Katalog

www.iku.edu.tr BİLİM KÜLTÜR VE EĞİTİM TC İSTANBUL KÜLTÜR ÜNİVERSİTESİ Türkiye'de işsizlik ve istihdam yaratmayan büyüme sorunu- 1 İşsizlik Türkiye'nin her dönem karşı karşıya kaldığı en önemli sorunlardan biridir. Mevcut işsizlik sorunu giderilmeden işgücü piyasasına gün geçtikçe yeni işsizlerin katılması da bu sorunun süreklilik kazanmasına neden olmaktadır. ArşMr.Begüm ErdilŞahin (Istanbul Kültür Üniversitesi) Ulkemizde istihdam ve işsizlik sorununu helirleyen başlıca nedenler arasmda, kentleşme, siyasi ve eko- nonıik istikrarsızlık, kamu vc özel sektürde yatı- rım yetersizliği, işgücü niteliğinin sanayinin ihtiyaçlarına cevap verememesi, faiz ve dış ticaret hadleri, hızlı tekno- lojik değişmeler ve artan rekabet ortanımda nitelikli işgücü gerekliliği, kapasite kullanım oranlarındaki yctersizlik, gi- rişimcilere sağlanması gereken eğitim, kredi ve örgütlen- me yetersizlikleri gibi sorunları sıralamak mümkün. 1 Türkiye'de 1990 yılında %8 olan işsizlik oranı yıllar iti- banyla dalgalı bir seyir izledi, 1995 yılında %7,6; 2000 yı- lmda %6,5; 2005 yılında ise %10,3 oldu. 2001 yılmda iş- sizlik oranı %6,5'ten %8,4'e çıkarak yükselme eğilimi içe- risine girdi. 2002'de %10,3 olan işsizlik oranı aynı yıl şu- bat ayında yaşanan ekonomik krizle birlikte 2003 yılında %10,5'e yükseldi. 2006 ve 2007 yıllarında da bu oran yi- ne yaklaşık %10 seviyesinde önemli bir sorun olmaya de- vam etti. Türkiye'deki mevcut işsizliğin nedenlerine genel ola- rak bakıldığında da daha çok yapısal ve konjonktürel ne- denlerin etkin olduğu görülüyor. Özellikle son dönemde ardı ardma yaşanan krizler ve ekonomideki belirsizlikler iş- sizliğin artmasında etkili oldu. 2001 krizi özellikle banka- cılık sektörünü etkisi altına aldı ve dolayısıyla eğitimli ki- şilerin işsiz kalmasına neden oldu. 2 İlcri teknolojinin üre- tim sürecine girmesi ve çalışma yaşamındaki esneklikler de işsizliği arttırmaktadır. Emck kullanımının aza inmesi ya- pısal işsizlik yaratmaktadır. Türkiye ekonomisi ileri teknoloji ve nitelikli emek gerektiren sektörlerde üretim artışı ger- çekleştirememektedir.3 2001 krizinin ardından alınan önlemler ve uygulama- ya konan Güçlü Ekonomiye Geçiş Programrnda da öncelik büyüme ve istihdamdan öte fıyat istikrannı sağlamaya yö- neliktir. Fiyat istikrarına bağlı olarak oluşacak ekonomik istikrarın diğer hedefleri gerçekleştirmeye yardımcı olacağı düşünülmüştü. Bu program enflasyonu düşürmede ve bu- nun yarattığı olumlu etki sonucu yüksek büyüme oranını yakalamada başarılı oldu. Fakat gerçekleşen büyüme "is- tihdamsız bir büyüme" oldu/ Ekonominin reel olarak yıllık ortalama % 7,3 oranın- da büyüdüğü 2002-2006 döneminde, toplam istihdam an- cak yıllık ortalama %0,7 oranında arttı. İstihdam düze- yindeki artışın sınırlı kalmasında, döviz kurunun düşük tu- tulması ile emek yerine makine kullanımının tercih edil- mesi ve tarımdaki önemli işgücü kaybı da etkili oldu. İstihdam yaratmayan bu sağlıksız büyüme, sadece Türkiye'nin değil, küresel kapitalizmin tüm dünyada, özellikle de sanayi üretimini taşıdığı Asya, Latin Amerika İşgücü ve İstihdam (Bin Kişi) 2008 Yıljar_ İşgücü Imalat Sanayi 4.066 4.088 4.235 3.880 3.829 3.976 4.101 ülkelerinde ağırlıkla yaşanan bir sorundur. Uluslararası Çalışma Örgütü'nün (IL0) Ocak 2009'da yayımladığı Küresel İstihdam Eğilimleri (Global Employment Trends) raporu, hızlı büyüme performansla- rına ve bu büyüme ile birlikte gelen yeni istihdam artışla- rına rağmen dünya ekonomilerinde işsizlik oranlannın çok yüksek seyrettiğirie dikkat çekmektedir. 2007 yılında da 2005 ve 2006 yıllarında olduğu gibi, istikrarlı bir şekilde seyreden büyümeye karşın, ülkeler, iş- sizlik oranlarında kayda değer bir iyi- leşme sağlayamadı- lar. Örneğin, büyük kriz öncesi, dünya ekonomisinde 2007 yılı büyüme ortala- ması % 5,2 olarak gerçekleşirken, işsiz- lik oranı % 6 düze- yinde seyretti. 