Katalog

“Tanrı,iradesiniegemenkılmakiçin yeryüzündekiiyiinsanlarıkullanır;yeryüzündekikötü insanlarisekendi iradeleriniegemenkılmakiçin Tanrı‘yıkullamrlar.”- GiordanoBruno- İnsanlığın geriyedoğrualtıhin yıllıktarihinebakrığımızda, şimdiulaştığımızuygarlığavarmakiçinverilen zorlu savaşta,bilimvedüşünceinsanlarının verdiğikayıpların, politikacılarınverdiğikayıplardankat kat fazlaolduğunu görüyoruz.Böyleolmasıçokdoğaldır.Çünkü bilimadamı gerçeğinpeşindedir.Bulduğundaonu apaçıkortayakoyar. Politikacıiseiktidarıele geçirmepeşindedir.Ele geçirdiğindedeonukaybetmemekiçin uğraş verir.Birincilerin çabasıbugünbilimdesanatta,teknolojideulaştığımızdoruklan yaratmıştır.Ikincilerinçabasıise,çoğunlukla,toplumlara haketmediklerisavaşlarıve acılarıyaşatmıştır. GizapiraıııitiinsanakImıntasarladığıgörkemlibir yapıttır.Ama o piramitiyapanmilyonlarcakölcnin yaşadığıacıyı,sefaletive ölümüyaratanpolitikadır. gerçeklerihalka açıklamasıbilimdir;ona baldıranzehrini içirtenpolitikadır.Atomunsırlarınıbirbirortaya koyan bilimdir,amao uğurda Rosenbergler’inidam fennanınıverenpolitikadır.lbnj Rüştlerakılyolundayürümek istediler,ama siyasetonları ölümegöndermektetereddüt etmedi.Bulisteyiistediğinizkadaruatııhiliriz... Liste yapmakyerine,bilimadamlarınınyaşadığıtrajikolaylardan birisinielealarak,belki günümüzdeyaşananlara6ırklıbir açıdanbakılmasınısağlayabiliriz. Giardano Bruno, yakılaraköldürülenilkbilim adamıdır.Rönesans felsefesini biçimlendiren filozoflarınen öneınlilerindensayılanBruno,1548yılındakalya’nınNola kasabasındadoğdu.Soylubiraileninçocuğudur.Onaltı yaşındaDominikentarikatınagirdi.Amaparlak zekasıve Öğrenmeisteğionu, o dönemlerdekilisetarafından yasaklananKopemikevrenkuramıylatanıştırdı.0 nokradan sonra,tümkişiliklerinsilindiğibirdogmatikdüşüncesisteminde, yanibirtarikattakalamayacağınıanladı.0, artıkaklını özgürleştirmiş,evren ile ilgiligerçeğiaramapeşine düşmüştür.Ozgüraklı, onu kilisenindogmalarınınne denli yanlışolduğugerçeğinegörürdü. “Buevrendchiçbirşeyyok-tıınvarolnıazveyokolmaz. Uzaydamutlakkonunıyoktur,her cisminyeriörekilere göreli(relative)dir.Herşeyharekethalindedir.Gözlemci kendisinimerkezdegörür.” Bugörüşler,biliminfelsefedenboşandığıBruno dönemindedeğil,ancak 20.yüzyıldaEinsteinile kuvvet kazanabilecekgörüşlerdir.Ama Brunobununlayetinmeyecek, klisenindogmalarınada karşıduracaktır: ‘Isa tanrı değil, olağanüstübecerikli bir büyücüdür. Hristiyanlıktümüyleakıldışıdır(irrational,>,bilimsel dayanaktanyoksundur.” AkImınonu ulaştırdığıgerçekleriçekincesiz söylemeyebaşladı.Kilise’ninresmenbenimsediğiAristoevren kuran-ıınınyanlışolduğunu,dünyanınsabit durup,güneşin dünyaetrafında dönmediğini,Kopemik’indediğigibi dünyanıngüneşetrafındadöndüğünüsavunmayabaşladı.Daha da ilerigiderek,kiliseninbenimsediğigökile yerayrılığı- nı redederekevrenin sonsuzluğunubenimsedi. Tanrının ve evrenin aynıgerçekliğinikisonsuz görtinüınüolduğunu,onlarınbirbirlerindenfarklıolınadığını savunmayabaşladı.Bugünbizeçok doğru veapaçıkgörünen düşünceler,o gün için Bruno’nunkilisetarafındanaforoz edilmesiiçin yeterlinedenlerdi.Kiliseonu din sapkınlığı ilesuçladı. Engizisyonmahkemesindenkurtulmakiçin, önceKuzeyİtalya’yageçti. FİLOZOFŞAİRVEEDEBİYATÇI Bruno, gerçeği arayan bir bilim adamı olmak yanında, birfilozof,birşairbiredebiyatçıidi.Buniteliklerionu sürekliyazmayaitiyordu.Ne varki, gerçekleriapaçık söylemesipolitik açıdan sakıncalı sayılıyordu. 