Katalog

ekonomi@cumhuriyet.com.tr 16 TEMMUZ 2010 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 13 CMYB C M Y B PARA-META-PARA MUSTAFA SÖNMEZ Derviş, Çevir Kazı Yanmasın… Türkiye’nin alt ve orta sınıfları, son 10 yıldır kriz faturası ödüyor. İlk taksit 2001 krizinde ödendi, ikincisi de hâlâ ödenmekte… 2000’de Türkiye, IMF’nin “kuru sabitleyin” öğüdüne iman edince kısa sürede cari açık devasa boyutlara çıktı ve çürük finans sistemi, kaçan sıcak paranın depremiyle çöktü. Yirmi dolayındaki banka enkazını kaldırmak için, Türkiye’nin başına belayı açan IMF, Türkiye’nin yine -hayâsızca- kapısını aşındırdığı kurum oldu. Ecevit Hükümeti, IMF ile ilişkileri yürütmek üzere Kemal Derviş’i ekonominin başına geçirdi. IMF-Derviş işbirliği, tuttu. IMF, 30 milyar doları bulan krediyi kullandırmanın karşılığı olarak Türkiye’ye bütün istediklerini yaptırdı. Sıkı bir mali disiplin ile kamu harcamaları kesilirken özelleştirme yasaları tehditlerle çıkarıldı. İpi eline geçiren IMF, Derviş üstünden dönemin hükümetine bütün neoliberal dönüşümleri yaptırdı.(*) 2001’de yüzde 6’ya yakın küçülen ekonomi, 2002’de yüksek devalüasyonun rüzgârı, düşen reel ücretlerin avantajı ve dünya konjonktürünün likidite bolluğunun ehven iklimiyle yeniden büyüdü. 2001 krizi, alt ve orta sınıfa yoğun işsizlik ve yoksulluk getirdi. Kemal Derviş-IMF işbirliği enkazı kaldırmıştı ama halkın sırtına basarak, faturayı ona ödeterek. Bunun da bir bedeli olacaktı ve bedel sandıkta, konjonktürü lehine çeviren AKP’ye yönelişle ödetildi. AKP, krizden memnuniyetsiz kitleleri kapmaya hazırlanırken durumun farkında olan TÜSİAD, Kemal Derviş’in yanına İsmail Cem ve Hüsamettin Özkan’ı katarak Yeni Demokrasi Partisi’ni kurdurdu. Ancak, aşı tutmadı. Derviş, ilk kazığını bu partiye atarak rotasını Baykal’a çevirdi. 2002 seçiminin sonucu, bir anlamda Derviş’in ekonomi politikalarının da cezalandırılması oldu. Derviş ise CHP’de aradığını -ne arıyorduysa- bulamayınca siyasetten çekildi. Yine de dışarıdan gazel okumayı ihmal etmedi, hâlâ etmiyor… CHP’nin Kılıçdaroğlu ile birlikte “çekim merkezi” olmasıyla, Derviş’i CHP içinde hayal edenler de çoğaldı. Kimler olduğunu bilmek zor değil; CHP’nin silkelenişi ile birlikte biti canlanan TÜSİAD tabii ki… CHP’ye Derviş eliyle bir neoliberal elbise giydirilse ne güzel olurdu. İyi de Kemal Derviş’in, bu kriz şartlarında CHP’ye merhem olacak bir “numarası” var mı? Milliyet’te, Devrim Sevimay’ın, Kemal Derviş ile 12-14 Temmuz arası 3 günlük söyleşisi yer aldı. Devrim’in eline sağlık, sayesinde piyasacı Derviş’in kriz koşullarındaki ruh hali ve sepetinde de bir pamuğu olup olmadığı ortaya çıktı. Öteden beri, sosyal demokratlığının da üstünde “piyasaya” inancına vurgu yapan