerekir: Enis Batur ayrıcalıklı bir çocukluktan sonra acılı, yalnız bir gençlik çağı yaşamış. Sonra Paris’te geçirdiği yıllar var: Rene Char ile tanışması ona güç verir. İmbikten süzülen has tümceler şunlar: “Yazmak, hele hele şiir kurmak sözkonusu oldu mu, iki şair arasında hiçbir barem ilişkisi yoktur. Doğru bildim, küpe oldu: İnsanlara, yapıtlarına, deneyimlerine saygı duydum, öğrenmeyi hiç elden bırakmadım, bırakmam da. Ama yazı dünyasında yalnızca düzey farkına inandım, düzlem farkını hiç kabul etmedim”. (s.33). Bu has tümcelerde, yazınsal yaşantımın gölgelerini buldum. Pek çok yazarşairin yapıtına Borsa’nın gölgesi düşerken, kıyıkenarda adam olmanın hazzını duydum. Bir yapıtın hangi ‘düzlemde’ yer aldığı değil, hangi ‘düzeyde’ olduğunun altının çizilmesi, benim de önemsediğim altın ölçüdür. Otuz Kuş Birden Olmak’ın son sayfalarında, “Yıllardır bir yazı aygıtına dönüştürüyorum kendimi” diyor Enis Batur ve kendine haksızlık ediyor. Sonra Öteki Prova’ya gönderiyor okuru. ÖTEKİ PROVA Öteki Prova bir anlatı metni olarak başlıyor. Dışarıdan, doğayı ve uzamı betimleyen, dışarı ve içeriyi gözleyen Ben’in söylemi anlatıyı kuruyor. Anılarını biriktirmeyip savuran, uzam ve zamanı geniş yazar, yazının merkezine Ben’ini oturtuyor. Ben’in çevresi, yaşama biçimi, aile ilişkileri, geliri, yolculukları, hiç çalışmayışı, hiç evlenmemiş oluşu, bir çocuğunun olduğu vb. ayrıntılar özyaşamöyküsel metnin tamamlayıcıları. Gündelik hayatın zorunlu kıldığı mesafeli davranış biçimleri, yapıp etmeleri, düzenli olan bir yaşayış biçimine tutunuşu, aileden uzaklaşması, kopmaları, dairenin dışına çıkmaları, anlatının seçikleştirdiği ‘portre’nin özel kesitleri. Şöyle diyor: “Huzursuz, huzursuz edici, katlanılması güç biriydim ben, o dönemde; kendisiyle uzlaşamayan kişi ötekilere yar olabilir miydi? “ (s.8). Sonra birdenbire çekip gidişi.. 18 yaşından 30’una dek birlikte yol aldığı Başdaş’ı ile yol ayrımı; ona karşı yaptığı ‘çiğlikler’. Kendini sorgulayan Ben: “Kendim mi diyordum demin, iyi ama kimim, neyim ki tamıtamına ben?” (s.9). Bir oda, bir masa, altı yüz yedi yüz cilt kitaplık; düzenli okumalar, düzenli yazmalar, günü dolduran. “Çalışmak, kişinin sahiden istediği uğraşı sürdürmesidir” diye düşünür. Şüphesiz doğrudur. Ne ki, Türkiye gibi yaşama koşulları ağır bir ülkede yazarın, şairin başka işlerde de çalışmak zorunda olduğunu belirtmek bile fazla. Keşke, bütün yazarlar, sadece yazılarıyla uğraşabilse, onlara bu koşullar sağlanabilse; o zaman Kandil’e yazdığı Jabes’in mottosu gerçekleşebilir: “Umut belki de gelecek sayfadadır. Kapatma kitabı. Kitabın bütün sayfalarını çevirdim, ona rastlayamadım. Belki de kitaptır umut.” Burada durup şu karşılaştırmayı yaCUMHURİYET KİTAP payım: Otuz Kuş Birden Olmak ile Öteki Prova arasındaki fark nedir? İlki yaşamöyküsel özellikler içermesine karşın, poetik görüşlerin de billurlaştığı bir kitap; ikincisinde