0 nedenle lıalya’yıterk etti. SırasıylaFransa,Ingiltere,Almanyave İsviçre’derurunmayaçalıştı.Her gittiğiyeni yerde ilkönedenilgiodağıolmayıbaşarıyor,ama bir süresonra düşünceleriniapaçıksöylemesisakıncalısayılıyorveonu politikaçıdan gözdendüşürüyordu. Son durağıolan Isviçre’deyorgunve içindeydi. Venediklibirarisrokrat’tandavet alıncahemen kabul etti.Ancak,çokgeçsnedendüşünceleriVenedikliaristokratı r.ıhatsızetti.Aristokratonuengizisyonmahkemesine şikayet etti. Hementutuklandı.Yediyılzindandakaldı.Ona hangisuçlamalanyönelttikleribugünhelgelenemiyor;o belgeleryokedildi. Ancak,bilinenbirgerçekvar.Engizisyon mahkemesi, Bruno’ya,kiliseninresmigörüşüneuymayan düşünceleriniterkettiğiniaçıklaınasıkoşuluyla,hayatını bağışlayacağını söyledi. Aynı öneriyikısasüresonra ünlüfizikçiGalileoGalilei (1564—1642)kabuledecekve “dünyadönmüyor”diyerek yakılmaktank-urnılacak;ömrünün sonunakadarevindegöz hapsindeyaşamaya ınahkümedilecektir.Ama Bruno kiliseninisteğinikabuletmedi.0 bildiğigerçekleriinkar edebilecekbirisideğildi: İNKARAREDDİYE “Negördüğümgerçeğigizlerim,nede onuapa- çık söylemektenkorkarım.Bilim ve cehalet arasındakisavaşaher yerdekatıldım.Bundandolayı her yerdezorluklakarşılaştım.cehaletin babaları olan resmiakademisyenlerinyanısırakalın çoğunluğunöfkesindehedefolarakyaşadım.” Kaçınılmazsona gelindi.Engizisyonmahkemesi, Bruno’nun yakılarak idam edilmesine karar verdi. Bruno, mahkeme kararınıtebliğeden engizisyonyargıcı- na şöylediyordu: -Banaölüm emrimi tebliğ ederken, benim ölümden korktuğumdandaha çokkorkuyorsun! Engizisyonmahkemesinin kararı, 1600yılında, Roma’da CanıpodeiFiorimeydanında uygulandı. Bnı.ınodiridiri yakıldı. Bugüno meydanda Bruno’nungörkemlibirheykelivar. Kuşaklarboyunca,o heykeligörenlerBruno’yuhayranlıkla, onu yakanlanisenefretleanacaklar. Bilimevedüşünceyegemvurmak hiçbirdine,hiçbir krala,hiçbir politikacıya yarar sağlamadı. 1naıunayanlar deiFiorimeydanınagidip,Bruno’nun kahramancave coşkuylainsanhığaışıksaçınayadevamettiğini görebilir.Göreceklerişey,gerçekbilim ve düşünce adamlarınınonurluduruşudur. CEHALEETİNBABALARI “Gerçek bilim adamı” nitelemesindeki “gerçek” sıfarı gereksizsayılabilir. Bilim adamı zaten “gerçek” sıfatını taşır,diyenler olabilir. Ama çok yakın geçınişe bile değil, yaşadığıınızgünlere bakın. Bruno’nun deyimiylene çok “cehaletinbabalarıolan resmi akadeınisyenlerin”medyadaemirattığını göreceksiniz.Uzun süre Türk Yüksek Oğrctiın Sisteminin başında kalan birisiııin, özelyetkili savcınınsorgusundançıkarken “BenAınerikacıyım!”diye bağınnasıile Brunıı’nun yedi yıl zindanda engizisyona direnmesinieş tutahilir misiniz? Meydan genişken mangal- da kül bırakmayan,meydandaralıncasaç-akaltına saklananlarıgerçekbilimadamısayabilirmisiniz? Ama uınutsuzluğayeryok.Şöylebir çevreni:e bakın, ne çok Brunolarolduğunu ve onurla gerçeği savunduklarınıgöreceksiniz.insanlıkerdeıniniyaratanlarve insanlığıyüceltenleronlardır.Onlar insanlıkiçinacıyıçeker, baldıranzehrinişerbetniyetine içebilirler. UnutmayınkiTheodorAdomo’nundediğigibi “bilim itaatrizolana ihtiyaç Bizdeki“cehaletinbabaları” ve BrunolarYanmasın! PrcLİJr.Timur BaşkentÜniversitesi, UJ Bruno,Roma’nın ünlüCompode FionMeydanı’nda 16Şubat ları- hindeyakıldı.Aynı meydandabugün görkemlibir beykelibulunuyor. [4 j’1I Atomunsırlannıortaya koyan’Rosenbenglenn sonuda ölümoldu E E0, 1- c.’J t