Derviş, bu krizde “piyasa” için acaba ne düşünüyordu? Kriz, kapitalizmin krizi miydi, piyasanın iflası mıydı? Tabii ki Derviş’ten “Evet, kapitalizmin krizi” türü bir cevap bekleyemezdiniz. Piyasayı kurtarmak gerek… Bakın, yanmasın diye kaz, nasıl çevirilir: “Dilerseniz buna kapitalist sistemin sorunu da diyebiliriz, ancak bu da tam doğru olmaz, çünkü bu sistemin içeriği her ülkede epey değişken. ... Krizin temelinde piyasayı yeterli ölçüde denetlemeyen, ‘piyasa her şeyi kendi başına halleder’ anlayışı vardı. ... Bugün 21’inci yüzyılın gereksinimlerine yanıt veren, devletin de güçlü olduğu, devletle piyasa işlevlerinin birbirini tamamladığı, piyasayı toplumun kullandığı yeni bir anlayışa geçmek gerekiyor.” Yani? Ne piyasadan geçerim, ne de krizde imdata çağrılan devletten… İyi ama, kriz öncesinde devlet gölge etmesin diyen siz piyasacılar değil miydiniz? Allah’ın sopası yok: Bakın şimdi neler söyletiyor: “(ABD’de) devlet harcamalarını aşırı biçimde kısmak bence hatalı olur. Ama eğer Amerika maliye politikasında hata yapıp, devleti erken çekerse çarktan, o zaman 2011, 2010’dan daha kötü geçer. Tabii Amerika’nın böyle hatası bütün dünyaya etki yapar.” Dervişgillerde, devleti sınıflar üstü görme sorunu var. Çalışan sınıfın etkin olmadığı bir yönetimde, her devlet müdahalesinin, son tahlilde sermaye için yapıldığını ve bedelinin emeğe ödetildiğini kabul edemiyorlar. Oysa bu acı dersi Derviş, Türkiye’ye bizzat 2001’de tattırdı. Serde piyasacılık var, ortada nal gibi devlet müdahalesi. Nasıl bağdaştırmalı? Piyasacı devletçilik desek? Pek kaba durur... En iyisi devlet yerine sosyal diyelim, adı da sosyal piyasa olsun... Evet, evet bu iyi… Sosyal piyasa ekonomisi… Diyor ki: “Piyasa insanların hayat düzeylerini daha yükseğe götürebilecek mevcut kaynakları etkin biçimde kullanmak için bir araç. Ama o aracın iyi işlemesi için devletin denetleyici görevini de çok iyi yapması gerekir. Örneğin piyasada tekeller hâkim olursa devletin piyasadaki yarışmayı kollaması, sorun yaşanıyorsa düzeltmesi lazım.” Bunca morarmaya rağmen piyasaya toz kondurmuyor Derviş. Devletin denetlediği piyasa diye bir şeylere inandırmış kendini. Çevir, piyasa kazını yanmasın!.. Türkiye için de pek dikkate değer bir şeyler söyleyemiyor. İstikrarlı büyüme için iç tasarruflar arttırılmalıymış. İyi de nasıl? İç tasarrufu artırmanın tek yolu var: Varlıklı sınıfları vergilendirmek. Gerekli kaynak onlarda var. Ama bunu söyleyemiyor. CHP’nin Kemal Derviş’e ihtiyacı var mı? Sanmıyorum. Derviş, krizin ilk taksitini topluma ödettiren neoliberal bir figür. Sepetinde işe yarar bir pamuk yok. CHP, kendi ilkelerinden kopmadan halkın iş-aş meselelerine hakça çözüm üretecek kadroları kendi içinden ve bağımsız