Katalog

r O K U R L A R A 1 oplumcu edebiyattmtztn büyük adt Orhan Kemal'i 2 Haziran 1970'dekaybet- miştık. Onun aramtzdan ayrtlıştmn üzerinden 40 yıl geçti. Ailesindeki adıyla Râşit Kemalî, yaztntmtzda- ki adıyla Orhan Kemal, ya- pıtlartyla yaştyor elbette. Kitaplartntn yeni basımlan stk aralıklarla tekrarlanı- yor ve genç kuşaklarla ta- nışmasını sürdürüyor. Bir dostuntun amlarmdan sü- zülüp gelen "Hapishaneye düşmüsseniz ve tesadüfen Orhan Kemal'le aynı yer- deyseniz, yaşadmtz demek- tir. Orası bir okuldur arttk sizin için." Orhan Kemal bugün de okul olmayt, ger- çekçi edebiyatın okulu ol- mayt sürdürüyor. j- Gerçekçi edebiyatt, çokya- j lınkat bir tantmlamayla, | toplumsal hayattaki her- j hangi bir olayın, olgunun \ karakterlerini, olay örgüsü- nü ö'znel ve özgür yarattcı- lıkla ele alınmasi olarak değerlendirdiğimizde, este- tik boyutu ve yazartn yaşa- dığı çağt algılamadaki başa- nsından da_ sö'z etmek gere- kecektir. Öznel ve nesnel gerçekliğin yaratıa sanatçt- ntn perspektifinden yanst- yan eserdir gerçekçi cdebi- yat, îşte, Orhan Kemal edebiyattmızda bütün bu ö'zellikleri ortaya koyabil- miş bir sanatçıdır. Aramtz- dan aynhşınm 40. yrlı ne- deniyle Orhan Kemal'i bir kez daha hatırlatmak iste- dik edebiyatseverlere. îlk kez 1976 yılında çıkan ve her baskısında içeriği yeniden gö'zden geçirilip genisletilerek 10 baskı ya- pan Ansiklopedik Mimar- hkSözlüğü, bu yıl genişle- tilmiş baskısıyla okurlany- la bulustu. Bir basvuru kaynağı olan sö'zlük, mi- mari ve yapısal terimleri, yeri geldiğinde kavramsal ve tarihsel arkaplanlanm da vererek, somut ve yalın bir dille açkhyor. Ha- sol'dan, mimarlık sö'zlükle- rinin yaptm öyküsünü an- latmasını istedik. Bol kitaph günler... TURHANGUNAY e-posta: tuthangunay@cumhuriyet.com.tr cumkitap@cumhuriyct.com.tr Deneme. iki komşu alanın or- tasında yerini ara- mış bir yazı türü: Edebiyat ve felse- fe farklı sütlerle beslemiş onu. Bu- günkü çerçevesiy- le denemenin ilk güçlü örnekleri hümanist gelenek- te görülür. Monta- igne ve Bacon, Petrarca ve Eras- mus, beş yüzyılı aşkın bir süredir denektaşları. Ay- dınlanma'nın, kara romantiklerin bir sonraki hamleyi gerçekleştirdikleri- ni görüyoruz. Mo- dernler, son önemli atılıma im- za attılar, deneme bağlamında. Ede- biyat ile felsefe- nin, duyarlık ve düşüncenin, üslu- bun ve yöntemin alaşımı, XX. yüzyıl- da doruk örnekler getirdi. Geniş bir kültür coğrafyası- na yayıldı deneme. P ervasız Pertavsız ENİSBATUR Felsefi deneme İ Hans Blumenberg'in Kaygı Irmağı Geçiyor başlıklı felsefi denemelerini okurken, Alman dili ve edebiyatının Goethe'den günümüze bu yazı yatağı- na kattıkları gözümün önüne dizildi is- ter istemez. Bir önceki kuşaktan Ben- ! " jamin'in, Minima Moralia'nm Ador- no'sunun, Günbatımı'nm Horkhei- mer'inin izleri okunuyor Blümenberg'de; bir o kadar da, Schopenhauer'in ve Nietzsc- he'nin payı seziliyor ulaştığı kıvamda. Bir adım daha: Novalis, Kleist, Schelling, baş- kaları. Bir yazın adamı değil Blumenberg; felsefenin, filozofların "iyi yazma" gelene- ğinden beslenmiş bir düşünür — her düşü- nür /y/yazar şüphesiz, her düşünürde ya- zınsal arayışın, bu anlamda bir üslup kaygı- sının öne çektiği söylenemez gene de. Bu- rada, bir kez daha, düşünür (penseur) ile fi- lozof arasındaki ayrıma dikkat çekmek ge- rekebilir. Düşüncenin, düşünmenin felsefenin teke- linde olmadığını