Katalog

D Ü N Y A D A N Ebedi ve ezeli afacan Millicent Dillon, ilk kez 1981 yıltnda ABD'de yayımlanan "Küçük Kalıtsal Günah" adlı yapıtmda, sonuna dek antikonformist Jane Bowles'm yaşam deneyierini mektup, anı ve öykülerinden seçtiği bölümlerte yan yana getiriyor. "Küçük Kalıtsal Günah" kişiliği, handiyse içgüdüsel bir bilinemezcilik ve kendisine "sakat Yahudi lezbiyen" adını yakışüracak denli inatçı bir kara mizah ile yoğrulmuş bir kadının törelere ve sınıf değerlerine başkaldmsının öyküsü. odcrn Amcrikarbya/ınınüa (ıck yapııtı yazarlar olmamakla berabcr) ünleri bırcr roman O/erîne kurulmuş olan iki ola £aniiMiı k.idın vattlır: Djuna Burno ve Janc Bowlcv Fin dc sinlv \;vımn ycy dogıııu> scsı Djunıt Barnev, T.S. Eliut'in "sıadcee >iir okuyucularınııı ba^vurusu için yazıtmı^" sözlcriyle ovdügu C»ecc Aftacı'nı laıııamladıgında kırk ya>mı a^mı^tı. Psikolojik ritm duygustı, anlam yankılanıpaları ve sö/eük oyunlartyln yiıklıı romanda, yineT.S. Elioı'in sO/leriyle, "korku ve kölü ya/gı Eli/ahcih döııcmi irajedyularına çok yakın bir uslubla unlımlmı»"u. Tckinsi/. ve tedirgin bir almosıcr anlatıya egemen olıııu^ıu. Jane Bovvles ise, iki Clddi liayan'ı ya/dıgında henü/ yirnıtdön yasmdaydı. İakat, iki ya/ar arasındaki farktılık bu dcgil. Cicrvckıc, her ikisi de ınoral bir ettctik yaıaımı>!ardı. Kcnneıh Remnh'i ulcycrek, hunıı "Imnalım teolojisiniıı esteligi" olarak niıeleyebiliriz. Çuııkiı, ya>anu vc ya^amın surdıırülmcsini vanıİKi olarak kavnyotlardı. Yavımiik bir yanıl|(i oldugunda dolleniTiL'/dollcınc irajcdiyi daha da ağıila^iırdcuklı ku^kusuz. <,'cvrelcriıv dcki insanlann yaşama bağlılıklan bile oıılaı iı,ııı muısu/lıık kaynağı olabiliyor du. (jçce Agacı'nın ana karaklerlcrindcn biri, duklor OVonner, "ya>aınııııı ıııuisu/ kılan imanlaı" der "du>u>u ve gfccyi ögrcnmck içiıı baııa gcliyorlar." Ya>amı irajedi olarak kavrayan ve küçümseyen luitım, ölünııl dc bajarı olarak kutlayacaktı. Millicfiiı Dillon. ilk ke/ 1961 yılında ABD'de yayımlanan Küyük Kalılsal t.tinnlı. da soııuııa dek aMLikonlormist Jnne Bowle<>'ııı yu>anı dcnuylcrini mcktup, anı ve uykulcıindcıı «cyıiği bütUmlerlc yan yana gcıirtyur. Ikiylelikle, Bowles'ın olağanüslü kışilığj Him boyııılarıyla gun i>ıgırıa vtkıyor. Küçiik KalıtsaJ (>ünah ki>iliği, handiyse içgııdüsel bit bilinemezcilik ve (hcm de kendisine "sakai Yahudi lc/biycn" adını yakışlıracak dcnli) inaivı bir kara mizalı ile yoğrulmuş bir kadının (ftrclere ve Mtul de^erlcriıu.1 ba^kaldıriMnın rtykıısu. Fakaı aynı zanıanda, Uilloııın aııîatiığı bu ırajik mcydaıı ukuyuv, yajiıilanııda olıımu kuilayan Bıırnrs ve Bovtks aıasındakı önemlı bir larkı da açığu vurııyor. Janc B»mles, ö/yasamında ırajediyi nihai sıntrlarının ttıesinc la^ınıı^ vc böylecc yaşam vc kurgııyu hirebir ilişki icinde bvihi!>turmuştu. O'mın umı deıteyiınkri. bir hııtiln olarak kuraldışı ya>amı, mılam M HALİL TURHANLI Flannery O'Conner ve Jean Cocteauyu kaynasııran cıirtah ve <.elaıne(in getcıküstü oykıisıl İki C'iddi Huyaıı yayıınlandığı doncnuk Tennrsser \V illiutns, Jane Bımies't "Anıerikaıı ya/ıııırıın yu^ayan en hilyıık va/aılarıudan biri" olarak niiek'mi>ıi. iki C'îddi Buyan, iki ıiv'arı gcnı; kuJımıı, Chıislina Ooering ve lvrieda Cuppcrfield'in romauıdır. Rulıunu küp layan giınah dııygusıtndan ö/guıte>eıek falıİK' °' i l n nıri.sıiııa ve Paımnıalı bir l'ahişeye sevdalanan Frieda'nın seruvcnk'n. Doııııa RilkiınJ'iıı latııııılarııaMŞİa İki C'iddi Buyun, "o/ya>anısal dcnilemcyct'ek denli fanıaMik" bir ronıan olmakla birlikte "karaktcrlcrin kcndilerini içinde bıılduklurı durumlar dolaylı hiçimde Jane' İ11 kuyıllarını yansıtırlaı?' Yuvalanndan kopan ve tııhai' bir yerde bir ba^ka iıı^ana bağlanan koksıl/ler. Ronutııııı ana karakterlerinden Fıieda. "Bu lulıal lopraklarda keııtlinıe biı yuva bıılınulıyım" der. Ru sO/lcıin aıdında aynı /.aınanda yaza1111 da duyguMil bir sıgınak bulabitme ar /.usu vardır. 