Katalog

ekonomi@cumhuriyet.com.tr 16 NİSAN 2010 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 13 CMYB C M Y B PARA-META-PARA MUSTAFA SÖNMEZ Sanayici, İşçi Azaltarak Üretiyor Ocak 2010 işgücü-istihdam verileri, işsizlik cephesinde umut verici bir gelişme olmadığını, bu ay da ortaya koydu. İşsizlik, bu yıl ve gelecek yıl, belki sonraki yıllarda da en yakıcı gündem maddesi olmayı koruyacak. Hem bizde, hem dünyada. Bunu IMF’in patronları da deklare etti. Ocak 2010 sonuçlarını, krizin miladı olan Ekim 2008’in sonuçları ile karşılaştırdığımızda ortaya şu manzara çıkıyor: Ekim 2008’den Ocak 2010’a 15 ayda 456 bin kişi daha iş pazarına girmiş görünüyor. Geçim derdi, ev kadınlarını, çalışmayanları iş pazarına çekti. Öğrenciler okullarını bitirip iş pazarına girdi. Girdi de ne oldu? Bu dönemde iş bulmak bir dert iken, bir de işi olanlar işlerini kaybetti ve 15 ayda işini kaybedenlerin sayısı 405 bin kişiyi buldu. İşini kaybedenlerle birlikte iş pazarına yeni girenler işsiz ordusunu iyice büyüttü ve söz konusu dönemde işsiz sayısı 861 bin kişi arttı. Bu, işsizliğin yüzde 11.2’den yüzde 14.5’a çıkmasıdır. Aynı dönemde tarım dışı işsizlik, yüzde 14’ten yüzde 17.6’ya kadar tırmanmış görünüyor. Demek ki, krizden bu yana işsizlik oranı 3 puan, tarım-dışı işsizilik oranı 4 puan artmış durumda. Şimdi beklenti şu: Büyüme başlar, istihdam artar… Acaba? Gerçekten böyle mi? Gerçekten de Türkiye’de özellikle ekonominin belkemiği sayılan sanayi, büyüyünce istihdam mı yaratıyor, yoksa büyümesini işçi azaltarak mı gerçekleştiriyor? Bakalım verilere; Halep oradaysa, arşın burada. Başbakan, hot zotla TOBB üyelerine alın birer işçi diye buyurmadan önce, lütfedip danışmanlarına sanayinin büyümesi ile istihdam arası ilişkiyi çıkarmalarını isteseydi şu gerçeği görebilirdi (tabii görmek isterse): 2005- 2007 döneminde sanayi üretimi, istihdamı geride bırakarak büyüdü. Sanayi üretimi yüzde 15’in üstünde artarken istihdamdaki artış yüzde 7’de kaldı. 2008 ve 2009’da ise sanayi üretimi önce durakladı, sonra geriledi. Bu iki yılda sanayi ne yaşadıysa, aynısını istihdama yaşattı ve üretim gerilemesi karşısında, istihdamı azaltarak uyum dengesi buldu. Bunun sonucudur ki, sanayi küçülse de, işçi başına üretimi , katma değer, dolayısıyla kârı azalmadı. Yani, işçi işini kaybederken, sanayici patron, istihdam maliyetinden kurtularak kârlılığını korudu. Sanayicinin, bundan sonraki dönemde de, üretimi arttırması halinde bile, kişi başına üretimi, katma değeri düşürmemeyi gözeterek, hatta bunu yükseltmeye çalışarak istihdamı ayarlayacağını söyleyebiliriz. Hatta, burada amacı, mümkünse istihdam maliyetini biraz daha azaltmak olacaktır. Bunun en kolay yolu, aynı üretimi, daha az işçi ile yapmaktır. Ama bu mümkün olamıyorsa, işçinin ücretten başlayan diğer maliyet kalemlerinde azaltmaya gitmektir. Bu, evet emek sömürücülüğünü sürdürmek için gereklidir. Başbakan, bilmeden -Allah söyletti!..