Katalog

Elif KARAÇİMEN Finansallaşma, 2007’de ABD’deçıkankrizle birliktegiderek daha fazla akademikçalışmanınkonusu oldu.Akademikliteratürde finansallaşmatcrimine farklı perspcktiflcrdcnyaklaşanpek çok çalışma bulunduğundan.ortaklaşabir tanım yapmakmümkün değil.Genel olarakbu kavram,ulusalve uluslararasıalanda finansalişlemlerinve finansal kurumların gittikçehiikiınduruma gelmesini tanımlamakiçin kullanılıyor. Bu kitaba yazdarıylakatkıda bulunan iktisatçılarisefinansallaşmakavramına. Marksistve heterodoks bir perspektiftcn yaldaşıyor.Bu bağlamdafinansal piyasalarmson yıllardaartan hakimiyetinin sadecebu piyasalardameydanagelen değişimlerincelenerekele alınmamasıgerektiğini; finansalkrizlerin,bankaların işleyişindeki değişimlerin,rezen’hareketlerin ve diğer tüm finansalgelişmelerinkapitalist sistemdeson otuz yıldameydanagelen yapısaldeğişildiklerbağlamındairdelenmesi gerektiğinivurguluyorlar. Kitaptakiilk makaledeLapavitsas, 2007-2009ABDipotek krizininortaya çıkışındanhareketle finansallaşmanm kapitalistekonomilerdenasılbir dönüşümü temsilettiğini değerlendiriyor.Bu çerçevedeyazar,büyük sınaive ticari işletmelerin giderek artan oranlarda açık piyasalardan borçlanmalarınınbir sonucu olarak bu işletmelerin bankalarile ilişkilerinin zayıfladığınıöne sürüyor. ikinci makalede Dymski,ABD krizinintemel nedenlerindenbiri olduğunu ilerisürdüğü ABD ipotekpiyasalarındayaşananırka dayalı dönüşümüampirikverilerleortayakoyuyor. Yazar 1990’larakadar finansal piyasalardandışlanmışolan ırksalazınlıklara, 1990’lardanitibaren ağır koşullaraltında yüksek riskliveyüksek maliyetliipotek kredileri verildiğinedikkat çekiyor. DvnıskiAmerikanişçisınıfı ücretlerindekiuzun süreli düşüş nedeniylekonut fiyatlarıve ücretler arasındakimakasrn gittikçeaçıldığınıve geri ödenenıeyenipotek kredilerinin çok yüksekseviyelere ulaşmasıyla2007yılındakrizin patlak verdiğini belirtiyor.Dos Santos tarafından kaleme alınan üçüncü makaledeisebireysel bankacıhğıngelişmesivlebirlikte bankaların eskiden olduğu gibi işletmekiirlarından ziyadeartık giderek artan boyutlarda direktücrederden kazanç sağladığı vurgulanıyor.ilk kısımdakison makalede Papadatosyine Marksistbir bakış açısıyla merkezbankacdığınıtoplumsal, siyasalyönleri ve sınıfçıkarlarıile ilişkileribağlamında ele alıyor.Yazarözelliklefinansallaşma döneminde merkezbankalarının tek stratejisiolaraköne sürülen enflasyon hedeflemesinimercek altına alıyor.Papadatos enflasyonhedeflemesiningenelolarak toplumun çıkarlarınaters düşmesine rağmensermayeninfinansalçtkarlarınm lehineolmasınedeniylebenirnsendiğiniileri sürüyor. NEORIBERALDÖNEMİNSONU Ikinci kısımdakiilkmakaledeItoh, ABD’dekison krizi 1929BüyükBunalımı ve 1990’larınJaponya kriziile karşdaştırıyor.Krizintoplumsal maliyetinide değerlendirdiğiçalışmasındaItoh; bu krizin, neoliberalizminsınırlarınıortaya koyduğunuve neoliberal dönemin sona erdirilmesigerektiğinigösterdiğinibelirtiyor. İkincikısnıın ikincive üçüncü makalelerindefınansallaşmadöneminde yoğunla‘ansermayehareketleri değerlendiriliyor. Ilk olarak Morera ve Rojasözellikleson 10yıldırdünya kapitalizmindeüretim ve dolaşımarasındaki dengenin dolaşım