Katalog

TC İSTANBUL KÜLTÜR ÜNİVERSİTESİ Türkiye ve enerji sektörü özeileştirmeleri: Anlatılan masallar ve masalın asit BİLH KÜLTÜR\‘tEEĞİTİM Enerji Özelleştirmelerive Türkiye: 2 PLmir(IstanbulKültürÜniversitesi) Türkiye’de, yıllardanberiiktidarıelindetutanların ve onlarınenerjisektörüne“yerleştirdikleri” bürokratların(birikiistisnadışında),bizleretemcit pilavıgibidayattıklarıtatsızbiryemekvar:“Türkiye’nin eneıjikaynaklarıyetersizdir.Neyaparsakyapalımbu kaynaklaryetmez.ithalatzorunludur.Zatenküreselleşen dünyada,ticaretson derecedoğaldır.Kaldıki, enerjialanı, stratejikbiralandeğildir”. Yani ağababalanndanöğrendiklerini,“Türkiye’nin enerjikaynaklarıyetersizdir”eklemesiylebizlere,zorla yedirmeyeçalışıyorlaryıllardır...Buda tamamentemelsiz birsavdırveamaçlarınınhayatageçirilmesini kolaylaştırmakiçingereklialtyapıyıoluşturmayayönelikbir aldatmacadanöte bir hedefiyoktur. Doğrusuşöyledir:Türkiye’nin12.5milyarton linyitininüçte ikisi,140— 170milyarkilowatt-saatteknik- ekonomikkullanılabilirhidroelektrikpotansiyelininya- rıdanfazlası,mevcutkurulugücündenfazlakurulu güçpotansiyeliolan enerjisininve yılda380 milyar kilowatt-saatelektrik(geçenyıltiikertiğimizelektriğin2 katı)eldesineolanakverebilecekgüneşenerjisi potansiyeliınizintamamıdevreyealınmayı Diğeryandan,enerjiverımlıliğı çısından,daha sağlıklıuygulamalarla,baştabinalardaolmaküzere,mevcut elektrikrüketimimizdeyüzde25oranındadaha verimli enerjikullanabilmeolanağımızvardır.Urettiğimiz elektriğin(resmirakamlaragöre)yüzde15’indenfazlası “kayıpve kaçak”adı altında tüketiciyeulaşmadan yitirilnıekte. Tüm bu verilerebakıldığında;“Türkiye’ninenerji kaynaklarıyetersizdir.Tek çareithalattır”savlarının bilimselbirdayanağıvarmısizce?Mesele,bu kaynakların doğruplanlama anlayışıile ulusalçıkarlara uygun biçimdeve kamuyararıönde tutularakenerjiye dönüştürülebilmesinisağlamameselesidir.Ama“binleri”, enerjisektörünesaltkaretmemantığıylayaklaşınca,işinren- gideğişiyor. ÖZELLEŞTİRMEMASALLARI Enerjiözelleştirmelerinde,üretimdeniletimve dağıtımauzananbir zincirde,kamumülkiyetindenözele deviryapılmaklaveriminvekarlıhğınartacağı,teknolojik gelişimsağlanacağıve özelliklede, sağlanacakrekabet (?)sonucunda,nihai ürün fiyatlarınındüşeceğiöne sürülüyor. Birkere,özelleştirmelerileüretimdendağıtıma uzananbirdizifaaliyette,tekbir şirketyerineen az3şirket devreyegirmekteve her biri kendikannı en üst düzeye eriştinmeçabasındaolduğundanfıyatlanndüşmesibir yanaartmasıkaçınılmazhale gelmektedir. Rekabetisetamamensözdekalmaktadır,zira bizdekiuygulamalarda(PetrolOfisiveTUPRAŞ örneklerindeolduğugibi)hisselerinyandanfazlasıkamudanözele devredildiğinden,bu kezözelbir TEKELyaratılmış olmaktadır.Butekelin nasıl rekabetsağlayacağıanlaşılır değildir...Herhaldekendisiylerekabetetmesi beklenecek. Bir zamanlar,Gırgır dergisinin unutulmaz kahramanlarından“CırcırBöceğiMuhlisBey”vardı,eskiler bilinler...