- bu sıfatı kullanmıştır: Emek sömürücüleri… Patronlar ise buna gücendi. Ne demek emek sömürmek? Peki, nedir yaptıkları? Nedir kârın, sermaye birikiminin kaynağı? Emek sömürüsü değil de nedir? Kapitalin, yatırım sermayesinin, birikimin kaynağı, karşılığı ödenmemiş emek değil de nedir? Ne kadar, “İstihdam yaratıyoruz, vergi veriyoruz, SSK primi ödüyoruz…” deseler de bütün kapitalistler emek sömürücüsüdür. En adil, en hukuka saygılı olan, vergi şampiyonu da emek sömürücüsüdür, en kaytarıcı, kayıt dışı, vergi kaçırıp kaçak işçi çalıştıranı da. Aralarındaki fark, sömürüden ele geçenin niceliğidir. O kadar… Bunu sürdürmek için de emeği daha çok işsiz bırakacaklar. Bunu bilerek duruma “vaziyet etmeli”... mustafasnmz@cumhuriyet.com.tr http://mustafasnmz.blogspot.com Ekonomi Servisi - Türkiye odalar ve Bor- salar Birliği’ne (TOBB) bağlõ 356 oda ve bor- sanõn başkanõ, hükümetin eleştirilerine karşõ tek yumruk olduğunu göstermek için dün bir araya geldi. Başbakan Tayyip Erdoğan’õn geçen cumar- tesi günü 1 milyon 300 bin TOBB üyesinin her birinin 1’er işçi almasõ gerektiğini belirterek ha- rekete geçmeyen yönetime “Çözdünüz çözdü- nüz, yoksa odalarla bire bir biz görüşeceğiz” sözlerini tehdit olarak kabul eden TOBB üyele- rinin Ankara’daki İstişare Toplantõsõ’ndan son- ra açõklanan sonuç bildirgesinde, “Biz, onuru- muz için çalışarak, bu ülkeye hizmet ediyoruz. İşçi ile işvereni karşı karşıya getirerek, iş ba- rışını bozacak söylemlerden de özellikle ka- çınılmasını bekliyoruz” denildi. TOBB Genel Kurul Başkanõ Nafi Güral’õn okuduğu İstişare Toplantõsõ sonuç bildirgesi şöyle:  ‘İnsanların en hayırlısı, insanlara faydalı olandır’ düsturu ile yetiştiklerine vurgu yapõlan bildirgede, işadamlarõ olarak sosyal sorumlu- luklarõnõn farkõnda olduklarõ, sosyal ve ekonomik refahõ geliştirici her proje için ellerini taşõn altõ- na koymaktan çekinmedikleri kaydedildi.  Son dönemde, hõzla bozulan iktisadi orta- mõn bir sonucu olarak, artan işsizliğin acõsõnõ, biz- ler de yüreğimizde hissediyor ve çözümü için ça- ba sarf ediyoruz. Zira evine ekmek götüreme- menin, siftahsõz kepenk kapatmanõn, vergisini za- manõnda ödeyememenin, üretimini ve işçisini mu- hafaza edememenin õstõrabõnõ çok iyi biliyoruz.  Bizler, “Çalışanın hakkını, alın teri ku- rumadan veriniz” öğüdüyle yetiştik. Biz, çalõ- şanõmõzla aynõ masada, aynõ tencereden yemek yeriz. Çalõşanõn maaşõnõ geç verdiği için ağlayan insanlar, işte bu camianõn mensuplarõdõr. Biz, ha- yatõmõzõn her safhasõnda, işsize iş, aşsõza aş ol- ma gayreti içinde olmuş bir camiayõz.  Krizin daha başõnda, bu işin ciddiye alõn- masõnõ isteyerek önerilerde bulunduk. Özel sek- tör alõnan tedbirlerden sonra, istihdam kaybõnõ te- lafi ediyor. İstihdamõn artacağõnõ da hepimiz gö- receğiz. Peki, bu haksõz ithamlar niye?  Biz, haysiyetimiz, onurumuz için çalõşarak, bu ülkeye hizmet ediyoruz. İşçi ile işvereni kar- şõ karşõya getirerek, iş barõşõnõ bozacak söylem- lerden de özellikle kaçõnõlmasõnõ bekliyoruz. Türkiye’nin en öncelikli ve birincil meselesi iş- sizliktir. Sorunu ancak ortak akõlla çözebiliriz.  Türkiye’nin sorunlarõnõ şeffaf bir zeminde ve gerçeklikten kopmadan açõklõkla konuşmasõ gerekiyor. Bu iş dünyasõ için geçerli olduğu ka- dar, siyasetin de öncelikli sorumluluğudur.  