iktisatçılardan sağlayabilir. TÜSİAD kontenjanından bir Derviş’e ise hiç mi hiç ihtiyacı yok. (*) Dönemin Derviş-IMF Başkanı Kohler yazışmaları için bkz. M. Sönmez, 100 Göstergede Kriz ve Yoksullaşma, 2002, İletişim Yayınları mustafasnmz@cumhuriyet.com.tr http://mustafasnmz.blogspot.com Altõ yõlda 414 milyar 611 milyon TL tüketici kredisi kullanõldõ, bunun 11 milyar 18 milyon TL’si takibe düştü Borçlu yurttaşa haciz şokuEkonomi Sevrisi - Geçinemeyen ve kredi çe- ken tüketici, haciz ve icra takibi kõskacõ altõnda eziliyor. Türkiye’de son altõ yõlda 414 milyar 611 milyon TL tutarõnda tüketici kredisi kullanõldõ. Son altõ yõlda çekilen kredilerden 11 milyar 18 milyon TL tutarõ ise takibe düştü. 2010’da tüketici kredilerin yüzde 3.43’ü haciz ve icra kõskacõ altõnda kaldõ. CHP Denizli Milletvekili Ali Rıza Erte- mür’ün soru önergesine Başbakan Yardõm- cõsõ Ali Babacan’õn verdiği yanõt Türki- ye’nin takibe düşen tüketici kredilerindeki acõ gerçeği ortaya çõkardõ. 2005’te 8 milyar 638 milyon TL tutarõnda ih- tiyaç kredisi kullanõlõrken bu rakam 2010’un ilk altõ ayõnda 44 milyar 318 milyon TL’ye çõktõ. 2005’te 27 milyar 945 milyon TL değerinde top- lam tüketici kredisi kullanõlõrken bu rakam 2010’un ilk altõ ayõnda 106 milyar 848 milyo- na ulaştõ. 2005’te bu rakam 190 milyon iken, 2010 yõlõnõn ilk altõ ayõnda takibe düşen kredi miktarõ 3 milyar 796 milyon TL’ye ulaştõ. Takibe düşen arttı 2005’te konut ve taşõt kredileri dõşõnda çeki- len ihtiyaç kredilerinin 102 milyon TL’si taki- be düştü. Bu rakam 2010’da ise 2 milyar 502 milyona çõktõ. 2005 yõlõnda tüketici kredilerinin takibe düş- me oranõ yüzde 0.71 iken, bu oran 2010’un ilk altõ ayõnda yüzde 3.43’e çõktõ. Borçla geçinmeye çalõşan yurttaş ödeyemediği krediler nedeniyle haciz ve icra takibinde. CHP’li Ali Rõza Ertemür’ün soru önergesini yanõtlayan Ali Babacan 2010’da tüketici kredilerinin yüzde 3.43’ü haciz ve icra kõskacõ altõnda kaldõğõnõ söyledi. İNCİ AKÜ’DEN ‘ÇEVRECİ’ FABRİKA Ekonomi Servisi - İnci Akü, Manisa Organize Sanayi Bölgesi’ndeki 100 bin metrekare alan üzerine kuracağı ‘çevre dostu’ yeni tesisinin temelini attı. 40 milyon Avro harcanarak iki yıl içinde bitirilmesi hedeflenen fabrikada kullanılacak enerji, çatıya yerleştirilecek güneş panelleriyle sağlanacak. İnci Akü Üst Düzey Yöneticisi (CEO) Göksel Paker, artık enerji depolama ihtiyacı bulunan her alanda faaliyet göstereceklerini belirterek, fabrikayla birlikte starter akü üretim kapasitesinin 3 milyondan 7 milyona, çalışan sayısının 409’dan 700’e çıkacağını söyledi. Paker, şirket olarak çevre odaklı çalışmayı esas aldıklarını, yeni tesisin de Türkiye’nin ilk BREEAM sertifikalı üretim tesisi olacağını dile getirdi. İTTİFAK CİROSUNU 1 