özyaşamöyküsel özellikler daha baskın. Bir yazarın portresi satır aralarından okunabiliyor. Öteki Prova, bir yazarın, şairin kendine özgü biçemiyle, kendiyle yüzleşmesi, yanlışlarını, doğrularını içtenlikle itiraf etmesidir. Hayatında olup bitenleri “Dış Kanama” olarak niteliyor Batur. Ve hayatındaki O, yazının merkezine oturuyor, giderek 1982 öncesi hayatını belirleyen kişi oluyor. O günlerin, biçimiçerik tartışmasının yüzeyselliğinin onları eğlendirdiğini öğreniyorum ki, anımsıyorum, gerçekten bu tür kısır tartışmalar bizler için zaman kaybıydı. Kitabı, bitmeyecek, bitirilemeyecek bir olgu olarak değerlendiren Enis Batur, yazmak ediminin de öyle algılanması gerektiğini vurguluyor. Yazmak, bir yapıt kurmaya çalışmak neye karşılık geliyor? Enis Batur, öteki sayfalarda bunu kurcalıyor: “Kitab’ı Yazar’dan, yazarından koparmak, onları iki ayrı Zaman’a bölmek, biri yaşarken ötekini dolaşıma sokmamak, mutlak bir çözüm değildi gerçi, ama bulunabileceklerin en temiziydi” diyor, (s.15). Yazının, yapıtın, yazarıyla her zaman örtüşmediği, gerçeklikle de birebir örtüşmediği, üretilen yapıtın gerçekliğinin ‘yazınsal gerçeklik’ olduğu bilinir. Enis Batur, daha çok, yazma ve okuma ediminin küçümsenmesine karşı, yazılanı, yapıtı koruma yolunu seçtiği için, kitabı yazardan koparmak gereğini duyuyor. Yapıtın, yazarın önüne geçmesi has yazınerinin düşleyeceği bir olgudur. Yaşama biçimi yazıya göre ayarlanmış bir yazar da, “özünde hiçbir kutsallığı olmasa da, kutsal sayılagelmiş kitapların çevren anlayışına oturtulabilecek türden bir Kitab’a doğru pusulasını ayarlamalı”dır artık. Enis Batur’un bu doğrultuda yapıtlarını düşünüyorum: Meseller Kitabı Kandil’den ‘Altın Meseli’ poetik düşüncesiyle örtüşen, kesişen bir yönelimi imliyor. Ne ki, onu mistik bir duruşa yaklaştırmak doğru olmaz; metafizik yönelişin de bir ‘anlam’ içerebileceğini düşünür ve şiirini bu merkezde kurar. Yazışiirler de, anlatılar da, durmadan silip yeniden yazılan bir çabanın ürünüdür. Kâğıtyazı cebelleşmesi yapıt ortaya çıkana ek sürecektir. Sonunda ereği acıtmak, ağrıtmak olan metinler yazmayı öngörür. Metinlerin parça bütün ilişkisi de sorunsallaştırdığı noktadan üstüne yürür. Yazma serüveni; o büsbütün çetrefilleşen edim üstüne düşünmekten, deneyimlerinden söz etmekten alıkoyamaz kendini. Ama asıl derdi, ötekinin denektaşı olmasıdır. Hâlâ kendisinin, öteki için bir anlam ifade edip etmediğinin merakıdır. Öte yandan, birkaç iyi kitap yazdığına inancı, birkaç iyi kitap daha yazabileceğine bel bağlayışı, ona yaşama sevinci veriyordur belki. Doğrusu ben, Enis Batur’un, muhalefetteyken de, iktidarın merkezindeyken de, yazma perspektifini değiştirmediğine inananlardan biriyim inanmayanlar Otuz Kuş Birden Olmak’ı, Öteki Prova’yı okusunlar. ? Otuz Kuş Birden Olmak ile Öteki Prova/ Enis Batur/ Norgunk Yayınları/ 2007/(iki kitap bir arada karton kutu içinde)/ 80 s. 919 SAYFA 11 SAYI