Türkiye’nin 2002-2007 döneminde hükü- met ile iş dünyasõ arasõnda diyalog mekanizma- larõ sağlõklõ bir biçimde işletildiği için o dönem- de 3 milyon kişiye iş sağladõk. Dün bunu sağla- yan özel sektörümüz, bugün 1.5 milyon kişiye da- ha istihdam sağlayamaz mõ? Elbette sağlar. Güçlü bir istihdam seferberliği başlatabilmek için, ekonomimizin son yõllarda aldõğõ hasar, mikro re- formlar yoluyla telafi edilmelidir.  Yapõlmasõ gereken, büyük bir istihdam seferberliğidir. İşsizliği görüşmek üzere, tüm başkanlarõmõzla birlikte yapõlacak bir top- lantõda, Sayõn Başbakanõmõzõ da aramõzda gör- mek istiyoruz. Dip geride kaldı Hindistan’da uçuşa geçti HASAN ERİŞ YENİ DELHİ / MUMBAI - Maca- ristan’da kargo hizmetlerini üstlenerek yurtdõşõna ilk adõmõnõ atan Çelebi Gru- bu, Hindistan’daki varlõğõnõ adõm adõm geliştiriyor. Yeni Delhi ve Mumbai uluslararasõ havalimanlarõnda yeni iha- leleri kovalayan Çelebi Holding Yöne- tim Kurulu Başkanvekili Canan Çele- bioğlu Tokgöz ile Yeni İş Alanlarõ ve Yatõrõmlarõ Bölüm Başkanõ A. Cemil Er- man, grubun Hindistan operasyonlarõnõ özetle şöyle anlattõ:  Hindistan’a ilk adõmõ 2008 sonun- da Mumbai Uluslararasõ Havalimanõ’nda 10 yõllõk yer hizmetleri lisansõ ihalesini ka- zanarak attõk. Burada yüzde 51’i bize ait Çelebi-Nas India aracõlõğõyla 1 Tem- muz 2009’dan beri çalõşõyoruz. Luft- hansa, British Airways, Swissair, THY gi- bi birçok şirkete hizmet sunuyoruz. Türkiye’de yõlda 145 bin uçağa hizmet ve- riyoruz, burada 5 yõlda bu hacmi geçeriz.  İkinci adõmõmõz Delhi Uluslarara- sõ Indira Gandhi Havalimanõ’nda mev- cut kargo terminalinin 25 yõl süreyle iş- letilmesi için açõlan ihaleyle oldu. Yüz- de 74 iştirakle Delhi’de kurduğumuz şir- ket 25 Kasõm’da işletmeyi devraldõ. Bu- rada yõllõk 430 bin ton kargo işlem gö- rüyor. Bu, İstanbul’da 5 şirketin paylaş- tõğõ yõllõk trafiğin iki katõna yakõn. Kar- go trafiği her yõl ortalama yüzde 10 bü- yüyor. Gelecek 10 yõlda 1 milyon tona ulaşacak.  2009’un ilkyarõsõnda kazandõğõ- mõz Yeni Delhi’deki 25 yõllõk Hava An- trepo İşletmeciliği lisans ihalesi ile ilgi- li operasyona başlama yetki belgesi de şu günlerde çõktõ. Haziranda Delhi’de de fii- len yer hizmetlerine başlarõz. Hindistan hõzla büyüyor, sõfõrdan havaalanlarõ ta- sarlõyor. Buradaki varlõğõmõzõ büyüt- mek isteriz.  Bu ülkeye yõl sonuna kadar toplam 100 milyon dolar yatõrõm yapacağõz. Hindistan’da metro denilen 6 büyük ha- valimanõ, non metro denen daha küçük 70 havalimanõ var. Bu 70’in 12’sinde, 6’nõn 4’ünde potansiyel var.  Yabancõ sermayeyle ilgili çok cid- di adõmlar atõyor. Elbette bürokrasi var ama herkes çok iyi niyetli. Özellikle Mumbai’de partilerle iç içe olan sendi- kalar çok güçlü. Kimin işe gireceğine ka- rar veriyorlar. Ücretler düşük ama bir ki- şilik işi de ancak birkaç kişi yapabiliyor. Kendi iş kültürümüzü yerleştirmek za- man alõyor. Ama memnunuz. Buralarda da gelecek görüyoruz. Merkez Bankasõ Başkanõ Durmuş Yõl- maz, “Aralarõnda Türkiye’nin de bu- lunduğu birçok ülke küresel krize bek- lentilerinin ötesinde bir direnç göstermeyi ba- şardõ” dedi. Krizin olum- suz etkilerinden bütü- nüyle kaçõnmanõn müm- kün olmadõğõnõ da vur- gulayan Yõlmaz, bu dö- nemin kõsaca, iktisadi faaliyette beliren ‘yeşil filizlerin’ desteğiyle dünya ka- muoyunda ortaya çõkan ‘umut’ dönemi olarak özetlenebileceğini