Katalog

Gülümser ÇANKAYA edilemeyecekbirkurgusöz Kitabın bütününde,gözardı konusu.Şiirlertıpkıbirfilmin sabnelerigibibaşlar,birbirini açar,birbirineulanırve birbirini tamamlar.Oylekisadecearabaşhldarıve şiiradlarınıokusanızbilenerdeyse kitabi(kibunabiryaşamıdadiycbiiriz) duyumsarsınız.Orneğin:Kişininhayat karşısındakendineçıkardığıdersler“bu” işaretzamiriyleişaretedilirve“bu1”,“buIl”, “bu111”...şeklindedevameder,“buVi”ile kitapsoıilanır.Orneğin;derindengelen duyumlar“dipses”ileduyurukır.Dipseskitap boyunca4kezsözalırvekonuşur.Bununla beraber“anıparavan”,“sarmal”ve“teras” şiirleridenumaı-alandınlmaksuretiyledevam edenşiirvesahnelerdir.“Tan”,“sabah”, “kuşluk”,“akşam”zamamadlandınrken, “teras”,“çardak”,“çatı”,“balkon”,“yol”ve “iskele”mekanları; “düş”,“kabus”, “kuyu”,“dil”,“an”gibişiirlerdebu mekan+‘ lardakikimizamananımsanan,kimizaman yaşanan,kimizamanisefarkınavarılanhayatı anlatırbize.Buradakikelimeseçimlerindeki özendedikkatçeker.Ozellildediken,düş, kuyu,dil,angibikelimelerhüznüduyumsatan kelimelerdir.BanakalırsaSoldanDördüncü Aralık,şiirvesinemailişkisineiyibirörnek. TAZEHÜZÜN(BIRINdARALIK) “Denizesürüyorum/üçtekerlekli bisildetimiiibenbiristiridyevirn/içimdeincim” dizeleriylebaşhyorkitap.İnci,hayatkarşısında henüzyaraalmamışlığmvehenüzhiçbirşeyin büyüsününbozuhnamışhğınmbütünselliğini ifadeeder.Zamangeçtikçeistiridycnin kabuğuaçılırvehüzün(yadahayat)içeriye sızmayabaşlar.Buaynızamandahayatıgörme, hayatıyaşamavehayatıöğrcnnıcdir.“Bukural olarakbenimsenecektir;herbozgun!bir sonrakinincbesidir//balikçabilenbirtaş atılacakurdenize!balıkçabilenvedilsiz.”(Bu1) Bu,güvenlibirortamdabüyüyenbir çocuğunbütüntembihlererağmen,merakma yenikdüşmesivebaşınıyavaşçauzatıpdışaı-ıyı — 1 t 1 il 1 c Prof Dr.Özer OZANKAYA çit Prof.Dr.Mehm.t YALÇIN Hti..ytıı Gdnd*z OVLVM 1 - And ÇEÇEN yin ÖZBEK Alteıınır KILIÇ .1 brdarANT MEMDANOOW Burhan <JZBEY E.Dz.Kar.Alb.R.şIt ÇAÖIN yoklamasısonucu,hayatkarşısındakendine çıkardığıilkders. Zamangeçtikçeyaşam zorlaşacak,bozgunçoğalacakvegitgidehüzün kronildeşecekvesankibunuanlamışgibi çocuk,başınıtekrariçeriyeçeker,güvenli uykusunadönmeyekararverecektir.Şairin gözündenbakacakolursak;saatinhunisinekum toplamayadevameder. TENDANSI(İKİNCİARALIK) Derkengerinerekuyanıruykusundan. Dünyayenidenbaşlar.Buikinciarahknr;ilk gençlik;Insanegosununenşişkinolduğu dönemdirilkgençlikvesabırsızliğınhadsafhada olduğubirdönemdir.Karşıcinseduyulan merak,ilktanışma,ilkbuluşma.Biranönce hayataatılmakister.Hayatdenenogelinkız, beyazduvağınıniçindepekdemasumgörünür ona:“Birazöteyeitmekistiyorumdenizi! sonrabirazdaha,birazdaha!hiçgeçilmemiş yadiyigeçerekçırılçıplak!dehagibiserilmek karşıkumsala”(Kumsal1). Sonrailktecrübeninardındanbirdenbire nasıldabiiyümüşhissederkendini.Bütün hayatıanlamışolmanınyanılgısıylaherşeyio, yalnızcao bilir(!)Hayatonadevrolmuştur. Çoculdukgünleribireranıyadönüşür.