Katalog

kuduğum Kitaplar MITİNCILÂL Halide Edib Biyografisine Sığmayan Kadın C umhuri- yettari- hinin simge kadın- lanndan Hali- de Edip'in mü- cadelelerle, olaylarla, ma- ceralarla dolu hayat hikâye- sini aydınlatı- yor Ipek çalış- laryenibiyo- grafi çalışması Halide Edib Bi- yografisine Sığmayan Ka- difföa (Mayıs 2010, Everest yay.). Meşruti- yet'ten başla- yarak, Milli Mücadeleve Cumhuriyet'in kuruluşu sıra- sında yaşa- nanlan Halide Edip'in ekse- ninden bir kez daha okuyor, bilmediğimiz birçok ger- çekle yüz yü- ze geliyoruz. • I Halide Edip 1882'de doğmuş. Ba- H bası, II. Abdülhamit devri bürokratla- H nndanmış. Küçük yaşta annesini kay- bedince, çocukluöu, anneannesinin yanında geçmiş. Ozel hocalardan dersler almış. Üsküdar Amerikan Kız Koleji'nde okumuş. Aralarında büyük yaş farkı bulunmasına rağmen, hoca- sı Salih Zeki ile evlenmiş. Iki oğlu olmuş. 1908'de II. Meşrutiyet'in ilanından sonra Tanin gazetesi ve çeşitli dergilerde yayınla- nan yazılanyla dikkati çekmiş. ölüm tehdit- leri almış. 31 Mart Vakası üzerine vapurla Mısır'a kaçmış. Olaylann yatışması üzerine Istanbul'a dönmüş. öğretmenlik, müfettiş- lik yapmış. llk romanları Halide Salih imzası ile tefrika edilmiş. Salih Zeki ikinci bir ha- nımla evlenince boşanmış. Yazılannı baba- sının adını kullanarak Halide Edip imzasıyla yazmaya başlamış. Kadınlann eşitlik hare- ketine önderîik etmiş, Türkçülük faaliyetle- rine katılmış. Balkan Savaşı ve I. Dünya Savaşı sırasında bazı hastanelerde hasta- bakıcılık yapmış. 1916'daCemal Paşa'nın daveti üzerine Beyrut'ta açılan okullara müdür olmuş. 1917'de aile doktoru ve ar- kadaşı Dr. Adnan (Adıvar) ile evlenmiş. Iz- mir'in Yunanlılar tarafından işgal edilmesi üzerine, Sultanahmet mitinginde yaptığı konuşma ile ulusal kahraman haline gel- miş. İşgal kuvvetlerince tevkif edileceğini anlayınca Adnan Bey'le birlikte Anadolu'ya geçerek Milli Mücadele'ye katılmış. Milli Mücadele'deki hizmetlerinden dolayı ken- disine önce onbaşı, daha sonra başçavuş rütbesi verilmiş. Kuruculan arasında Adnan Bey'in de bulunduğu Terakkiperver Cum- huriyet Fırkası'nın kapatılması ve bazı ko- nularda Mustafa Kemal'le düştüğü görüş aynlıklan yüzünden 1925'deTürkiye'den aynlmak zorunda kalmış. önce Ingiltere'de ve Fransa'da yaşamış. Amerika'da konfe- ranslar, dersler vermiş. Kitaplarını Ingilizce kaleme almış. Amerika ve Ingiltere'de önemli yayınevlerinde yayınlatmış. Ata- türk'ün ölümünden sonra eşi Adnan Bey ile yurda dönmüş. Profesör unvanı verilerek lÜEF'de Ingiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü'nü kurmakla görevlendirilmiş. 1950'de Demo- krat Parti listesinden bağımsız Izmir milletvekili seçilerek TBMM'ye girmiş. Bu kadar yoğun bir hayatın içinde edebiyat da var ve Halide Edip özellik- le Milli Mücadele sırasında Anadolu'da yaşananlan anlattığı, kadın sorunlanna değindiği, Türkiye'nin yakın geçmişini ele aldığı klasikleşmiş romanlanyla Türk okurlarının yakından takip ettiği bir yazar. Sinekli Bakkal, Handan, Yeni Turan, Ateşten Gömlek, Vurun Kahpe- ye, Tatarcık ilk akla gelen eserlerinden. Ipek Çalışlar, yakın geçmiş Türkiye tarihi olarak da okuyabileceğimiz ese- rinde Halide Edip'i bütün yönleriyle yansıtmaya çalışıyor. Ipek Çalışlar, Ha- lide Edip'in hayatındatartışma yarata- cak çok olay olduğu için açık nokta bı- rakmak istememiş. Bulabildiği tüm kaynaklara başvurarak objektif bir biyografi oluşturmaya çalışmış. Bu alıntı yoğunluğu- nu ve bilimsel olma zorunluluğunu akıcı bir anlatımla dengeleyerek biz sıradan okurla- nn da keyifle okuyacağı bir biyografi ortaya çıkartmış. Ama kitabın alt başlığına uygun olarak Halide Edib biyografisine sığmıyor. özel hayatının eksik kaldığını düşünüyor- sunuz. 