dile getirdi. Bankacı umutlu Bankacõlõk Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) “Bankacõlõk Sektörü Yönetici Kesimi Beklenti An- keti”nde küresel ekonomik krizin Tür- kiye açõsõndan etkisini kaybedeceği- ne ilişkin olumlu beklentiler öne çõk- tõ. Bankacõlar, krizin etkisini kaybet- mesini, bununla paralel olarak GSMH kredi hacimleri ve aktif büyüklüğü gi- bi göstergelerde olumlu gelişmeler ol- masõnõ beklerken faiz riskinin ön pla- na çõkacağõ öngörüsünde bulundu. TSKB ilk üye MURAT GÜLDEREN DİDİM - Doğuş Grubu’nun 75 milyon Avro’luk yatõrõmla geçen yõl hizmete soktuğu D-Marin Di- dim marinasõ ilk yõlõnda bin tek- neye hizmet verdi. Marinayõ ya- şam alanõna çevirmek için 4.1 milyon Avro’luk daha ilave yatõ- rõm yapan grup, bu yõl 1500 tek- neye hizmet vermeyi hedefliyor. Bir yõl içinde beş yõldõzlõ otel kompleksi tarzõnda faaliyet gös- teren yat kulubü ve buna bağlõ ola- rak konaklama alanlarõ, bölgeye özel plajlar, saunalar, masaj sa- lonlarõ, teknik atölyeler, uluslar- arasõ alanda markalarõn yer aldõ- ğõ mağazalar ve akaryakõt istas- yonlarõnõ hizmete soktan Doğuş Grubu, nisan ayõyla birlikte kõsa dönemli kalacak tekneler için 4 gün öde 7 gün kal kampanyasõ da başlattõ. D-Marin Marinalar Grubu Yönetim Ku- rulu üyesi ve Mari- nalar Koordinatörü Ali Erkan Bezir- gan, “Hedefimiz marinalarımızın sadece Türkiye için değil, Akdeniz ça- nağı ülkeleri için bir cazibe merkezi olması” dedi. Ortak marina da işleten Doğuş Grubu’nun Türkiye’deki diğer duraklarõ, Göcek ve Dalaman ola- cak. Dalaman için 100, Göcek için de en az 50 milyon Av- ro’luk yatõrõm öngör- düklerini anlatan Be- zirgan, yatõrõmlarõn en kõsa sürede başlayacağõnõ dile getirdi. 2010 mart itibari ile finanse ettiği ye- nilenebilir enerji projesi 83’e ulaşan Türkiye Sõnai Kalkõnma Bankasõ (TSKB), Birleşmiş Milletler Çevre Programõ Finans Girişimi’nin (UNEP FI) Türkiye’den ilk resmi üyesi oldu. TSKB ile UNEP FI arasõndaki işbirli- ğine ilişkin imza töreninde TSKB Ge- nel Müdürü Halil Eroğlu, çevrenin ar- tõk günümüzde sadece bilim adamla- rõ tarafõndan değil, sürdürülebilir kalkõnma modelinin tüm oyuncularõ ta- rafõndan dikkate alõnmasõ gereken öncelikli bir konu olduğunu söyledi. Latekhalkaaçılıyor TARİŞ işçisi kazandı Sermaye Piyasasõ Kurulu (SPK) ve İstanbul Menkul Kõymetler Borsa- sõ (İMKB) tarafõndan bir kampan- ya olarak yürütülen “halka arz se- ferberliği” kapsamõnda Latek Lo- jistik de halka açõlacak. Halka ar- zõ 20, 21 ve 22 Nisan tarihlerinde borsadan satõş yöntemiyle yapõla- cak şirket, ödenmiş sermayesini 26 milyon TL’den 30 milyon TL’ye yükseltecek. Şirketin borsaya açõl- masõna ilişkin düzenlenen basõn toplantõsõnda konuşan Latek Lojis- tik Yönetim Kurulu Başkanõ Levent Erdoğan, “Halka arzdan sağlana- cak kaynağõn tümünü yeni yatõ- rõmlar ve büyüme finansmanõnda kullanacağõz” dedi. Sabiha Gökçen Priştina’dan sonra Suriye’ye de talip Yolcu sayısı bir önceki yı- lın aynı dönemine göre yüzde 97 artarat 2.2 mil- yon kişiyi aştı. Ekonomi Servisi - İstanbul Sabiha Gökçen Uluslararasõ Ha- valimanõ’nõn (İSG), Limak, GMR ve MAHB konsorsiyumu tarafõndan 500 milyon Avro’luk yatõrõmla 18 ayda yeni terminal ve eklerin