Şairin diliylesöyleyecekolursak,annevebabası “anı/anne”,“anı/baba”halinegelir.“Anı! anne”şiirinde,evdekieskiyeneşyalarhıanne arasındabirözdeşlikkurulurkenbabaise(şair erkekolduğuiçindoğalolarak)kişininkendi davranışlarındaortayaçıkıveriransızın.Bu şöyledilegetirilir:“Bazen...!cigaramı avcumdaniçerken!!bazen...!aynadaykenben” (Anı/baba) Hayatlavekarşıcinsleartıktanışıkolmanın ardındanyineduvarlarbaşlar.Yaniyalnızlık vehüzün:“Buduvarlarınhammaddesinin! yalnızlıkolduğunadairbirişarettir/yağmur veakşamlagelenesinti!veeylül”(Bu111). Hayatkişininkendisüzgecininarasından geçipgiderken”hiçbirşeykalmıyorağın üstünde!değinyalnızhğındanbaşka”derşair. Bunarağmenpayımızanedüştüysetorbamızı boğupyolusırtlarız. ESKİÇARŞI(ÜÇÜNCÜARALIK) “OçüncüAralık”şiiriylebaşlayanbölüm yetişkinlikhalidirvebu bölümünadına“Eski Çarşı”adıverilmiştir.Buboşadeğildirelbette. Birşehrinnerdeyseolmazsaolmazıolaneski çarşilarıanımsayalım.Neararsakbuluruz orda.İnsanınyetişkinlikdönemindekihalini, caddeleri,sokakları,meydanları,evleri,park- ları,bahçeleriilefizikiyapısıtamanilanmış olanbirkentebenzetecekolursak(ki Mevlana’daünlüeseriMesnevi’deinsanbedeninden sözederken“bedenşehri”demiştir)ruhsal gelişimindekizenginliğiveçeşitliliğidc “eski çarşı”ileifadeedebiirizpekala.Ordaherşey bulunmaldaveherşey“olası”olmaldaberaber, hayatkarşısındaartıkkendibeğenimiz, zevkleıimiz,tercihlerimizetkindir.Toplumiçinde birbireyolarakduruşumuzutercihlerimizbe- lider.Artıkdünyadanşikayetetmeye hakkımızyoktur.Bugününvehattayarının sorumluluğubizdedir.Bizdendeyeninesle devrolacaktır.Şairkitaptabu durumuşuşiirlebakın nasılanlatmış:“Döşeevini!!ısmarla! uzaldaşankızlara!geceiçinkorağız/bahçeyeyedi- veren!atlariçindarnıeydan//ısmarla!yoldan geçendelikanlıya!dağlariçinderinses/ toprağaakçatohum!ufukiçindiritay!!aradığın bendeyok!de/ dönüpdurananya.” Hüzün,gölgcınizgibiherdaim peşimizdeykenartıkyakarnızayapışır.Gündüzleriçalışıp çabalarızveakşamolduğundakendimiziçin özenebezenesüslediğimizevinbahçesindeki hamaktaçocuklarınziyaretinibekleriz.Artık anababaolmanındinginliğiiçindeyizdir. Ziyaretleriseyrekleşençocuklarınhahanelerini hoşgörüylekarşdayabiiriz.Birininbahanesi olmanınnasılbirşeyolduğunudüşünürken gülümseriz.Birzamanlarbizonuziyarete gittiğimizdeana/babamızmnasılsevinmiş olduğunukendisevincimizdenanlanz. SOLDANDÖRDÜNCÜARALIK Bu,kitabaadolanasılbölüm.Otuzsekiz minişiirdenoluşuyorvebanagöreinsanın göğsünegöğsünevuranasılşiirlerdebu bölümesaklanır.Oncekiüçbölümdetoplamdört odacıktanoluşankalbimizinherbirodacığı aralanıpşöylebirkolaçanedilirkenbakıştıpkı birprojektörgibidördüncüaralıktadurur. Dördüncüaralıkkitabındilindeinsan ömrününsonçeyreğidediyebileceğimizasılzamanı yanişimdikizamanıimlediğiiçinveömür ölümlesonlanacağıiçinolsagerek,şair dördüncüaraliğı“tekyönlüveçıkmaz”olarak