568 sayfalık kitabı okurken birçok yerde keşke daha fazla aynntıya girilebilse diyorsunuz ama Halide Edip'in hayatı o ka- dar çok olayla ve kişiyle dolu ki sanınm binlerce sayfa yazılsa yetmeyecek. HAYATINIZI MAHVETMEDEN ÖNCE NEDEN KAFKA OKUMALISINIZ? Kafka kült bir isim. Sadece eserieriyle değil, hayat öyküsüyle ve hatta fotoğrafıyla da... Genç yaşta ölmüş olması, hayattay- ken hiç tanınmamış bir yazar olması, "ben ölünce tüm eserlerimi yakın" vasiyeti, des- pot baba, kırık aşk hikâyeleri, kötü iş ko- şullan, yoksulluk, azınlık olmak... Kafka'nın bize anlatılan hayat hikâyesinin pek gerçekçi olmadığına dair kuşku to- humları iki yıl önce atılmıştı. Ünlü Kafka uz- manı James Hawes, basına yaptığı açıkla- malarda hayat hikâyesinde cinsellikle hiç ilişkisi olmadığı anlatılan Kafka'nın aslında pomo meraklısı olduğunu söylüyordu. Ha- wes'e göre Kafka porno dergilere aboney- di ve bu dergilerden bazılan evindeki gizli bir çekmecede bulunmuştu. Havves, Kaf- ka'nın, not tuttuğu bazı hikâye metinlerinde de pomoya varan bir dil kullandığını, birçok tarihçinin bu belgeleri, "yazann dünya ede- biyatındaki imajını zedelememek" için ka- muoyundan sakladığını da öne sürüyordu. James Hawes'in bu açıklamalarının amacı Ingilizcede yeni yayınlanan Kafka hakkın- daki kitabını tanıtmaktı. Gerçekten de bu açıklamalar çok etkili oldu ve kitap çok konuşuldu, tartışıldı. James Havves Hayatınızı Mahvetmeden önce Neden Kafka Oku- malısınız'da (çev. Suğra öncü, Sel yay.) Kafka mit'ini yaratan "uydurul- muş" hayat hikâ- yesini, onun için yaratılmış efsa- nelerin gerçekli- ğini sorguluyor. Hawes, Kaf- ka'nın kadınlarla ilişkisinin pek de sorunlu olmadı- ğını, genç yaşlar- dan itibaren bir- çok kadınla ilişki- ye girdiğini, o dönem Prag'da çok yaygın olan randevuevlerinin gediklilerinden olduğunu belge- Ipek caiısiar leriyle açıkiıyor. SAYFA 12 Kafka'nın meşhur iki fotoğrafından melon şapkalı olanının aslında kadrajlı bir fotoğraf olduğunu, fotoğrafın kesilen yanında genç bir kadının bulunduğunu açıkiıyor. Prag ge- celerinden iyi tanınan Hansi Szokoll bu ka- dın. James Havves, Kafka'nın fotoğraflarda oluşturulmaya çalışılan ufak tefek, ezik imajının aksine 1.90 boyunda, yapılı, kendi- ne iyi bakan, sadece sebzelerle beslenen bir genç olduğunu belirtiyor. Hukuk eğiti- minde başanlı olmuş, doktoriuk payesi al- mış. İş koşullannın da hiç de söylenildiği gibi olmadığını, Dr. Franz Kafka'nın işinde başanlı olduğunu ve dolgun bir maaşı ol- duğunu anlatıyor. Patronlan Kafka'yı öyle seviyoriarmış ki, askeriik görevini erteletip savaşa gitmesini bile önlemişler. Zengin bir ailenin çocuğu olan, iyi para kazanan Kaf- ka, Prag sosyetesinde de önemli bir konu- ma sahip. Prag gazetelerinde sık sık adı geçiyor. Genç kadınlann gözdesi. Havves, Kafka'nın sadece Prag'da Al- manca konuşan Yahudi azınlık içinde bilin- diği ve ölümünden sonra tanındığı tezinin de doğru olmadığını kanıtlıyor ki bunu öğ- renmek çok da zor değil. Wikipedia'ya bile baksanız ölümünden önce ne kadar çok eserinin yayınlandığını görüyorsunuz. Kaf- ka, eserlerini yayınlatmaya başladığı ilk yıl- lardan itibaren Almanca konuşulan ülkeler- de bilinen bir yazar olmuş. Kitaplannı bü- yük Alman yayıncılar yayınlamış, öyküleri iyi Alman dergilerinde çıkmış ve bir de önemli edebiyat ödülünü kazanmış. Yayın- cılar Kafka'nın başanlı olacağından o kadar eminmiş ki savaş koşullarına rağmen transferler, avanslar bile söz konusu ol- muş. Kafka mit'ini oluşturan en önemli figürier- den biri "despot baba". Havves, ünlü Baba- ma Mektup'tan kaynaklanan bu kanının ta- mamen yanlış olduğunu, Kafka'nın babası- nın oğlunu ezmek bir yana ona hep destek olduğunu belgeliyor. Babasının Kafka'ya çok liberal davrandığını yazıyor. Zaten des- pot bir baba söz konusu olsa Kafka'nın randevuevlerinde sabahlaması pek müm- kün görünmüyor. James Havves, Kafka mit'ini oluşturan en önemli eser olan Dönüşüm'dek\ insanın böcekleşmesi olgusunun da orijinal bir bu- luş olmadığını, Kafka'nın hayranı olduğu Goethe'nin kült eseri Genç Werther"in Acı- lan romanından alındığını belirtiyor. Havves, kitabında yer alan tüm bilgilerin kolayca ulaşılabilir, göz önündeki bilgiler olduğunu ama Kafka efsanesini yaratmak için göz ar- dı edildiklerini ya da gizlendiklerini yazıyor. Ama şu da gerçek ki aslolan eserdir. Kafka efsanesi yaratılmamış bile olsaydı sadece eserieriyle de biz onu sevecek ve yine çok okuyacaktık. Çünkü, Kafka insanın varoluş nedenlerini oluşturan temel olgulan cesur- ca sorgulayan büyük bir edebiyatçı. James Havves, bizdeki Kafka imajını biraz sarsıyor belki ama yıkamıyor ve bu büyük ustayı tekrar okuma arzusu uyandınyor. • C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1059