Katalog

YaşarKemalden BugünlerdeBaharİndi’ Yatar Kemal Bugtlt4rde Bahar in4’ K Şair Yaşar emal Yaşar Kemal’inBugünlerde Bahar lndiadıyla yayımlanan ve üç bölümden oluşan kitabınınbölümünde 1941ilkbaharının Mayıs’ındakialtı güne ait günce bulunuyor. ilk Bunlar, 19411942’deklbatöz ırgatlığı güncesi olarak belirtilmişyazar tarafından. Ikinci bölümde diğer şiirler, üçüncü bölümde ise “KırmızıDeynek” isimlinehir şiir yer alıyor. Ali TAŞ yi yazarların ardında güçlü bir şiir geçmişi arayanlardanırn. kadar iyi Onlar da, ne yazar olurlarsa olsun, içine oturan ş ıırlık ukdesmden bır tur lu kurtulamavanLırdan Dcfterleı dt. dergılerde uzun yıllar yer alan yüzlerce şiirini yüreklerinin tutku direklerinde keyifle dalgalandırırken; içlerinde yarışaıı şiir, koşu halinde öykülerini, romanlarını her zaman gö ğüs farkıyla geçer. Sanat yaşamları adeta bir maratona dönen koşutunda tinsellilderinin tutkulu kulvarlarmda bayrak halindeki öykü, roman, yarışı deneme yazınsallıkların temeli gibi niteliğindeki favorileri her zaman olan başat içinse, ilk göz ağrısı şiirdir. Yaşar Kemal de, dünyaya ün salan İnce Memedlerinin ardından içindeki o nostaljik çağrının albenisine kapılmış olmalı ki bir Adana ziyaretinde, Kadirli’deki ana evinin sandığında bulduğu defteriyle, 1940’li yılların şiirli günlerine dönmüş. Batöz ırgatlığı yaptığı o yıllarda günlülde, yine o yıllardan tuttuğu dünlere uzanan şiirleriyle oluşturmuş kitabmı. 19411973 arasındaki otuz üç yıllık şiir serüvenini, romanınm bir türlü kandırmayı başaramadığı delikanlilık coşkusunun “bugünlerde inen o bahar diriliği ve tutkusuyla” yapıtlaştırmış. duğu yirnıiyi aşkın ödül: ikisi yurtdışında, dördü olmak Türkiye’de üzere altı fahri doktorluk payesi almış. “Irgatlik Anılan” ile iki ayrı biçimde yazilan “Benim Için” adlı şiirin yanı sıra; “Hanaya Şiirler”; bir bölümü Zülfü Livaneli tarafından bestelenen “Ulaş” ile “Merhaba” Gece” gibi ve “Bu şiirler alıyor. Ilk iki dizesi yer aynı olan “Benim için” şiirinin ise iki ayrı biçimde yazıldığı görülüyor BugünlerdeBaharindi nin dikkati çeken temel olgularından biri de, kitaba farklı bir perspektif kazandıran senfonik 209 dizelik “Kapı” ile şiirler. bu şiirler;”Hannaya Şiirler” başlayan Hannaya Şiirler, Hannaya Şiirler2, Hanaya Şiirler3 ile 154 dize olarak sürerken kitabın üçüncü bölümünde yer alıp, 24 sayfa tutan, 657 dizelik “Kırmızı Deynek”le ve özgün bir konum ilginç Bu ara, sergileniyor. halk söylemindeki bir anlam olarak algilasak da, tabii biraz da ironiye yön vermek istenirse, “yirmi dört yaşında ilk karı gören” Yaşar Kemal’e soracak biri çıkar belki: Yağan kan mı, kadını mı gördün? Yaşar Kemal, annesinin, “dördüncü ordunun birinci beyi, ağasıydık” dediği bir feodal yapıdan gelip ırgatlık yapan tarafı, Yasnaya Polayana Malikanesi’nde yaşamı reddederek doğup lüks çiftçilik yapan, sonrasında köylüler için pedagojik çalışmalarda bulunan Tolstoy’un yaşamıyla bir yerde yazınsal bir düzlemde de örtüşen bir bağ kurar. Tolstoy’un yazmsallığı, lüks yaşamı bilinçlibir köykilük ve emekçilik düzeyine indirgeme gibi Che Guevera bir idealizm taşırken Yaşar çağrışımlı Kemal’inki, ırgathk ve efsanelerle beslenip toplumsallığa yönelen bir Aşık Kemal’likten, Kemal Sadık şiirin Göğceli’sine aşarak Yaşar Kemal’liğe uzanıp erişen bir yazmsal süreç. Tabii kolay olmadı süreç, Kemal Sadık Göğceli’yi bu (anasının o söylene söylene övündüğü) Yaşar Kemal