Katalog

hayatiye”debirdevrimsüreci SalihÖzbaran*_ZekİAr,kan* “3 Devlet Hastanesi’nde950 6 Belediye 63.5yatak 45OzelidareHastanesi’nde3450 yatak(çoğuXX Yüzyılbaşında11Ozelldarelcri’nceaçılan MemleketHastaneleri),özel, yabancıve uzmanlık hastaııesinde2402 yatak vardı ve 554 doktorgörev yapıyordu. Devlet, üniversite,belediyeVC özelidarelereait sağlık kurumlarınınvesağlıkçalışanlarınınazsayıdaohnasısebebiyle halkayeterinccsağlıkhizmeti Özelsağlık kunımlarınınhemenhepsi yabancılarayada azınlıklaraaitti. Bunlarbirkaçbüvükkentte toplanmıştıveülkehalkının sağlığınahizmetleriyokdenecekkadarazdı.Cumhuriyet’inilk yıllarındanitibarensağlıkhizmetlerindehastaneyapımı dahilsağlığınkorunmasıvesağlıkkoşullarınındüzekiimesine birinciplandaönem verildiğindenhemen birdurum tespitiyapıldıveihtiyaçgörülenyerlereyenisağlıkkurumlarının yaptınlması,varsaonarılıpyenilenıııesiyada ekbinaların inşasınabaşlandı.Yenihastaneler,senatoryunılar,bulaşıcıve salgınhastalıklarhastaneleri,doğumveçocukhak,nıevleri vb için bütçedenönemliparaları>’nldı”. Busatırları,sonzamanlardaIsmetInönüileilgili olarakTürkiyeCumhuriyetiHükümeti’ninmevcut başbakanınınveonungörüşleridoğrultusundadüşünce aktaran“medya”yayapışıkvedinlemektenusandığımız,tarih bilgisiyoksunu,Cumhuriyetsürecindenintikamalmaya çalışanukalanıne:herdenokudukları“inciler”ekarşı olarakaktarmakistedik. Tarihçilerolarakmesleğimi:inhaysivetinisavunmak istedik.EgeUniversitesi’nin(yeniemekliolan)müteva:ı hilginiDr.ErenAkçiçü veaynıüniversitedeCoğrafya profesörüMustalhMuduer’inhazııladıklan,kısabir:aman önce EgeUniversitesiyayınlarıarasındaçıkan965 sayfalıkA rkDönemiSağhkTarihiKongresi(1920-1938> bildirilerindenaldığımızbirparagı-afıyansırtık. OLGULARIÇARPITANTARİHÇİLER Osmanlı’dandevralınanböylebirolumsuztabloyu değiştiıınekiçinhemennasılhareketegeçildiğini,yaşanan sürecetanıklıkedenbelgelerleCumhuriyet’inilkonbeş yılıiçindeülkeninmimariüsluplarıve estetik görünüşleriylememleketve numune hastanelerininkentleri nasıldonattığını-günümüzdeCuınhuriyet’iherfırsatta yerenbiriktidara,onunyörüngesinegiren“medya”daki saptırılmıştarihçiliğinaksine-ortayakoyantanıklığı sergilemekistedik.Ve böylebir sağlıkdevrimisürecinde Başbakanlıkkoltuğundaoturan sorumlukişininİsmet (Paşa)Inönüolduğunuhatırlatmayıdauygungördük. Andığımızeserinnedenlifaydalıbirkaynakkitabı olduğunuvurgulamakdeğilburadakiamacımızne de anılansüreçtesağlıksorunlarınınnasılhakkından gelindiğiniyansıtanmüstesnahildirilerintıp dünyasındaki yerinisaptamak.Tarihçilerolarak,üzerindedurmak istediğiınizhusus,sonyıllardainanılmasıgüçbirtakımtarihsel dedikodularlayıpratılmayaçalışılanCumhuriyet döneminino olağanüstüAtatürksürecinesıçtatılmak istenilenlekelerekarşısağlıkdünyasındannasılbiryanıt verilebileceğiniortayakoymaktır.0 süreciyok saydırınayaçalışacak,ona “karabasan”damgasıvuracak,hatta sonsa yaftasınıyapıştıracakkadar ilerigiderek,kendileriniOsmanlıözlemiyletutuşturma çabalarınaçanaktutanentellcktüellere,kimi“medya akıllan”navesiyasetarenasındaciritatanlarakarşıkocaman bir cilt ile -bir sosyal tarihin sağlam kanıtlarıylaCumhuriyet’inne türbirtıplabirentindengeçtiğini göstermektir.Tarihinterazisinisaptırmak,onatektaraflı sıkletyükleyerekböylebirbilgivesanatalanınıkeyfive yetkisizcekullanmakisteyenlerekarşıbirtepkidir. Kuruluşuylabirlikteyepyenibirdönemegiren,tabii kiOsmanlırejimindengelenbirikimleridekullananbir Cumhuriyet’inözellikleilk15-20yılıiçindeçeşitli alanlardaçağdaşdünyayıyakalamakiçinyapılandevrimleri hazmedemeyenvekendilerinegüya“2.Cumhuriyetçi”de denilenbirreaksiyongrubunun,kimitarihaınatörlerinin ve bazı medya takımının, sözünüettiğimizyıllardan 21.yüzyılındenıokr.