MİLYAR DOLARA ÇIKARACAK Ekonomi Servisi - Bünyesinde Adese AVM, Selva Gõda, Seha Yapõ gibi firma- larõ barõndõran İttifak Holding, tüzelkişilik merkezi Konya’da kalmak üzere holding ve bağlõ büyük şirketlerinin icra merkez- lerini İstanbul’a taşõyacak. Gelecek yõl sonuna kadar cirosunu 1 milyar liranõn üze- rine çõkarmayõ hedefleyen holding, bazõ şir- ketlerinde kapasite arttõracak, bazõlarõnda ise yeni yatõrõmlar gerçekleştirecek. İttifak Holding Yönetim Kurulu Başka- nõ Seyit Mehmet Buğa, Konya’da dü- zenlediği basõn toplantõsõnda, holdingin bü- yüme şeklinin, halktan para toplayarak ol- madõğõnõ kaydederek bunu sermaye artõşõ şeklinde gerçekleştirdiklerini söyledi. Yatõrõm yaparken bölge hesabõ yapma- dõklarõnõ kaydeden Buğa, “Bizim için hangi yer rantabl ise oraya yatırım ya- pacağız” dedi. Buğa, bugün İttifak Hol- ding’in ortaklarõyla ilişkilerinin en güzel se- viyede olduğunu ifade etti. Turizm de Avro kurbanõ Kõlõç,kültürbalõğõüretimininTürkiye’yeyõlda1milyardolarkazandõrabileceğinisavundu ‘İyi ki bizi eleştirdiler’ Ekonomi Servisi - Yabancõ turist sayõsõnõn artmasõna karşõn kişi başõna turizm gelirlerinin düştüğünü belirten ve kriz nedeniyle sektörün çeşitli zor- luklarla karşõlaştõğõnõ anlatan Türkiye Otelciler Federasyonu (TÜROFED) Başkanõ Ahmet Barut, “Buna karşın aldığımız kredileri zamanında ödü- yoruz. Borcuna en sadık sektör bi- ziz. Kullanılan krediler içinde geri dönmeyenlerin oranı 2000’de yüz- de 12.8, 2001’de yüzde 20.8, 2002’de yüzde 17.88 olan sektör bu oranla- rı 2008’de 2.65’e, 2009’da 3.14’e çek- ti. Bu yıl bu oran yüzde 2.96. Bor- cuna en sadık sektör biziz” dedi. TÜROFED ve Akbank işbirliğiyle hazõrlanan “Turizm Raporu” top- lantõsõnda konuşan Barut, “Turizm gelirlerindeki düşüşün en büyük ne- deni Avro’nun dolar ve pound kar- şısında değer yitirmesi. Bu durum yıl sonunda sektör gelirlerinde 1 milyar dolarlık kayba neden ola- cak” diye konuştu. Barut, Öger To- urs’un satõşõyla ilgili bu şirketin satõ- şõnõn son birkaç yõldõr gündemde ol- duğunubelirterek dile getiren Barut, yakõnda pek çok tur operatörünün satõlabileceğini kaydetti. 50 bin ton ete 200 milyon dolar teklif Ekonomi Servisi - İlk 500 kuru- luş arasõnda bu yõl 301. sõraya yük- selen Kõlõç Holding, yeni yatõrõmlar için gün sayõyor. Türkiye’nin önde gelen kültür balõk üreticisi ve ihra- catçõsõ olan firmanõn kurucusu ve Yö- netim Kurulu Başkanõ Orhan Kılıç, balõk çiftliklerinin açõk denizlere ta- şõnmasõnõn ardõndan turizmcilerle bir sorunlarõnõn kalmadõğõnõ, buna karşõn yeni teknolojiler kazandõkla- rõnõ söyledi. Kuveyt menşeili bir yatõrõm fonu ile yüzde 25 pay vermek üzere gö- rüştüklerini ve buradan gelecek kay- nağõ büyümeye aktaracaklarõnõ söy- leyen Kõlõç, yeni