Çarpık,incecik,çelimsizbir figür... Bir “macerasında”,MuhlisBeygüreşmüsabakalarırıakatılıyor. Fakatöylesinebir fiziğivar ki; sıkletindekitek güreşçi kendisi...Müsabakadakendisiylegüreşip,ikinci oluyordu!!!Buda aynıhesapherhalde... PetrolİşSendikası’nınyayımladığı“ÖzelleştirmeSuç Dosyası”başlıklıraporabirgözatalım: Ozelleştirilmesiöncesindeülkemizinençokkareden vedolayısıylaen çokvergiödeyenkuruluşlarının başındagelen “POAŞ’ınyüzde51‘likkamupayı1milyar260 nıilyoııdolaraiş Bankasıile DoğanHoldingortaklığına satıldı.Peşin500milyondolar Kalan760milyon dolar,aıalarıııdaVakdbank’ındabulunduğu9 bankanın oluşturduğukonsorsiyumdanalman kredi ile ödendi. TeminatolarakPOAŞ’ıntemetrüödemeleri BaşkadeyişlePOAŞ yinePOAŞ’ınparasıylasatın alındıamasahibiAydınDoğanoldu.Busatışsonrası devletinelindekalanson bölümhisselerde yasaihale öngörmesinekarşınihalesizolarakaynıiş-Doğanortaklığına satddı.Busonsarışın bedeliisearadangeçen2 yıla rağmenödenmedi.“denilmektedir.Raporda,dahasonra yapılanbirdizibaşkausülsüzlüğede“SuçDosyası18” başhğıaltındayerverilmektedir. EZBERBOZANVERİLER Ülkemizinyeganerafinerisi(4 ayrırafineniden oluşan)olan11.JPRAŞ’ınözelleştirilmesisürecinde,bu özelleştirmeninyapılmamasıiçinhayatageçirilenönemli etkinliklerdenbiri olarak,Petrol İşSendikasıtarafından hazırlanan“TÜPRAŞGerçeği”başlıklırapordada özelleştirmesevdalılarınınezberinibozanbirçokveriyervar. Buraporagöre; “TUPRAŞ;Türkiye’ninen büyüksanayikuruluşu- dur. 2003yılındayarattığıbrütkatınadeğerin ülkemizdeyaratılantoplamkatmadeğereoranı,yüzde3.3oldu. Toplam imalat sanayi içerisinde ise bu oran, yüzde 13.6’yaulaştı.”(DemekkiTUPRAŞ,kamuelindeyken, ülkemizinen fazlakatmadeğersağlayankuruluşudur). “Tüpraş, Avrupa’nın 5. büyük rafineri şirketidir. Bölgemizdekirafineriler,teknolojikyatırımları açısındanyeni çevreyükümlülüklerineve mevzuatınauyum sağlayarnadıklarındankapanmakzorundakalmaktadır.” (OysaTUPRAŞ,tüm bu gelişmelereparalelyatırımları özserıuayesiykkamuelindetamaınlayarak,Avrupa’nın en büyükvemodernrafinenilerindenbirihaline gelmiştir.) “FinansdergisiForbcs’unyayımladığı,“Dünyanın En Mükemmel BüyükŞirketleri” listesinde yer alan Tüpraş, Türkiye’nin itibarını yükselten bir MARKA durumundadır.” “2004yılındakapasitekullanımoranıyaklaşıkyüzde 90’dır.22.8milyontonupetrolürünü,79.6bin tonu petrokimyaürünüolmaküzeretoplam22.9milyonton ürün üretimi gerçekleştirıniştir.”Petrolürünleri üretiminde ortalamayetim,%92,5düzeyineulaşmıştır.(Verimin düşükdeğil,yüksekolduğuçokaçıktır). “1999-2006dönemineilişkin“MasterPlan”ı çerçevesindetoplam2.1milyardolartutarındaki modernizasyonvegeliştirmeyatırımlarının,1.3milyardolarlık kısmınıramamlamışnr.Kalan750milyondolartutarında- ki yatırımıdevametmektedir.BöyleceABülkelerinden de önce Çevre Mevzuatı’nauygunürün üretimini gerçekleştirecektir.”(Ustelikbu yatırımları,borçalmadan, özsermayesiylegerçekleştirmiştir). 16.1milyardolarcirogerçekleştirmiştir.929.6 milyondolarıpetrol ürünü, 4.9 milyondolarıpetrokimya ürünüolmaküzeretoplam934.5milyondolarihracat gelirielde ederekdöviztasarrufusağlamıştır.557 milyon dolaresasfaaliyetkarı ve 491milyondolarnet dönem karıgerçekleştirenTüpraş,ülkeekonomisine8.2milyar dolarkatkısağlamıştır.Ozsermayesi2.4milyardolar, sigortadeğeri4.4milyardolardır.Yenidenedinmedeğeri, 7.5-8milyardolardır.” Tüm bu verilereve gerçeklerebaktığımızda, özelleştirmeile yapılan tek bir iş olduğu görülmektedir: Karlı kamu kuruluşlarının, yerliğyabancıözelsektöre devredilmesi!!Ortaya atılan bir dolu içi boş kavram (verimlilik, sermayenin tabana yayılması,teknoloji transferi,rekabetsağlayarakfiyatlarınucuzlamasıvb..) pişirilen bu tatsız aşın “yutturulması”için kullanılan “tatlandırıcı”lardır. f c.’J E 1- c..J 1,