Katalog

... KISA KISA ... KISA KISA ... KISA KISA ... KISA KISA ... KISA KISA ... Francisco Sanctis’in Uzun Gecesi ? Aysel SAĞIR ruguay’ın batı komşusu Arjantin’in yarı karanlık, loş atmosferinden gelen ritmik seslerin sadece tango olmadığını anladığımızda, rejim karşıtı genç insanların uçaklardan bataklıklara atıldığını da öğrenmiştik. Askeri diktatörlüğün üzerinden yirmiyirmi beş yıl geçmesine rağmen Plaza di Mayo’do toplanarak kaybedilen çocuklarını arayan annelerin peşine takıldığımızda, gördüklerimiz sadece, üzerlerine beton dökülerek yok edilenler, işkenceden tanınmayacak hale gelenler olmayabilir. Yüzlerce küçük çocuğun ailelerinden kaçırılarak ya da zorla alınarak, sistem yanlısı yetiştirilmesi için zengin ailelerin yanına verilmesini ise bir soru olarak saklayalım şimdilik. Yazarları ve öykülerinin zenginliği açısından önemli bir yere sahip olan Latin Amerika edebiyatını Türk okuyucusu zaten yakından tanırken, söz konusu tanışıklığa, ekonomiksiyasi yaşamda benzeyen ortak yanlarımızı da eklediğimizde empati sorunu yaşamayacağız demektir. Arjantinli yazar Humberto Costantini’nin, Francisco Sanctis’ın Uzun Gecesi, bir siyasi gerilim romanı olmakla birlikte, salt ortak yanlardan ötürü bir toplumsal bellek işlevi de görüyor. Diğer bir taraftan da, gerçekliğin yanılsamaları hakkında yeniden düşünmeye başlıyor insan. Taa ki, Francisco Sanctis’i tanıyıncaya kadar. Bir şirkette muhasebe müdürü olarak çalışan Francisco Sanctis’e 11 Kasım 1977 Cuma günü, mesai bitiminde eski bir arkadaşından telefon gelir. Telefondaki ses, ısrarla kendisiyle görüşmek istediğini söylemektedir. Artık kırk yaşlarında, yaşamındaki çalkantıları bitirmiş, mutlu bir evliliği ve çocukları olan Sanctis’in, “şişko, miyop, çenesi düşük, görünüşe bakılırsa da hafiften çatlak” Elena Vaccora’yı ciddiye alıp, dinlemesi bile onun açısından kayıp bir zamandır. On yedi yıldır haberleşmediği Elana’yı başlangıçta tanıyamaz Sanctis. Bir zamanlar Sosyal Bilimler Fakültesi’nde okuyan Elana’yla, üniversite yıllarında çıkardığı bir dergi sonucu tanışan Sanctis, o dergide takma adla, “düşünce özgürlüğünün kısıtlanması hakkında, Jose Ingenieros’un (Arjantinli pozitivist filozof ve denemeci) süslü püslü yazılarından etkilendiği kolayca anlaşılan –fevri, fazlasıyla retorik ve çok kısa yol alan Sanctis, evlerden birine ulaşıp, zile yöneldiğinde “Hava Kuvvetleri İstihbaratı” evin çevresinde çoktan yerini almıştır bile, üstelik silahların namlusu ona doğrultulmuş olarak. Sanctis’ın Uzun Gecesi’nde, olayları Sanctis’in peşine takan yazar, kahramanının yaşadığı iç sorgulamalardan okuyucusunu da sorumlu tutuyor. ? Francisco Sanctis’in Uzun Gecesi/ Humberto Costantini/ Çeviren: Alaz Pesen/ Yordam Yayınları/2007/158 s. U sözüm ona bir makale ile bir kadına duyulan aşkı, demiryolu işçilerinin greviyle ve Palermo’da akşamüstü gelen ölümle nedensizce kaynaştıran bir şiir” yayımlamıştır. Elana ise o zamanlar, derginin idari ve mali işler sorumlusu, “berbat bir oyuncu, sol görüşlü (göründüğü kadarıyla) muhalif bir gruba üye bir eylemci”dir. Sanctis’in Elana’nın “kalın camlı gözlüğü, bir devenin adımları ve asaletiyle yürüyüşü, ıslahhane ya da ortopedist muayenehanesinden fırlamış ayakkabıları; çirkin, tiz, nezleli, kendine has derinden gelen, özenle değiştirilmiş, dergilerde, toplantılarda, sokak gösterilerinde konuşmanın verdiği rahatlıkla” çınlayan sesini anımsar. Oysa ki, telefondaki Elena, karşısındakini baştan çıkarmaya özen gösteren bir ses tonu sergilemektedir. Geçmişte de olduğu gibi Elena’yı başından savmak isteyen Sanctis, bunu başaramaz. Zira, Elana, görüşme konusunda ısrarlıdır. Sanctis, Elena’nın görüşme önerisini kabul etmek zorunda kalır ve birkaç saat sonra buluşmak için randevulaşırlar. HER ŞEYİN BAŞLANGICI VE SONU: ELENA Sanctis, on yedi yıl öncesinin ElaİÇ SORGULAMALAR na’sı yerine, etkileyici bir kadınla karVE OKUYUCU şılaşır, “yanık dizlerden ve kırmızı hırkadan ‘ne kadar etkilendiğini belli Sanctis, sokaklara çıkmadan önce etmemeye