yatõrõmlar için Mersin’e öncelik verdiklerini, ancak bekledikleri onayõ alamazlarsa Kör- fez ülkelerinden gelen davetleri de- ğerlendireceklerini belirterek şöyle devam etti:  Balõk çiftlikleri haksõz yere çok eleştirildi. Ama iyi ki de eleş- tirmişler, açõk denize çõktõk, bunun teknolojisini geliştirdik. Doğrudan bin kişi çalõştõrõyoruz, 2 bin 500 te- darikçimiz var, 500 kamyonla nak- liye yapõyoruz, her hafta 20 TIR Av- rupa’ya gidiyor, on bine yakõn insan ekmek yiyor, yõllõk 80 milyon dolar döviz getiriyoruz.  Açõk denizde yapõlan off-sho- re balõkçõlõğõnõ yasa ile düzenleyen tek ülkeyiz. Ürettiğimizin yüzde 70’ini AB, ABD, Afrika ve Ortado- ğu’ya ihraç ediyoruz. Rusya da çok hõzlõ gelişen bir pazar. Önümüzdeki dönemde ABD ve Rusya pazarõnõn daha da genişlemesini bekliyoruz. Ama Bodrum’da lisansõmõzõn li- mitine geldik, daha fazla büyüye- meyiz. Yeni yatõrõm hedefimiz ön- celikli Mersin. Her şeyi hazõr. 11 farklõ bakanlõktan onay aldõk. Vali- lik onayõ da tamamlandõğõnda bura- da en az 50 milyon dolarlõk yatõrõm yapmayõ planlõyoruz. Ancak vaktiyle Bodrum’da yaşananlar, yarõm ya- malak bilgilerle buraya da taşõndõ. Denizi kirlettiğimizi düşünüp onay mercii üzerinde baskõ kuruluyor. Oysa Mersin’de çiftlikler sahile 9 kilometre açõkta olacak. Kõyõla- rõnda yerleşim yok. Kullanõlan yem bütünüyle doğal. Yarõsõ zaten balõk. Denizi kirleten ne varsa bize de za- rarlõ. Bu konudaki yanlõş anlayõşlarõ değiştirebilsek bu sektör 1 milyar dolarlõk ihracat yapabilir. Örneğin Mersin’e onay çõktõğõnda, biz başõ çekecek, 1200 kişilik istihdam sağ- layacağõz. Arkadan gelecek şirket- lerle, nakliyecisinden ambalajcõsõ- na kadar Mersin’de yõlda en az 500 milyon dolarlõk yeni bir iş hacmi yaratõlacak. Kılıç Holding CEO’su Murat Bakırcı ve Başkan Yardımcısı Ersin Kılıç Kızıltan ile firmanın merkezindeki taze balık satış reyonunda konuşan Orhan Kılıç, “Kırmızı et 30 lira olmuş. Ucuz proteinin tek alternatifi balık. Turizmde ne kadar şansımız varsa balıkta da var. Ama hem üretimde hem tüketimde dünyanın çok gerisindeyiz. Kişi başına 3 kilo olan yıllık balık tüketimi- ni 30 kiloya çıkarmamız lazım. Balık üreterek bu eksiği tamamlamamız lazım. Başta biz de çok hatalı davrandık. Önyargılar oluştu. Bu sektör engelleri aşsın, hem bölge ülkelerini doyurur, hem de Türkiye’yi. Kilosu en fazla 10 liradan herkese levrek ve çipura yedirebiliriz” dedi. ET FİYATLARINI BİZ DÜŞÜRÜRÜZ: 500 büyük sanayi kuruluşu arasõnda 301. sõraya yerleşen Kõlõç Holding’in patronu Orhan Kõlõç, turizmcilerle yapõlan kavgada kendilerinin de çok hatasõ olduğu ama açõk denize gidince hem yeni teknoloji kazandõklarõnõ hem gelirlerinin arttõğõnõ söyledi. 