lehinenasıl dönüştüğünü ortayakoyuyor. Yazarlarişgücü piyasasındakideğişimve devletindönüşümünün, daha önce eşi benzeri görülmemişboyutlarda tasarrufunsermayeelinde toplanmasınaolanak sağlayacakkoşullarıyarattığınıöne sürüyor.Morera ve Rojas,doların hegemonyastaltında dünya ekonomisindemeydana gelenkredi bollaşmasınıve gelişmekte olan ülkelerden özellikleABD’yeyönelen sermayeakımlannı ampirik yerlerle gözlerönüne seriyor. Sonraki makaledePainceira yine sernıayehareketlerini ele alıyor.Yazar,ABD ekonomisive gelişmekteolan ülkeler arasındakisermayehareketlerini inceledikten sonra bu hareketlerin gelişmekteolan ülkeekonomilerineolan etkileriniinceliyor. Painceira bu sürecingelişmekteolan ülkelereçok büyük toplumsalve iktisadi maliyederyüklediğiniilerisürüyor. Kitaptaki son makaledeErgüneş, orta gelirliülkelerdekifinansallaşmayıTürkiye örneğini analizederek ele alıyor.Yazar çalışmasında,Türkiye’deflnansallaşmanın çeşidiyönleri olarakenflasyon hedeflemesi,sermayehareketleri, reel sektörün finansmanıve bankacılıksektöründeki değişimlerideğerlendiriyor.Ergüneş, 2000’li yıllardaartan finansallaşmadöneminde, Türkiye ekonomisininithalata bağımlı üretim, cari açık,işsizlik,yüksekkamu ve özel sektör dışborçlannıasıve bireylerin artan borçlanrnasıilekarakterize olduğunuyerlerle ortayakoyuyor. • (‘9Londra Ü,:iversileri. Şarkiı’aı vi’Afrika AraştırmalarıOkulu ‘da(Schoolof Orieııtal and African Stııdies)araştırma .ç’öreı’lisi. Finansallaşma ve KapitalizminKrizi! YaymıaHazırlayan:C’osiasL4pavitsas/ Çeviren:TuncelÖnceli YordamKitap,336 s. Günüanlamak icin bir kitap FinansallaşmaveKapitalizminKrizi Finansallaşma ve KapitalizminKriziCostas Lapavıtsas editörlüğünde hazırlanan dünyanın önemli İktisatçılarlnınyazılarından oluşan bir derleme. Kitaptaki makalelerde yakın zamanın küresel krizlerinden, günümüz kapitalizminde bankacılık ve özel olarak merkez bankacıhğına,genel olarak gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki finansal hareketlerden ve özelde Japonya ve Türkiyedeneyimlerine kadar pek çok konu mercek altına alınıyor. ve IıepHaOımuı + yabancılaşmanınaşılmasınayönelikbazı Ahmet Adadan ‘Paça!ıBulut’- işaretlerde ortayakoyar.Bubağlamda - - - -- - - özellikle“kuşlar”ınayrıbir yeriolduğu dikkatiçeker.Belkide hem göktehem ı. yeryüzündeyer alabildilderiiçin.Kuşlar hem konmayı,yerleşmeyi,yuvakurmayı, Dunyavehayata bir yaşamamekanıinşaetmeyihem de göçmeyi,kaçmayı,uzaklaşmayıve sonıl 1 suzluğauzanmayıimledilderiiçin Ada’nmşiirinintemelunsurlarıarasmda bağlılığın ___ yeralmayısürdürür. “Göl Düşleri”şiirinde,geçirdiği ameliyat,yaşadığısıkıntı,acıve iyileşme dönemikadar, yeıyüzünüyaşanmazkılan Ahmet Adanın Paçalı Bulut adlıkita“yeryüzü tefecileri”nide eleştirir: “Yobınıoluşturan şiirlerinde,yaşama se- : ğun bakımcehennemindenyeni çıkvinci,hayata bağlılık,günlükyaşa- tim! gömleğimkanserlekesi, mutsuzlumm akışıbelirginbiçimdegöze çar- ğum/ günden güne artıyor,biçimini buluyorbende! kaçıpsığındığını hüpıyor. Ada,günlükyaşamıngeçtiği zünİ/ sözcüklerkan,yeryüzüçığhk çığmekan, zaman,olayve çeşitlinesne- hğa/ gömülmüşdamağımasürgün mulerişiirselsöyleminetaşıyor. __________ habbeti/ siz ey