tamamlanmasõnõn ar- dõndan, ikinci pist çalõşmalarõ da başlatõldõ. Havalimanõ Endüstrileri AŞ’nin (HEAŞ) ikinci pist için kamulaştõrma çalõşmalarõnõ dev- reye aldõğõnõ ve 100 milyon do- larlõk bir bütçe ayõrdõğõnõ açõk- layan İstanbul Sabiha Gökçen Uluslararasõ Havalimanõ (İSG) Üst Yöneticisi Gökhan Buğ- day, “4-5 ay sürmesi beklenen kamulaştırma sürecinin bit- mesinin ardından 2011 yılı ihale süreci olacak. Bir aksilik çıkmazsa 2012-2013 yılları arasında inşaat çalışmaları başlayacak. Net olmamakla birlikte pist yapımı için orta- lama 500 milyon dolarlık bir yatırım tahmin ediliyor” açõk- lamasõnda bulundu. Kamulaş- tõrma için 100 milyon dolara ya- kõn bir harcama yapõlacak. İSG’nin ilk üç aylõk perfor- mansõnõ değerlendiren Buğ- day’õn verdiği bilgiye göre, ha- valimanõ yolcu sayõsõ geçen yõl bir önceki yõla göre yüzde 52.3 artõşla 6.5 milyona yükseldi. Bu yõlõn sonunda hedeflenen yolcu sayõsõ 11 milyon. THY’den sonra Star Alliance üyesi bir diğer havayolu olan Spainair’le de işbirliği yapõldõ. Her gün Barcelona’ya sefer dü- zenleniyor. İSG’den halen Tür- kiye’de 21, dünyada 60 nokta- ya uçuş yapõlõyor. Buğday, ilgilendikleri 3-4 ha- valimanõ bulunduğunu, bunlar- dan birinin Priştina Havalimanõ, bir diğerinin Suriye olduğunu ol- duğunu dile getirdi. İSG’de, 2010’un üç ayında yolcu sayısı 775 bin 682’ye çıktı. Bu yılın sonunda 11 milyon yolcu beklenen havalimanında, ikinci pist için kamulaştırma başladı. Ortalama 500 milyon dolara mal olması planlanan ikinci pistte ihale sürecine 2011’de girilmesi bekleniyor. D-Marin Didim yaşam alanõna döndü Mumbai Uluslararasõ Havalimanõ’nda yer hizmetleri, Yeni Delhi’de kargo terminali işleten Çelebi Grubu kõsa süre içinde Yeni Delhi’de de yer hizmetleri vermeye hazõrlanõyor. Ekonomist’in “Ekonomide Yılın İş İnsanları” araştırmasın- da “Yılın Kadın Girişimcisi” seçilen Canan Çelebioğlu Tok- göz, geçen hafta da kardeşi Can Çelebioğlu ile birlikte Ernst&Young, Milliyet ve CNN Türk’ün düzenledikleri “Dünyada Yılın Girişimcisi” yarışmasında Türkiye birincisi oldu. Canan Ç. Tokgöz, Hindistan’daki operasyonlarını Ku- zey ve Doğu Afrika ülkelerine yayabileceklerini, Sri Lanka ile temasa geçtiklerini Dubai bazlı yatırımcımlarla yer ve kargo hizmetleri konusunda görüştüklerini söyledi. BURADAN AFRİKA’YA DA AÇILIRIZ İşten çõkarõldõklarõ 1 Mart’tan itiba- ren TARİŞ Genel Müdürlüğü önün- de oturma eylemi yapan TARİŞ İp- lik ve Dokuma Fabrikasõ işçilerinin direnişi sonuç verdi. TARİŞ Pamuk ve Yağlõ Tohumlar Birliği ile ma- saya oturan işçiler prensipte anlaştõ, yaklaşõk 13.5 milyon TL’lik kõdem ve ihbar tazminatlarõnõn yüzde 70’i 20 gün içinde ödenecek. TOBB’un isyanõ356 oda başkanõ, işsizliğin çözümü için her TOBB üyesinin bir işçi almasõ gerektiğini öneren Başbakan Erdoğan’a birlikte fotoğraf çektirerek sert bir yanõt verdi. Başkanlar, ‘İstihdam öyle artmaz, yatõrõmõn önünü açarak artar’ dedi İşa- damlarına birer iş- çi alıp alamayacakları soruldu. İşadamlarının yüzde 94’ü bir tek kişi bi- le alamayacağı yanı- tını verdi. Top- lantıda yaklaşık 550 işadamı ile bir de anket yapıldı. Katılanlar ekonomi- nin önündeki en büyük en- geli siyasi kutuplaşma olarak gördü.