ısisinibeklemekgibibiranakronik sarsıntısıgeçirerektarihçilikyapmagirişimlerinde bulunanlara,tarihçiliğinkonularıarasındaçokönemli sayılansağlığındagirdiğinihatırlatmakistiyoruz. Kuruluşvegenişlemeyüzyıllarını,yaniortaçağ özellikleriniyansıtarak,dahasonra-kimizaman-“Barı”nın kurumlarınıyakalamaçabasıiçinegirerek,ancak zamanındakiçağdaşdeğerlereerişmedegeçkalmışolan bir inipaı-atorluktan,böylebiraçığıkapatma,modemvebağımsız birdevletkurma,bireyseldüşünebilmeveçokpartili demokrasiolanaklarınafırsatvenneçabasıiçindeolmuşbir sürecinnetürzorluklarlahaşaçıkmayaçalıştığınıve nelerlemeşgulolduğunugöstermeyiumuyoruz. Kısacaifadelendinnemizgerekiıse,buradaözellikle vurgulamakistediğimizşey,Türktarihçiliğindesonyılların modasına uyup 80-90 yıl öncesinde -Türkiye Cumhuriyeti’ninkuruluşvegelişmesürecinde-yaşanan olaylarısadecetck—parıiliiçok-partiliformatınaoturtarak vebusürecinbuanlamdadahikatettiğimesafeyi kenaraiterek,yapılmakistenentarihçiliğinbasitliğinive güdüklüğünüdilegerinnektir. kira: etıueyeçalıştığımızşey,yapay,etnikvedin eksenindedönıneyeçalışan,etkilidevletlerinstrateji yansımalarınıntesirindekalanvemevcutiktidarla hütünleşeııkimiyaklaşımlarınbasitliğidir,buyöndeki saptırmalardır;geçmişideşelerkentarihçilikilkelerininve medyadabumesleğintaşeronluğunuyüklenmişolan aracıların,kendilerininasılyüzyıllaröncesindekitarihçilik etiğinesıkıştırmaçabasıiçindeolduklarınısergilemektir. 1920—1938yıllarınıkapsayanhalk sağlığısorunlarınıtarihçilikdeğerlendinnesineyerleştirnıek, böylecehalkyığınlarınıilgilendirenbirkonuyu hatırlataraktarihinulkıınugenişletmek nasılbirmücadeleile varlıknedenlerinikanıtladıkleı-ınıgöstermektir.Böylebir devrimsüreciniyoksayıpOsmanlıdünyasındaoturmak isteyenlerininanılmasıgüç yorumlarındakive hayal güçlerindekisakatlığı ve saprırmayıanımsatmaktır. Günümüzdeiktidarkokuğundaoturanlarınbu iktidarlannı-hernepahasınaolursaolsun-korumaamaçlarını gerçekleştirnıekiçindayandıkları“tarih”meşruiyetinin sakarlığınıkanıtlamaktıraynızamanda. “MESAİL-İHAYATİYE”(YAŞAMSAL SORUNLAR) TürkiyeCumhuriyeti’nintemellerininatıldığı günlerdesağlıkişlerininbirbakanlıkçerçevesinde örgütlenmesirastlantıdeğildir.DevletinkurucusuMustafliKemal, kişisağlığının,dolayısıylasağlambirtoplumyaratmanın “olmazsaolmaz”ınainanmıştı, onun bilincindeydi. Kendisindenyüzlerceyılöncebirbilgeninsöylemişolduğu “sağlamkafasağlamvücuttabulunur”deyişiniyinelemesi, bedenveruhsağlığıarasındabirbağlantıkurmasıdaçok anlanılıdır.OnunTürkiyeBüyükMilletMeclisi’nin dördüncütoplanmayılınıaçarken(1Mart1923),“Efendiler, nüfus meselesibir memleketin en mühim mesail-iha yatiyesindendi/’demesi,üzerindeönemledurulması gerekenbir uyarıdır.BubağlamdaTürkiye’yiçağdaşbir yörüngeyeoturtanköklüdeğişimlerzinciriiçindesağlık alanındayapılanlar,sözüntamanlamıylabirdevrim niteliğindedir;Başbakan’ın,bakanlarınveçevresindekilerinde