yapan temel olgu, Pertev Naili Boratav, Abidin Dino ve Arif Dino yazınsal donanımlı önemli gibi isimlerle kurması yanmda, ilişki Ramazanoğlu Kütüphanesi’ndeki memurluğu sırasında bütün oburluğuyla ağırlıklı olarak klasikleri okuyup özümsernesi. Kendisinin de bir konuşmasında belirttiğibütün dünya klasilderini orada gibi okur. Edebiyatı, dünya görüşü ve yazarlığı bu süreçte gelişir. Yazar, Aşık Kemal’in “halk şiiri bilgeliğini” sırası geldiğinde de Yaşar Kemal’in yoluna serer. BugünlerdeBaharindi’de BEREKETI ÇUKUROVANIN Aşık Kemal’in, ya da Kemal Sadık Göğcei’nin şiirlerinden romanlarına uzanan birer başat mitsel konurn özelliğindedir ve dağ. Bazen bir toprak pastoral eğiliminin de bir yerine ozan tutunduğu yazınsal poetikanın gücuyle, halk şiirinin derinliğinden kendine özgü gelen bir sesle vizyonunu geniş tutar Kemal Sadık. Halk şiirinin Çukurova ağzına uyan bir söylemiyle de net olarak şirini kuran “Göğceli” “Haydin siktirin/ haydin cehennem olun! hangi taş büyükse gidin başınızı ona vurun” gibi köy ve sokak diliyle dizelerinden seslenir. mahlasmı kullanarak da tapşıran Aşık Kemal, “Beği şikayet ede]im/ şikayet edelim” dizeleriyle yoğu halk şirinin güzel bir örneğini verdiği şiirinde “Buluttan rüşvet alıyor! göğü şikayet edelim” gibi kinayeli ve abartılı eğilimde; çağrışını yapan dizeleriyle sanatsallıldara, destansıliğa sergilediği özgü abartıyla yergisel bakışı da ekleyerek, siyasal taraf olmaya, Koçaldama’cı bir yönelinıi toplumsallaşurarak tapşırır: “Hey bre ağalar gelin/ beyi şikayet edeilmi söylen çektiğirniz neden! yoğu edelim! turna bağmm gülüyüzi şikayet taşh dağların yoluyuz/ Göğcelim şimdi ölüyiiz! sağı şikayet edelim. “Seninçin”, “susundan”, “beği”, “nennilendi dağlar”, “Döne “tenütaze”, Zala Hatçe”, “Ak pürçekleni”, “öylecene”, “benecilder”, “tirtir”, “ördolur”, “şıkır şıkır sevgi”, “bulut ağdı”, “yeneruz”, “deyenk” gibi saf, arı ve yalın Anadolu varsıllığına sırtını dayayan ve başarıya erişen bir Çukurova dilinin gücünü şiirinde smaması da bir halk İnce anlamda, Memed söylemiyleyazilan bir halk şiiri yapısını gündeme getirir. Anlam kınılmalarıylayer yer mensur şiir çağrışımı da yapan bu yapı, doruktaki örneğini, güçlenerek uzandığı “Kırmızı Deynek”te ortaya koyar. Bugünlerde Bahar İndi nin editörü Güven Turan, “en yalın ve saf haliyle ‘Anadolu Türkçesi ağzıyla’yazılmış belki de en özgün şiir” belirmesinde bulunuyor: KEMAL AşıK Irgat ırgatbaşdık, arzuhalcilik, vekilliği, kütüphane öğretmen traktör sürücülüğii, çekik memurluğu, tarlalarında kontrolörlük, Havagazı Şirketi’nde gaz kontrol memuru gibi işler yaptıktan sonra, Cumhuriyet gazetesinde (19511963) fıkra ve röportaj yazarı olarak çalışan Yaşar Kemal’in ilk şiirleri on dört yaşında Görüşler ve Çığ dergilerinde yayımlanmış. Ilk öyküsü “Pis Hikaye”yi 1946’da yazmış. Ilk kitabı olan AğıdarFolidor Denemesi1943’te, ilk öykü kitabı Sarı Sıcak 1952’de yayımlanmış. Kırkı aşkın dile çevrilen İnce Memedin yayım tarihi Ant’m kuruculan arasında yer 1955. almış (1967); Türkiye Yazarlar Sendikası’nm kuniluşuna katılmış; TYS (1974/1975) ile Pen Yazarlar ilk genel Demeği’nin(1988) başkanlıldarmı yapmış. Irgatbaşılıktan, arzuhalcilikten Yaşar Kemal’liğe yükselen yazar, Türkiye’de çok sayıda ödülün yanı sıra; aldığı Uluslararası Cino del Duca ödülü, Legiond d’Honneur nişanı Commandeur payesi, Fransız Kültür Bakanlığı Cornmandeur Arts et des Lettres nişanı, des