Katalog

O K U R L A R A Bir sözlü tarih denemesi Türkel Minibaş, bir ekonomi profesörü olmasının yanı sıra, gazetemizin köşe yazarlarından da biri. “Gözucuyla” adını taşıyan sütununda ülkemizin önemli sorunlarına parmak basar. Minibaş’ın köşe yazılarından derlediği kitabı “Bu Kez Düşmanın Adı: Terör” Cumhuriyet Kitapları arasında yayımlandı. Minibaş, analitik bakışıyla bu sorunlara çözümler öneriyor. Minibaş’ın kitabını Öner Yağcı değerlendirdi. Prof. Dr. Nejat Bozkurt bir felsefeci. Türkiye’nin çağdaşlaşması konusundaki araştırma, yazı ve kitaplarıyla sessizce akan bir ırmak gibi. Nejat Hoca’yla uzun zamandır bir söyleşi gerçekleştirmeyi düşünüyorduk. Öner Ciravoğlu bu konuda imdadımıza yetişti ve Nejat Bozkurt’la bir söyleşi gerçekleştirdi. Nejat Bozkurt’un düşünceleri ilginizi çekecek. TürkiyeAB yakınlaşması Fransız kamuoyunda beklenenden çok ilgi yarattı. Fayard Yayınevi’nin Paris Siyasal Bilgiler Ulusal Enstitüsü’ne bağlı Uluslararası Araştırmalar ve Eğitim Merkezi (CERI) ile başlattığı yeni bir “Ülkeler Dizisi”nin ilk kitabı Türkiye’ye ayrıldı. CERI Bölüm Başkanlarından Prof. Semih Vaner’in başkanlığında hazırlanan kitap üzerine Semih Vaner’le konuştuk. Bol kitaplı günler!.. ‘Bozmenderes, Bozdağlar ve Kuvayı Milliye’ Elimizdeki çalışmada, tarihsel olaylar, kendi coğrafyasındaki dönem tanıkları ve arşiv kayıtlarıyla yüzleştirilerek yeniden ele alınmış. Özellikle Kurtuluş Savaşı’na katkı sağlamış efelerin ve her katmandan kişinin çocukları, torunları ve yakınları ile görüşülmüş, olaylar onların ağzından dinlenmiş. Son yıllarda yaygınlaşan sözlü tarih kitapların iyi bir halkasını oluşturacak nitelikte bir kitap ‘Bozmenderes, Bozdağlar ve Kuvayı Milliye’. ? Alev COŞKUN ilçesinde 14, Ödemiş ilçesinde 45, Beydağ ilçesinde 6, Kiraz ilçesinde 5, Aydın merkez ilçesinde 20, Germencik ilçesinde 18, İncirliova ilçesinde 13, Köşk ilçesinde 6, Sultanhisar ve Koçarlı ilçelerinde 2’şer, Çine ilçesinde 4 olmak üzere toplam 200’ün üzerindeki köy bizzat ziyaret edilerek Kuvayı Milliye olaylarıyla ilgili belge, bilgi toplanmıştır. Bu köylerde ihtiyarrini yitirmişlerdir?.. Kitapta yüz yüze görüşmelerdeki Birgili (Ödemiş) Nafize Seyhun’un o günleri anlatırken söyledikleri çok çarpıcıdır: “Ayrımız gayrımız yoktu. Her şeyi paylaşırdık. Yemeklerimizi bile çoğu kez beraber pişirirdik. Birbirimizin evine sormadan girer çıkardık. Kardeş gibiydik hepsiyle. Ne olduysa Yunanlıların gelişiyle oldu. Her şeyi bir anda unutuverdiler, şımardılar, askerlerin zulmüne ortak oldular.” (s. 18) TARİHSEL OLAYLAR İRDELENMİŞ Bu kitapta, tarihsel olaylar, kendi coğrafyasındaki dönem tanıkları ve arşiv kayıtlarıyla yüzleştirilerek yeniden ele alınmıştır. Özellikle Kurtuluş Savaşı’na katkı sağlamış efelerin ve her katmandan kişilerin çocukları, torunları ve yakınları ile görüşülmüş, olaylar onların ağzından dinlenmiştir. Ege’de efelerden Durmuş Ali Efe, Yanık Halil İbrahim Efe, Dikileç Koca Mustafa Efe, Kahya Hasan, Hesapçıoğlu Şeyh Mehmet Efe, Musa Bey, Zurnacı Ali Efe, Hacı Halil Efe, Sandıkçıoğlu Ethem Efe’nin torunlarıyla görüşülmüştür. (s. 2627) Ege’deki Kuvayı Milliye dönemi tanıklarıyla ilgili sözlü tarih çalışması, ne yazık ki bugüne kadar yapılamamıştır. Oysa dönem ile ilgili bilgiler ya “kahramanlar” peşinde koşmakla geçirilmiş ya da devletin resmi arşivi kullanılarak harcanmıştır. Oysa işgal ve savaş sürecini bütünüyle ele alacak bir gerçek tarih yazımı, sözü edilen tanıklarla “gerçekleştirilebilinirdi”. (s. 2829) Bu kitap, ne kadar geç olsa da bir boşluğu doldurmak için yazılmıştır ve uzun, gayretli bir emeğin ürünüdür. 