dünyanıntacirleri, yeryüzütefecileri/sancağıyükselttikçe sancaktar/ çözülmektedirayakları şeyhleIMustafa GÜNAY de” (s. 16).Ada, hayatabağlılıkveiyileşmesürecinivaroluşsalbir daki kimişiirleriııdeölümimgcsi(Pars) çeker:“Bugünyüreğiminerinciuçuyor/ kayalildaraçarAhmet Ada’nınPaçalıBulutisimlikitabın- boyutta elealır.Bukonuda “HayataBağlılık”şiiridikkati bulunsa da, bunun öncekikitaplarmave pan denizinüstünde! nedir bu tiniminmartılarlauçuşu! şiirlerinegöregeriplandakaldığınısöyle- uzanırkenbedenim toprağaupuzun// ağaçolsam geyikyebiiriz.Ancakinsanındoğave dünyaylabütünleş- ler gelirmi??nereden bileyim,bildiğimşey/sayrıyım gümesiyinebelirgin:Nesneler,şeylerveonların neşeçıktım!nisankuşlarınınsevinciyle”(s.21). Tinin ve söylemininbu kitapta yeralanşiirlerinörgüsün- sonsuzlukla,bedenin topraklabütünleşmesi,insandaki de belirleyicibir rol oynadığınıifadeedebiliriz.“Bi- ikifarklıyöneişaretetmeldebirlikte,şairdünyavehayata liyorumnesnelerinde dilivar?konuşurlardurma- bağlılığıvebunun verdiğisevincidilegetirir.Oyleki bazı dan birbiriyle!yitmemekiçinkısacıkzamanda”(s.50). durumlarda bütün toplumsalvevaroluşsalkaygılardan Ada,yeryerdoğanın,doğalolanınkendi sesiyleşiiri uzakta,yalnızcahayattaolmakvebunu hissemıekbile kurmayaçalışarak,insanve doğa arasındakikopuşun ve mutlulukkaynağıolabilir.“HavaDeğişimi”şiiride, ruhu arındıran “doğanınmucizeleri”ndensöz Oh, elma- lar iyileştirirhastabedenimi!yazgünü, kıyısındabir çilek tarlasınmlsevincekuruyorum saati!inırenerekdoğanın mucizelerine”(s.26). Doğanınsesinekulakvermek,bir bakımainsanın unuttuğubazışeylerinhatırlanmasınada yolaçabilir:“Artık olmasınölümlersevgilim!insanunutmasıngöğeağan ağacı?ve yaprağınsuyunarı dilini?rüzgisın bütün gün değdiği”(s.32).İnsanın doğayıgözlemleımesi,düşünmesi bellibir mekandave ortamda sözkonusudur. Ada da kimişiirlerindeşiiryazdığımekanlardansözeder. Burada balkon aklagelir:“Bubalkon, denizgören şiirinyurdu/t bu balkon, zamandışıdünya” (s.27). Ada’nınPaçalıBulutkitabmdakişiirlerindedoğanın sesineve sessizliğinedaha yoğunbiçimdekulakvermeye yönelmeklebirlikte,yaşadığışehre,toplumsalvekültürel ortamakarşıilgisizolmadığınısöyleyebiliriz.Şehirdenve özellikleMersin’densözeden şiirleribu kitabındada buluruz.Ada’nınşiirindekente inen geyilderyinekarşımıza çıkar:“İçinıdekiağaçsensin?yüzlercekuş havalanır üstündenisevgilim?seniçoğalaçoğalasevdiğimzaman! tuhaftır?geyiklerkente iner” (s.23). “Gölge”adlışiirdede Ada, şairinkenttekikonumunu ve kendisineilişkin kanaatleridilegetirir:“BirgölgegibigeçtiMersin çarşılarından??umutsuzluğadüşenigördükçe!kederi arta arta gezerdi?kendinin olmayanölü saatlerde!bir yabancıgibi dolaşırdıkenti” (s.53). “KayıpOğul” nıetinierarasıbir şiirolarakdikkati çeker.CemalSüreya’ya,Can Yücel’eve Kavafls’e göndernıelerleörülenbir şiirdir. “KayıpSöz”deTurgut Uyar’a, “EylülGirer”de iseEdip Cansever’eyapılangöndermeler sözkonusudur. Ada’nınbu kitabındayalin,duru bir söyleminön plana çıktığısöylenebilir.Amasözkonusuolan derinliğiiçeren bir yalınlıktır.Yalmamaderin bir şiirinsesiyleAda, poe6kserüveninisürdürüyor.• PaçalıBulut?AhmetAda/Artshop Yayınları/56s. CUMHURİYET KİTAP SAYI 1068 SAYFA 19