canlannıemanetedegeldikleribirdevrim. Dileriz,busürecieleştirenleratalarınınhayatlarını nelereborçluolduklarınınbilincinevarırlar, demokratikheklentilerindeCumhuriyettarihininkendilerine bahşettiğiolanaklarıbirçııpıdasilipatmazlar. Unutulmamalıdırkisiyasetinoldubittikararlarıve ottalıktagezinenfirsatçılar,carihçininterazisindeher zamantartılacaklardır.IsmetInönü’yüHitler’e benzetenlerinadaletduygulan,cidditarihçininarşivindeve toplumbelleğindeutanaraksaklıkalacaktır. * Emeklitarih pmfesörü, Izmir HUKUKPOLİTİKASI Hayrettin Ökçesiz hayreteakdeniz .edu.tr SıcakYazGünlerineKısaSözler* Körkütükmevzuatçı... - Anlam,verdiğimizbirşeydir. - Çokpahalıbirkalemiolupdayazacakbirşeyiyadakimsesi bulunmamakgibi... - BirdenfazlaDonkişotmümkünmü?Olmayanlariçin - Neredeayağınıyerebasıyorsan,orada birşeylervar. - Hukukbaşkayıötekiyapmaz. - Doğruişleriiyiyapmaktandahaiyibirşeyyok. - SinopuDiogenesşimdiavuçavuçsugötürüyoryanmış kavrulmuşlara. - Açıklayabilmekyetiyormu? - Yasalaryazıldığıgibideğil,okunduğugibidir. - BizinsanızBirbirimizinbacağındanasılırız. - Düşündüğündenfazlasınıoku,okuduğundanfazlasınıdüşün. - Gerekçeyazmayahalivaktiolmayanyargıçlarlayıkılırbirülke! - Yargıçözgürdeğilse,bircehennemdiro. - Niyetsizdüşünmek... - Kitaplannarasındaherkesinbirduruşuvardır. - İnsanolmakpekazveçokbelirsizgeliyor. - İlkbakıştagörünensonradanbelirsizleşiyorsabizekötüşeyler oluyordemektir. - Herhukukaçıkyadagizliazyadaçokonurumuzadokunur. - Köpekefendisinikendisiseçer. - Niyetsizgörmek... - EthosolmadanEthikolmuyor. - Azınlıkolamayan,çoğunlukolamaz.Sürününiçerisindesürünür gider. - Felsefedenbirşeybekleme.0sendenbekliyor. - Bilgelikgeniştabanlıyüksekbirkonigibidir.İyibiruzmanlıksa bununderinlemesineolanıdır.Uçlardaolgunlaşırlar. - Inanmadığışeyleriyapmaktaninanacakbirşeyikalmamak... - İyileşenhastalıkiyileştirenhastalık... - Çaresizdertbaşkadertlerimizinçaresi... - Ormandirenirsebaltagirmezolur. - Kahramaniarınızınheykelininedenlibüyükveyüksekyaparsanızo denliçabukyıkılır. - Hiçbiryazıumutsuzokunmuyor.Umutsuzdayazmamalı. - Enaittakitaşniçinezilmiyordainsaneziliyor? - Rahibe,sonçareleryasaldeğildir,diyordufilminötekikahramanı. Çünküyasalarıbuçareyezorlayanlaryapıyor. - Düşmanlıkedenesenetmezsenyanmdüşmanolur. - Anlamsavaşalanı - Bugünenetgörebildiğinbirgelecektenbak. - İnsanvicdanıylaöğrenir. - Vicdanınagöreeylemeyecesaretedemeyenvicdansızcaeylemeye ciireteder. - Zorkarşısındaözgürlükbirzorunluluktur. - Adaleteveinsanafiyatbiçilebildiğiyerdehayatınhiçbirdeğeri yoktur. - Bazısuçlarıişlemelidir. - Birikimebilinç,atılımacesaret! - Söz,eylemdensayılmasaydısavcılarpeşimizedüşermiydihiç! - Görevlideğilödevli... - Yaradığımızşeyinandığımızşeyoldukçayanlışbirşeyyapıyor olmayız.Inandığımızşeyindoğruolupolmadığınıbilmekiçinseyanlış olduğunusöyleyenlerekulakkesilmeliyiz. - Umanmyeterinceyanlışanladık. - Söylerkenyapmalıda. - Siyasettesöyleyenkişiye,düşüncedesöylenensözebakmalı. - Sırnmvarsa,varım. - Herlafherağzayakışmaz. - Ozgürlüklerimizözlemlerimiz,özlemlerimizözümüz... - Dostfotoğraflanbiryolculuğubaşlatıraldığıilkışıklasevinçten hüzne... - Farkındaolanfarklıoluyor. - *HenüzyayımlanmamışFlu(x)us— V.BirDenizinKıyısındanBirAvuçÇakıl Taşımdan. Cumhuriyet kolaykurulmadı! . E E (0 1— (0 L)