tanımlar.Bubölümdekişiirleriokurken,tıpkı diğerbölümlerdekileriokurkenhissettiğimiz gibihiçdeyabancısıolmadığınıızhayatlabir kezdahayüzleşmeninhüznünüduyumsarız. Dalgındalgınuzaldarabakıpbaşımda “evet”lcrizsöyleneni.Nekadarda kaptırmışızdırkendimizigündelikyaşamınselineve aynıandafarkınavarınzki “ben”kaybolur. Ben’inyerinisorumluluklaralır.Onceliğihep başkaşeylerevermişvehepötelemişizdir kendimizi: ‘Yüzyüzegelince!benleben!ilciderin dehliz/ikiirakaynada!!yamanırkenbirya- nambiryanıma!iğneninardında!ip/incebir kanama!/tek!im!ben!fotoğrafta!gülerken biryanını!duruyoriçimde/simsiyahağzıyla! arabım.” Modernçağınsarmallığındatektipama tekilyaşarızhayatı.Kalabalıklariçinde yalnızızdır.BuilişkisizlikiçindeInsanlarbirbirine gölgeleşir,gitgideyabancılaşır.Şairbu durumuşöyledilegetirir:“Dokunmadangeçiyoruz birbirimizi!ben,dağlaraçeviriyorum yüzümü!o,gözlerinikırpmadanbakıyordenizci güneşeçıkıyorgölgedcysem!güneşteysem gölgeyekıvrıliyor.” Hayatladailişkimiznerdeyseayni.Bazeno kaçarbazenbiz.Amasonundabirşekilde,- “Nasıl yinekanarızbu oyuna,yine tadıgelirhayatbize:“Biryerindenkuruyor sarmaşık!veyenidenfilizleniyor!tam kuruduğuyerden!!merdivenleriçıkarken.” Omrünsonunagelindiğindeartıkbizimiçin denklemdeğişir.Anlambirkezdaha sorgulanır,insanıniçindebirkezdahayıkılıpyapılır hayatveinsankendidcnldeminikurar.Ortak kullandığımızsözcüklerbilebizimiçinsanki farklışeylerifadeederolur.Aidiyetveönemin anlamıdeğişirörneğin.Buncayılüzerinde yaşadığımızdünyanınaslındahiçdcbizeait olmadığınmvebizimdeonaaitolmadığımızın irkilerekfarkınavarırız:“Silindirbirsilgi!kirli birizedönüştürüyor!yazılanlan”derşairve devameder:“Görüyorumtopladımsanmanın yanılgısını!eksilerekancakbütüne varıyorum.”Budizelerbirbakımaşairinhayat felsefesinideortayakoyandizelerdir. F.H. Dağlarcakendisiyleyapılanbir söyleşide“Şiirialgılamakonusundaokurnekadar ileriyegitmişolursaolsun,şairhepdaha ileriyegitmiştir”diyor.Şairinaffınasığınarak kendialgımıortayakoydum.Eminimyazarkeno dahailerideydi.• SoldanDördüncüAraMa! Demirci! YapıKrediYavınkırı/78s. Nur Demirel’den $iirler Soldan Dördüncü Aralık Soldan Dördüncü Aralıktıpkı birinsanömrü gibi uzufl,tek bir şiir olaraktasarlanmış.Şöyledüşünebiliriz: Şairiçinde bulunduğu inzivada geriye doğru, daha Ziyadegeride bıraktığı yaşanmışlığa doğru kuşbakışıbakarken tıpkı kalbIndört odacığı gibi dört ayrı bölümde gözlemleyivenryaşamı. ‘Dördüncü Aralık’şimdikizamanı, ‘Sol’ ise gövdenin solunda bulunan evi,yani kalbi Imler. ____________ fil 1 d ‘Il 1 ‘11 ş ı L Il 1 111 ‘‘ ı 1 1 1 1’ 1 l\ ,ı1 j 1.• .....w.. •.a.a - PNta._dllçu . 1W -Ali,..,IIUÇ- GIad,bkIZN r,(JIJbi.iiTALO)l tIr P.rtre, g>’,I’hn Tıhı 1 il TayianÖZBAY Prof Dr Z.Id ARJKAN Orhan ÖZKAYA 1., ProLDr Lihan DUA t 1 1 111111 11 111111 t t ____ SAYFA 14 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1068