Katalog

Erdoğan AYDIN Kritik Kurtuluş ve Kuruluş Akıl ve fikir biriktirmemizi sağlayan düşünürlerden biri Tanör. Çünkü hem metodolojik bir anlatım sunuyor hem de olay ve olguları kendini kuşatan bütünü içinde anlamamızı sağlıyor. Dolayısıyla Tanör’ü okumak başka okumalarımız açısından da temel bir işlev görüyor. Sadece incelenen konuyu değil başka konuları anlamamız açısından da bizi teçhizatlandırıyor, beynimizin çalışma tarzına nitelik katıyor. Bilim insanı özeni, ayrıntıları yakalama yeteneği ve aydınlanmacı kimliğinin sentezinden, daha kapsamlı kitaplarda bile göremediğimiz bir ufuk açıcılık çıkmış ortaya. Ajitasyon yapmayan, hamasete itibar etmeyen, tek yanlılıktan uzak duran bir kitap “Kurtuluş Kuruluş”. Süreci hem kendi tarihsel koşulları içinde anlamamızı sağlıyor hem de günümüz koşullarındaki sorunlarımız açısından pozitif yorumlarla yol gösterici oluyor. Pozitif bir akıl, dahası başka süreç ve sorunlara uygulanabilecek yöntem edinmemizi sağlıyor Tanör. “Kurtuluş Kuruluş”u bitirdiğimizde, incelenen sürece dair dersimizi geçmiş oluyoruz. Burada irdelenmeyen sorunları da, bu ders sayesinde daha derli toplu anlama şansı ediniyoruz; özetle akıl ve fikir biriktirmemizi sağlayan düşünürlerden biri Tanör. Çünkü hem metodolojik bir anlatım sunuyor hem de olay ve olguları kendini kuşatan bütünü içinde anlamamızı sağlıyor. Dolayısıyla Tanör’ü okumak başka okumalarımız açısından da temel bir işlev görüyor. Sadece incelenen konuyu değil başka konuları anlamamız açısından da bizi teçhizatlandırıyor, beynimizin çalışma tarzına nitelik katıyor. İ yi hazırlanmış el kitaplarının toplumun fikirsel ileri atılımı ve kitlesel aydınlanmasında ciddi işlevi olacağına inanırım. İyi el kitapları, ortalıktaki yaygın örneklerin aksine bilgisi oturmamış insanların kendi basitlikleriyle yazdığı kitaplar değildir. Aksine alanına hÓAkim insanların, herkesin bir şekilde taraf olduğu, ilgilendiği ve ilgilenmek durumunda kalacağı sorunlara ilişkin hazırladığı eğitim kitaplarıdır. Böyleleri çoğu zaman bir el kitabı mantığıyla da kaleme alınmaz. Ama seçtiği konu ve konuyu işleyiş ustalığıyla, dersini iyi bilen öğretmenler aracılığıyla hazırlanmış kitle eğitim araçlarıdırlar. Bülent Tanör’ün “Kuruluş Kurtuluş” (Cumhuriyet Yayınları, 5. Basım) adlı çalışması tam da böylesi bir çalışma. Aynı zamanda önemli tartışmalara konu olmuş olan meşhur “Demokrasi Raporu”nu da kaleme almış olan Bülent Tanör, 12 Eylül ve YÖK üzerinden sürekli baskıya uğramış, ama hep dik durmayı bilmiş özel bir aydınımız. Ne yazık ki artık aramızda yaşamayan B. Tanör’ün bize miras bıraktığı eserlerden “Kurtuluş Kuruluş”, herkesin öğreneceği çok bilgi ve çözümleme içeren, kimi konulardaki yargılarına katılmasak bile fikri olarak zenginleşmiş olarak bitireceğimiz kitaplardan. Tanör’ün çalışması okuyanların da göreceği gibi soğukkanlı bir çalışma. Her kitap gibi bir dizi eksikliği var kuşkusuz, ama sürecin nesnel anlamı açısında görebildiğim çalışmaların en iyilerinden biri. YÖNTEMSEL ÇERÇEVE İsminin de anlattığı gibi “Kurtuluş Kuruluş”, Kurtuluş Savaşı ve sonrasında Cumhuriyetin kurumsallaşma süreci ve yönelimlerini anlatıyor. Tanör, kitabın zamansal çerçevesini, “Türkiye 1918’den başlayarak büyük bir dönüşüm yaşadı. Önce bir ulusal kurtuluş savaşıyla bağımsızlık yeniden elde edildi. Bunu 1940’lara kadar uzanan köklü reformlar dizisi izledi” sözüyle tanımlıyor. Bilim insanı titizliğiyle “1918 sonrasının önemli dönüşümlerinin, en azından II. Meşruiyet ile iç içe geçtiği söylenmelidir. Çünkü kurtuluş kadroları ve ideolojisi, köklerini bu dönemde bulmaktadır” demekte ve sık sık bu arka plana da geri dönmekle birlikte, kitabı için 1918’i milat alıyor. Osmanlı’nın sonu, gerçekte 1922’de saltanatın kaldırılmasında belirlenecektir, ama I. Dünya Savaşı’nın bittiği 1918 yılı, “yeni oluşumların, eski düzenle birlikte ama onunla hesaplaşarak” yola çıkışın başlangıcı olarak öne çıkıyor. Tarihsel malzeme ve kronolojik bilgiler kullanılmış olmasına karşın kitabının bir tarih çalışması olmadığını belirten Tanör; daha çok olayların ardındaki “gizli mantık” bağlarının açığa çıkarılmasını KİTAP SAYI ? SAYFA 26 CUMHURİYET 893