383 sayfalık kitapta kurumsal çerçeveyi koyan uzunca bir girişten sonra 8 bölüm vardır. Birinci bölümde, “Direnişin Dinamik Unsuru Küçük ve Büyük Menderes Havzalarının Sosyolojik Özellikleri” ele alınmaktadır. Bu noktalarda halkın ve azınlıkların durumları incelenmektedir. İkinci bölümde, Küçük ve Büyük Menderes havzalarında Kuvayı Milliye cepheleri incelenmektedir. Bu cepheler incelenirken doğal olarak, cephelere adını veren efeler de teker teker ele alınmaktadır. Bu noktada çete, efe ve zeybek kavramları da incelenmektedir. Bu bölümde en ünlü efeler Demirci Mehmet Efe, Gökçen Efe, Poslu Mestan Efe, Yörük Ali Efe, Danişmentli İsmail Efe, Dokuzun Mehmet Efe, Çamlıcalı Hüseyin Efe, Mursallılı İsmail Efe, Kara Mehmet Efe, Yanık Halil İbrahim Efe gibi 48 efeden ayrı ayrı söz edilerek yaptıkları çalışmalar incelenmektedir. (s. 106188) Üçüncü ve Dördüncü bölümlerde, Kuvayı Milliye’nin hızlanmasıyla orantılı olarak büyüyen ihanetler de ortaya konulmaktadır. Beşinci bölümde Menderes havzalarındaki çatışma ve cephe olarak 74 olay incelenmiştir. (s. 217263) Altıncı ve Yedinci bölümlerde Yunan işgal güçlerinin bölgeye verdiği zararlar, yakılan, yıkılan köyler ele alınmakta, katliamlar ve facialar incelenmektedir. (s. 264335) Son bölüm olan Sekizinci bölümde, “Megola İdea”nın sonu, Yunan ordusunun kaçışı incelenmektedir. Yunan Ordu Birlikleri İzmir’e çıkıyor. lar ve eski Kuvayı Milliyecilerin çocukları ve torunları ile görülmüştür. 33 canlı kaynak ve toplam 2000 kişiyle görüşülerek kayıtlar alınmıştır. ÇOK YÖNLÜ BİR ÇALIŞMA Bu araştırma çok yönlü bir çalışmanın ürünüdür. Bugüne değin Ege Bölgesi Kuvayı Milliye çalışmaları ile ilgili tüm yayınlar taranmış, resmi bilgiler gözden geçirilmiştir. O dönemin tanıkları bulunmuş, o günlerde yakınlarını yitirmiş aileler ile Kuvayı Milliye’de görev almış efelerin çocukları ve torunları aranmış, bulunmuş ve onlarla yüz yüze görüşülmüş, anlatımlar süzgeçten geçirildikten sonra ele alınmıştır. Olayların daha sağlıklı ortaya konulabilmesi için 200’ü aşan köy ziyaret edilmiş, incelemeden geçirilmiş ve 2000 kişiyle bire bir görüşme yapılmıştır. Bu kitaptan öğrendiğimize göre küçükbüyük olmak üzere Kuvayı Milliye sürecinde, Küçük Menderes Havzası’nda 47, Büyük Menderes Havzası’nda 21 çatışma olmak üzere toplam 68 çatışma meydana gelmiştir. Yazarın belirttiği gibi “işgal güçleriyle 3 yıl 3 ayı aşkın bir süre iç içe yaşamanın dökümü, hep çiledir, acıdır, kandır. Bunlar, gözyaşlarıyla yoğrulmuş bir halkın sabrından bu sayfalara dökülmüştür.” (s. 15) Böylesine bir Kuvayı Milliye süreci “...dolu dolu olay, dolu dolu söylem mirası bırakmıştır geriye. Kimbilir daha anlatılmayan, anlatılamayan neler neler vardır bize.” (s. 15) Kitapta, sadece işgal güçleri değil, yerli azınlıkların durumları da irdeleniyor. Yüzlerce yıl birlikte yaşayan bu toplumlardan, Rumlar ve Ermeniler nasıl olmuş da vatanlarına ihanet etmişlerdir? Nasıl olmuş da yüzlerce yıl her şeyi paylaşan bu insanlar işgal süreciyle yabancılaşmışlar ve ortak değerle 19 TURHAN GÜNAY eposta: [email protected] [email protected] İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına İlhan Selçuk ? Genel Yayın Yönetmeni: İbrahim Yıldız ? Yayın Yönetmeni: Turhan Günay ? Yazıişleri Müdürleri: Mehmet Sucu ve Güray Öz (Sorumlu) ? Görsel Yönetmen: Dilek Akıskalı ? Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. ? Baskı: İhlas Gazetecilik A.Ş. 29 Ekim Cad. No: 23 Yenibosna İstanbul ? İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2 34381 Şişliİstanbul, Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 ? Cumhuriyet Reklam: Genel Müdür: Özlem Ayden/Reklam Müdürü: Eylem Çevik ? Yerel süreli yayın ? Tel: 0 (212) 251 98 74 75 0 (212) 343 72 74 19 Mayısı’nın 15’inde İzmir’e çıkan Yunan güçleri Ege’yi çok kısa sürede işgal ettiler ve üç buçuk yıla yakın bu bölgede kaldılar. Bu süre içinde Ege Bölgesi’nde özellikle Küçük ve Büyük Menderes ırmaklarının beslediği iki büyük ovada, efelerin, zeybeklerin ve halkın katılımıyla Kuvayı Milliye savaşları yapıldı. Bu savaşlara katılan ihtiyarlar hâlâ yaşıyorlar mı? Onlar yaşamıyorlarsa acaba onların çocukları, torunları ne diyorlar? Bu yaşayanlar tarihe geçirilebilirler mi? Tarihçi yazar Munis Armağan, bu yaz zor işi başarmak için çok büyük bir gayretin içine girmiş... Yapılamayan bir işi, çok zor olan bir işi başarmış... Bu kitap, Ege Bölgesi’nin her iki önemli ovasındaki en önemli yerleşim yerleri olan Aydın, Ödemiş, Tire, Bayındır, Beydağ, Kiraz, Germencik, İncirliova, Köşk, Sultanhisar, Koçarlı ve Çine’nin merkez köylerinin taranmasıyla ortaya çıkmış sözlü tarihtir. Kitabın yazarı A. Munis Armağan, Tire’de görev yapmış bir öğretmen ve araştırmacı tarih yazarıdır. Yazarın diğer önemli eseri, 2003 yılında yayımlanan Osmanlı Devlet Arşivlerinde Tire adlı kitaptır. Armağan’ın ayrıca 19 araştırma kitabı da vardır: Kimi önemli olanların adları şöyledir: Şeyh Bedrettin Tire’den Darağacına, Ege’nin Gizli Tarihi Horasaniler, Anadolu Tarihinde Tire Yahudileri, Aydınoğlu Beyliği, Batı Anadolu Tarihinde İlginç Olaylar. 383 sayfalık bu önemli sözlü tarihte; Tire ilçesinde 64, Bayındır SAYI 842 Ve mutlu son... 9 Eylül 1922... İzmir Hükümet Konağı’na bayrağımız çekilirken, önde Yüzbaşı Şerafettin İzmirli, ortada Teğmen Hamdi ve arkada ise bayrağı çeken Teğmen Ali Rıza Akıncı. Bu yapıtta, konu ile ilgili olarak tüm kitaplar ve yazılı kaynaklar verilmiş, ayrıca canlı kaynakların isimleri ve kendileriyle ilgili bilgiler sayılmıştır. Kitapta ayrıca, sözü geçen bilgiler ve inceleme yapılan köylerin isimleri de ilçelerine bağlı olarak verilmiştir. Kitaba eklenen 6 sayfalık dizin bölümü, kitabın bilimselliğine katkıda bulunmuştur. Bu kitap, çok az rastlanır bir çalışmadır. Çünkü canlı ve sözlü tarihle, daha önce yapılan araştırmalar beraberce incelenmiştir. Tarihle ve özellikle yakın tarihle ilgilenenlere etkiyle öneririm. Kitabın yazarı Sayın Munis Armağanı da candan kutlarım. ? Bozmenderes’ten Bozdağlar’a Kuvayı Milliye/ Munis Armağan/ İzmir 2005/ Kendi Yayını/ 383 s. Adres: 4 Eylül Mah. Fatih Cad. No: 35, Tire, İzmir. Tel: (0232) 512 30 38 SAYFA 3 CUMHURİYET KİTAP