Premi Internacional Catalunya, Alman Kitapçilar Birliği Frankfurt Kitap Fuarı Barış Odülü’nün de aralarında bulunSAYFA 14 “Havanın yüzünde bir kırlangıç sürüsü! ve yabanıl ak atlar doludizgin! bu sabah bu sabah öylesine güzel ki!! ne diyordu Türkmen karısı! leyleğin ayağı kırmızı deynek” (Kırmızı Deynek). “Menevşc kokulu saçma bahar! beyaz fccirlerden örtüyor duvak” dediği “Güzelleme” şiirinde gerçekten, arı Anadolu Türkçesinin vurgulamalarıyla, halk şiirinin ardında duran bir Aşık Kemal olarak, imge yoğunluğundaki görselliklerle şiirini güzdlleştiriyor Yaşar Kemal. Güzdiliklere ulaşırken de, Aşık Veysel’li bir çağrışımla Çukurova’nın berekctine dönüştürmeyi de adeta bir görev biliyor. Halk şiirinin güzel örneklerini veren Aşık Kemal, cinaslı bir aliterasyon da çağrışımınm yapılıp, karışık bir tekerleme havasıylagirilen, “Hele Ulaşa Ulaşa! Ulaş benziyor güneşe! Ulaş kardeş can verirken! görenlerin aklı şaşa” Güven dizelerinin, Turan’ın sözünü ettiği “bu şiir Ulaş için yazılmadığı” konusuna katılmamalı belki de. Ne zaman yazıldığına dair bir bilgi bulunmayan şiirde isimler ve “general” sözcüğü, şiirin geçen “Ulaş” için yazıldığı kanısını “Merhaba” güçlendiriyor. şiirinde ise, Ulaş’a o şiir verdiği selarnının sürdüğü görülür: “Gün be gün yüreğim ulu yahmdal engel tuzak kurmuş bekler yolumdal zulümlerde işkencede ölümde! bükülmeyen kola merhaba? acıda güce kahırda geliyor! güneşten boşanmış çekmiş kopmuş geliyor! bir ışık selidir, sökmüş geliyor! Nazım usta, coşkun sele merhaba.” Namık Kemal için” yazdığı Tavaf” “Mağosa’yı şiirinde “ve hüzünlü dallarda söylüyorlar karanlık kuşlar! gecelerintürküsünü” dediği Ege’nin yaslı öbür yanına sevgi ve barış haykırışlarındaki yinelenip durur antik esintiler dizelerinde. “Dualardan şairine” notunu düştüğü “Dualarım “da “Ben dualarımıl ıslılda rüzgara kazarım! ve salıveririm! gitsinler Tannyı bulmaya” derken “Bağlılik”ta “ben dönerim! dünya döner! dünya döner! ben dönerim” dizeleriyle, şirindeki o tekerleme tarzıyla örtüşenliterasyonlu sessel algilamayı a yeniden dalgalandırır. “Ağıt” şiirinde ise, halk şiirinin yolunu aşıp, serbest çizgide sözcüklerin yinelemeleriyleşiir yolunu arayan bir ozan olarak görülür. Gagarin ile Marlin Monro’yu dizelerinde bir biçimde buluşturmanın ilginç yanında aynadan, ağaçtan atom bombası, uzay yapma simyagerliğinesoyunan Kemal, “Sözden öfke yaparım! at kılindan! şahin teleğinden öfice kuyruğu karınca ayağından! örümcek yaparım! ağından öficeyaparım? gölgeden öfke” vurgulamasıyla savmı güçlendirir. Yaşar Kemal her ne kadar yalın, duru, sade ve açık bir Anadolu diliyle halk şiirinin izinden çağcıllığa yönelse de, zaman zamaniirini güçlerıdiren görsel algılı ş dizelenn arcma, sanatsal bir olgu olarak h imgesellik ile ilginçliği de koyar. Bugünlerde Bahar İndi destandan, maniye, koşmadan, semaiye, varsağıya, koçaldamaya değin sürdürdüğü şiirsel izleriyle poetikasmı oluşturan bir şair Yaşar Kemal profii koyar ortaya. Karacoğlan’m, Dadaloğlu’nun izini süren bu geleneksel temel üzerinde yükselen Kemal, bir yerden sonra artık Yaşar destanlara sığmayıp; destansı şiirlere, gelenekselliğini eklemlediği mitolojiyle de derin ve güçlü bir bağ kurarak bir yazar Karacaoğlan edasıyla, şiirini kurduğu Çukurova’nm romanını da evrenselleştirmegerçeldeştirir.• başarısını Bugünlerde Bahar İndi? Yaşar Kemali Kredi Yayınları! 116 s. Yapı KİTAP SAYI 1089 CUMHURİYET