biliyoruz. Bu fiilin, kaldı ki yazmak fiiliyle olmazsa olmaz bir bağlantısı bulunduğu da savunulamaz: Sokrates, yaz- mamış düşüncelerin, filozofların en ünlüsü. Buna karşılık, bilim insanının (bilim felse- fesi yapmadığı durumlarda) ya da edebiyat adamının (Sartre gibi çift küre taşımaya kal- kışan bir Atlas kimliği taşımadıkça) düşün- me, düşüncesini dile getirme biçimini filo- zoflarınkiyle b/rtutmak yanıltabilir bizi. Va- lery kadar düşünmüş, kendini ifade etmiş (Defterlef'm oylumu 25 bin sayfayı bulur) edebiyat adamı olmasın: Kimsenin aklından ona felsefe tarihinde yer açmak geçmemiş- tir. Onca düşünsel alıştırmasına karşın Co- leridge'e de. Kimi örnekler, sözgelimi Ca- mus, pusulamızı şaşırtabilir bir ölçüde; ba- na kalırsa, felsefi denemenin yazınsal tem- silcisidir Başkaldıran Adarrida ya Sisifos SöylenFnde karşımıza çıkan. Şiir üzerine yazdığında, deneme kurduğunda bile filo- zofluğu ağır basar Heidegger'in; felsefe üzerine denemesini çatarken yazın adamlı- ğı geri çekilmez Blanchot'nın — bir terazi olmasa da elimizde, ölçülerimiz vardır. Felsefi denemede, aynı dağa farklı cep- helerden tırmanırlar. Doruğa aynı<anda ulaşmaları gerekmez. Buluşurlar oysa. Söy- leştikleri olmuştur; daha çok, sırt sırta verip susarlar. İLİAZD İÇİN "Istanbui'dan Geçmiş Üç Rus Yazarı"(bkz. NTVTarih, sayı 10), kimbilir kaçıncı kez Rus edebiyatı sorununu kafamda harladı. 1890- 1930: Büyük bir edebiyatın, büyük bir sanat- sal açılımın yanı sıra, boyattığı bir dil Rusça. Buzdağıyla yetiniliyor, hele Türkiye'de. Yeniden, lliazd'a dönmek, ateşimi tırman- dırdı besbelli. Yaklaşık on beş yıl olmuş onun yapıtıyla tanışalı. Regis Gayraud, bir başjna bir filolog-çevirmen; bir yayıncı, bir başına Clemence Hiver; ve şüphesiz, lliazd'ın mi- rasçısı, Helene... olmasaydı, şair-yazar kim- liği 'kitap sanatçısı' kimliğinin arkasında hiç görünmeyecekti. Şiiıierinin ve oyunlarının Türkçeye gelmesi çok zor. Sessel özellikleri ağır basan bir ya- zı üretimini bir dilden ötekine taşımak nere- deyse olanaksızlaşır bazen; az örnekle yeti- nemezsiniz, önemi indirgenir bu kez. Şiire, bu durumlarda hep haksızlık yapılır zaten: Pâr Lagerkvist'in, Cees Nooteboom'un, hat- ta Beckett'in, Nabokov'un şairliğini kaç okur bilir? iliazd için de bunun yaşanacağından korkanm diyemiyorum, hiç tanınmıyor oluşu -burada ve pek çok dilde- daha mı iyi? Elimdeki iki fotoğrafın ilki gençlik yılların- dan, ikincisi olgunluk döneminden. Giaco- metti'nin sekiz karakalem portre çalışmasını da katarak yüzünü zihin perdeme oturtmaya çalıştım. Bu da bir tanışma biçimi. Ben önemse- rim.B ViadlmlrNabokov samuel Beckett cees Nooteboom Petrarca Montaigne TAP Imtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına llhan Selçuk0 Genel Yayın Yönetmeni: Ibrahim Yıldız0Yayın Yönetmeni: Turhan Günay 0 So- rumlu Müdün Miyase llknurOGörsel Yönetmen: Dilek AkıskalıOYayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş.Oİdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2,34381 Şişli- Istanbul, Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0(212) 343 72 64 0 Baskı: DPC Doğan Medya Tesisleri, Hoşdere Yolu, 34850 Esenyurt - ISTANBUL 0 Cumhuriyet Reklam: Genel Müdün özlem Ayden/ Rekiam Mü- dürü: Eylem ÇevikOTel: 0 (212) 25198 74-75-0 (212) 343 72 74OYerel süreli yayın 0 Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1059 SAYFA 3