50 bin ton kasaplõk hayvan ithalatõ için düzenlenen ihalede teklif veren Khaled Hijazi firmasõ, ikinci bölümde teklifini 200 milyon 297 bin 500 dolara düşürdü. Ekonomi Servisi - Türkiye’de fahiş fiyatlara çõkan kõrmõzõ et fiyatlarõnõ in- direceği umuduyla yapõlan en büyük et ihalesine 200 milyon 297 bin dolarlõk teklif geldi. Et ve Balõk Kurumu’un (EBK) dün düzenlediği 50 bin tonluk kasaplõk can- lõ sõğõr ithalatõna en düşük teklif Ürdünlü Hijazi firmasõndan geldi. EBK 50 bin ton kasaplõk canlõ sõğõr it- halatõ ihalesi düzenledi. İhaleye 4 firma katõldõ ve ihale iki aşamada yapõldõ. 33 kõsmõn tamamõna sadece Ürdünlü Hija- zi firmasõ teklif verdi. Hijazi firmasõ ihalenin ilk turunda 33 kõsmõn tamamõ için 229 milyon 250 bin dolar teklif verdi. Firma ihalenin ikinci turunda teklifini 200 milyon 297 bin 500 dolara çekti. İhalede Hacõlar Helal Et Kombinasõ 6 kõsõm için 37 milyon 800 bin Avro’luk teklif verdi. Firma ikinci turda teklifini yaklaşõk olarak 10 milyon Avro düşürerek 27 mil- yon 925 bin Avro’ya çekti. Dituria şir- keti 2 kõsõm için ilk turda 10 milyon 650 bin Avro teklif verdi. Firma teklifini ikin- ci turda 9 milyon 675 bin Avro’ya çek- ti. Altõnstern firmasõ ise 6 kõsõm için ilk turda verdiği 40 milyon dolarlõk teklifini 35 milyon 428 bin 500 dolara düşürdü. Böylece ihale teknik olarak sonuçlandõ. Yönetim kurulu nihai kararõnõ daha sonra verecek. Erdemir devler arasında Ekonomi Servisi - Erde- mir, 2009’da dünyanõn en büyük çelik üreticileri sõrala- masõnda 20 sõra birden yük- selerek, 30’uncu oldu. Dünya Çelik Derneği’nin açõkladõğõ 2009 Dünya Çelik istatistiklerine göre, 2007’de 5.4 milyon ton ile en fazla ham çelik üreten firmalar sõ- ralamasõnda 56’ncõ ve 2008’de 6 milyon tonluk üre- timi ile 50’nci sõrada yer alan Erdemir geçen yõl 6.5 milyon tonluk üretimi ile 30’unculu- ğa yükseldi. 2009’da Arcelor Mittal’in (çokuluslu) yüzde 23.7 oranõndaki üretim düşü- şüne rağmen, 77.5 milyon ton ile ilk sõrada yer aldõğõ dünyanõn en büyük çelik üre- ticileri sõralamasõnda, Baos- teel (Şanghay) ise ikinci sõ- rada yer aldõ. Çinli rating kuruluşundan misilleme Ekonomi Servisi - Çin’in uluslar- arasõ kredi derecelendirme kuruluşu Dagong Global Credit Rating, Batõlõ rakiplerinin objektif olmadõğõnõ sa- vunarak, ABD başta olmak üzere birçok ülkenin notunu düşürdü. Dagong Rating, 2008’de başlayan küresel finansal kriz ve Avro Bölge- si ülkelerinin borç krizinde oynadõğõ rollerle sürekli eleştirilen Standard & Poor’s, Moody’s et Fitch’e karşõ sa- vaş açtõ. Kuruluş ABD’nin kredi no- tunu iki basamak birden indirerek, ‘AA’ seviyesine çekti. İngiltere ve Fransa’nõn notlarõ üç basamak birden düşürülerek ‘AA-’ olurken, Belçika, İspanya ve İtalya’nõn notlarõ tehlike- li bir düşüş kaydetti ve ‘A-’ye geriledi.