2007 için dünya ekonomi- sinde istidam artışı ise% 1,6'dakaldı. 5 2008 kriz yılında ise işsizlik ivme ka- zandı. Öte yandan global ekonomik bü- yüme oranı da -%1.4 ile 1980'den sonra ilk negatif oranlı bü- yüme olarak kayıtla- ra geçti. 2009 yılında da global ekonomi yeniden büyümeye başlamış gibi görünse de işgücü piyasalannda çok az oran- da iyileşme görülebildi. Ulaşılabilen işgücü piyasalan ve- rileri ve büyüme oranlarında yapılan son revizyonlara gö- re, 2009 yılında dünya çapında işsizlik oranı %6,6 olarak gerçekleşti. 2009 yılı itibarıyla da işsiz sayısı 2OO7'ye kı- yasla 34 milyon kişilik bir artışla 212 milyon kişiye yük- seldi. 2010 yılı için öngörülen işsizlik oranı ise %6,5'dir.6 Ulkemizde toplam nüfiıs içinde 0-14 yaş grubundaki nü- fusun payı azalırken çalışma çağındaki nüfusun ve yaşlı nü- fusun payı artmaktadır. 2008 yılında yaşanan krizle birlikte, daha önce işgücü dışında yer alan bireyler de iş aramaya baş- lamış ve işgücüne katılma oranında belirgin bir artış meydana geldi. 7 2008 yılında 23,8 milyon kişi olan işgü- cü, 2009 yılında % 4 oranında artarak 24,7 milyon kişiye ulaştı, istihdam ise %0,4 oranında artarak 21,3 milyon ki- şi düzeyinde gerçekleşti. Bu dönemde işgücüne katılım ora- nındaki artış ve istihdamın yatay seyretmesi sonucu işsiz- lik oranı %1 l'den %14'c yükseldi. Aynı dönemde tarım dışı işsizlik oranı % 13,6'dan % 17,4'e, yükseldi. Türkiye'de ise istihdam yaratma genel bir sorun ol- duğu gibi gençlere istihdam yaratma da özel bir sorundur. Gençnüfustaki işsiz- lik oranı ise 2008 yılında % 20,5 iken 2009 yılında % 25,3'e yükseldi. 2008 yılında küresel krizin etkisiy- le başlayan işgücü piyasasındaki kötülesme 2009 yılının or- talarına kadar devam etti. 2009 yılının üçüncü çeyreğin- den itibaren tannı dışı istihdamın toparlanmaya başlamasıyla işsizlik oranlan geriledi. Küresel krizin etkileri sanayi istihdamı üzerinde yo- ğunlaşırken inşaat ve hizmetler istihdamındaki etkisi sı- nırlı düzeyde kaldı. 2009 yılında sanayi istihdamı % 7 ora- nında daralırken inşaat istihdamı % 0,6 oranında, hiz- metler istihdamı ise % 1,4 arttı. Ancak hizmetler istih- damı altında yer alan ticaret istihdamı aynı dönemde % 0,7 oranında geriledi. Bu dönemde sanayi istihdamı 311 bin kişi azalırken inşaat istihdamı 8 bin kişi, hizmetler istihdamı 149 bin kişi arttı, böylece tarım dışı istihdam 155 bin kişi geriledi. 8 _5;254_ 16.023 Jk130 3.949 İnşaat Hizmet Sektörü 1.196 10.051 Ticaret, Otel, Lokanta 4.492 Diğer Hizmetler İstihdam Oranı (%) 5.559 41.5 1.231 10.327 4.557 5.770 41.5 1.241 10.495 4.573 5.922 41.7 976 10.361 4.359 6.002 38.5 1.296 10.741 4.503 6.238 41.6 1.373 10.718 4.762 5.956 42.7 1.345 10.752 4.550 6.202 41.8 1.249 10.644 4.542 6.202 41.2 İşsizlik Oranı (%) 10.2 10.3 11.0 16.1 Tanm 1.4 Tanm Dışı 12.7 Genç İşsizlik 19.1 _JJL J..2.6 2Ö.Ö 13.6 20.5 J2.7 19.3. 28~6 Tâ 17.0 24.9 J3.4 1.7 17.0 1.8 16.2 14.0 _ldL 17.4 23.5 24.4 25.3 DİPNOTLAR 1. Süleyman Özdemir, Halis Yunus Ersöz ve İbrahim Sanoğlu, İşsizlik Sorununun Çözümünde KOBİ'lerin Desteklenmesi, İTO, Yayın No: 2006-45, İstanbul, 2006. 2. Burçin Yılmaz Eser ve Harun Terzi, "Türkiye'de İşsizlik Sorunu ve Avrupa İstihdam Stratejisi", Erciyes Üniversitesi ÜBF Dergisi, Sayı: 30, Ocak-Haziran 2008. 3. Halit Suiçmez, Verimlüik İstihdam lligkisi, MPM Yaymları, Yayın No: 707, Ankara, 2009. 4. Ahmet Ay, Zeynep Karaçpr, "2001 Sonras; Dönemde Türkiye Ekonominde Krizden Büyümeye Geçiş Üzerine Bir Tartışma", S.O. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:16, 2006. 5. Mustafa Şönmez, Küresel Kriz ve Türkiye, Alan Yayıncıhk:206, İstanbul, 2009. 6.1LO, Global Employment Trends, Cenova, Ocak 2010. 7. DPT, 2009 Yılı Katılım Öncesi Ekonomik Programı, Ankara, Aralık 2009. 8. TCMB, Yıllık Rapor 2009, Ankara, 2010. KOU«H KOLEJI C/>0iT0nM nuj)