çalışarak, onu tepeden tıreve uğramış, karısı Maria Angelica’ya nağa süzerek, filmlere özgü, derinPerugia’yla buluşacağına dair o an den gelen bir sesle, ne kadar güzelaklına gelen ilk yalanı söyleyerek evsin, ne kadar gençsin. Çok değişmişden sıvışmıştır. Aynı gece Perugia’yla sin, seni zor tanıdım’.” Sanctis için bir cafede buluşan Sanctis, onunla her şeyin başlangıcı ve aynı zamanda konuşarak yaşadığı gerilimi üstünden da sonu olan Elana’yla atmayı dener, buluşması ise, Ela“Perugia yirmi na’nın kendisinden bin kayıp inyapmasını istedikleriyle sandan bahsehız kazanacaktır. Sancdiyorlar. Dalga tis’in, “Hava Kuvvetleri geçmiyorum” İstihbaratı” tarafından dese de, Peruevlerinden alınarak ölgia, “bu rakam dürülmeye götürülecek beş para etmez olan iki gence haber diyorum. İki vermesi gerekecektir. yüz bin kişiden Elena Sanctis’i bunu kurtulmak ülbildirmek ve bu kişileri keyi düzlüğe çıkurtarmak için aramışkarır” diyecektır. Bütün bunları yaptir. Sanctis’in masını Sanctis’den isteyaşadığı son dimektedir. Geri adım yalog artık ne atan Sanctis hızla düyapacağına kaşünmeye başlar, “Hava rar verdiği an Kuvvetleri İstihbarat olacaktır. KâTeşkilatı’nın ne demek Arjantinli yazar Humberto Costantini’nin, bus bitmiştir Francisco Sanctis’ın Uzun Gecesi, bir siyaolduğunu aptallar bile si gerilim romanı olmakla birlikte, salt or artık. Gecenin anlayabilirdi. Kaçırırlar, tak yanlardan ötürü bir toplumsal bellek iş sabaha dönük levi de görüyor. Diğer bir taraftan da, gerişkence ederler, özel karanlığında çekliğin yanılsamaları hakkında yeniden düşünmeye başlıyor insan. Taa ki, Francis ezberlediği adteknikleriyle döverler sonra da cesedi ya sak co Sanctis’i tanıyıncaya kadar. reslere doğru larlar ya da uçaktan aşağı atarlar. Binlerce kişiye yaptıklarının aynını yaparlar. Belki şu an yapmakta oldukları gibi.” Elena’nın verdiği isim ve adresleri ezberleyen Sanctis, söz konusu isimlere yardım etmeyi aklına bile getirmez o an, Elena’dan ayrıldığında, yaşadığı şaşkınlığı üzerinden atmaya çalışır. Beşaltı saatlik bir sürede bütün yaşamıyla yüzleşmek zorunda kalan Sanctis, uzun bir süredir es geçtiği çelişkilerin içine yuvarlanacaktır böylelikle. Dışarıdan gelen etkilerle kolayca delinebilecek bir koza içinde yaşadığını anladığımız bir Sanctis vardır artık karşımızda. Zira, ülkenin içinde bulunduğu durum, bir kozadan çok zırhı gerektirdiğinden, söz konusu zırhların da ancak taraf olmayla açıklanabileceği gerçeği de açığa çıkacaktır. Kendisine verilen bilgileri evirip çevirerek bir şekilde atlatmaya çalışsa da, insani dürtülerinden kurtulamayarak, geri attığı her adımla da ezberlediği adreslere doğru yön belirleyen Sanctis, yakın komşusu askeri hükümetle iş anlaşmaları olan Perugia’nın da iç yüzünü öğrenecektir. Sanki kendisi dışında ilişkide bulunduğu birçok insan, rejim karşıtı ve yandaşları olarak yönünü belirlemiş gibidir. Eşekle Gelen Aydınlık ? Nemika TUĞCU B in dokuz yüz kırklı yıllar… Cumhuriyet tarihinin en önemli, en büyük atılımı Köy Enstitüleri, binlerce köylü çocuğu, genci sosyal yaşama hazırlıyor. Cumhuriyet çok genç. Ama bu genç Cumhuriyetin bireyleri Anadolu aydınlanması için var güçleriyle çalışıyorlar yüreklerini ortaya koyup. Yokluklar ve yoksunluklar içindeki bir Anadolu kasabası Ürgüp. Yol da yok, su da yok, ama insana ulaşan yolu bilen biri var: Mustafa Güzelgöz. Bugün olduğu kadar yaygın olmasa da ülkenin her yanında Halk Kütüphaneleri açılmaya başlıyor ardı ardına. Birbirleriyle adeta gizli bir yarış içine giriyorlar. Herkes gidemiyor kütüphaneye. Güzelgöz, kitapları insanlara nasıl ulaştıracağını uzun uzun düşünüyor ve buluyor; eşeğin sırtına yüklediği kitaplarla köy köy dolaşıyor, “Onlar gelemiyorsa, ben onlara giderim” deyip yola koyuluyor kitaplarla. Yolu olmayan köye ulaşım motorlu araçlarla değil, eşekle olur ancak. Güzelgöz de öyle yapıyor. Sonradan “Ürgüp Sistemi” adını verdiği yöntemle, üç eşek, üç katır ve iki atla yollara düşüyor. Adı “Eşekli Kütüphaneci”. Dörtgözle KİTAP SAYI ? SAYFA 22 CUMHURİYET 893