1akaı roman, son kenede nıoml hiı ek scnJt yoğıınla^ır. Anahtaı i/lekleı )>iinab Jan» Soıvtes B<wlts, "iki Clddı Bayan"adlı yapıtmı yayımladığı zaman Tennessee VVilltams vc selamer bircr dinscl nosyon olarak da onu Amerıkan yazınının yaşayan en büyük yazarlarmdan blrl olarak ı okunabitir. Yaktn dosıu Tfııınan Capoieıın "IThcdi ve c/cti afacan. Eıı cckiei vusı/ aına anlaylabilir bir evrende olumııtı ne gclcıı lanca'ya ilk yeıleşen sanats'tlar cııktan daha nlbenili" sO/laiyle lanınılatck gcrcek olumsıı/lama olduğunu tanılarasındaydıtar. l'akaı, Tanca'nııı her ikidığı Janr Bo»les, dainıa ruhunda günah lamaya adanmışiı. si ü/LTindt eıkisi farklı oldıı. Paul Bovtduygusuııun agırlıjıtıı ıa>ıdı. Bu duygıı, Varlıklı bir Yahudi ailesiniıı tck kı/.ı les, bu cg/uiik vc dekadan almasfeıde ycÛ'nun ya^anıınu hiv'bir ölçliye vurıılamani csın buldu. Rurada üreuikktiylc moolarak Neu York'ıa dunyuya gulctı Janc yacak bir ıcnginlik kaııyordu. "Çocukdcrn Amerikan ya/ınıııııı en gizcmli f'eBtmles, onııc ya>ında bubasım yıttrdikluğundan iıibarcn" diynr Dillon "Jane 1İ5 ya/arlanndan vc Bcaı harekctinin ruten sonra aşırı koruyucu bir anne ve tcygünah UuygıiHuna sahipıi. Asla tiinınıla Iıaııi oııderleriıtden biri lıalinc gcldi. Oy « n i n gö/climirıdc üorunlu bir cocııkluk yamadığı fakaı O'na aii ve kalıtsal oldusa Jane, Tanoı'du ya^amının en yıpraııcı ve ilk gcnvük gccirnti^ıi. Onyedi yaşında gunu, O'nu başkalarııuUın ayırUığmı söyailesinc ya/ar olma kararım açıkladı. Yiı ilj^kibirıi yu^adı. Şcrife adlı bir Arap köyln tcdiği gılnalı... Ya/gı olarak kabullendifii kadıııma â^ık oldu. Kulılbeden bit a/ büıni ya>ında ya/ar ve kompo/iior Paul bu günah O'nun imgclcmindcn aynlayilk bir evdc birlikte yaşıyorlardt. Nc ki, Bowlcs ile tanıştı. Lviilikleıi onları yakııınıa/dı!' Ya>iinıı vc (bir roman, bir oyun dan lanıyan herkcs için sılrpri/ oldu. Pa ajırı dtrccedcki korku ve tedirginlikler Jave a/, sayıdaki öyküden otuşan) yapıtlaıı ne'in Tanca'daki gUnlerinin ü/.oı İLK kapul Bowles'ın özyajam Oykusıl llurmalıcm kanılı hcm de kefareıi idi. I ' kara bir bıılııl gibi cOrcklcnmi^li. Jancdan'da yazdıftı ü/ere, "hcrkesi veö/ellikkiıı yakın dostlan. cıkarcı ve parago/ bir de cbcveynlerini üı külnıek icin" evlcnmiîMILLİCENT OILUON/A Littte Original $in: kadııı olan Şerifc'nin, U'nu bir liır bılyü lerdi. Paul ile evliligi, Jane'in lezbiyen The Llta and work of Jane Bowles I V'rugo' ile keııdiitiııe bağladığına ve haııa birkac aşklarını ya^aıtıasına asla cngel olmadı. 1 7988 / 464 S. ke/ de /.chirleınc gıri$iınindc bulıındugu Kadınlann vekiciliğine r'akaı aynı /aman ' Maıy Wot)stonecrattdan 1890ların ">fem/Cana inanıyorlardı. 1957 yılında bir kısıın da UrkiiıücüÜıgünc derin inanç besliyor dın"ırm, yüzytt basının suffragatlorinrlen gubeyiıı hucrelcrinin anidcn lahrip olması nümüzB değın tun Au^j/rfan militan temınisdu. O'nun gö/.ündc crkekler Ki/enıdeıı tm mucadele ve deneyimterinı yaklaş/k olaoık ve bcdcııinin kısmı lclcc ujiraniası Şeril'e yoksundular. Çoğu ke/ ayrı dııtıyalarda aynı sorunları yaşayan kadtntara aktarmak üicrındeki ku^ktıları yoğunla^lınıcaklı. farklı dcneyimleri yaşamalanna kar^ın amacıyla 1973 yılında kunıtnn Virago 's6z~ Paul ve Jane Bowles arusında güvlU bir cük 'caöaloz kadın' antamına geliyor). bu tanscvpi ve <>aygı bagı kuıulnıustn. 1948 yılelcin yarattığı rııhsal (ruvma Jane'in da kızkardeş yayınovlünno du öncüluk ettı lında Meksika'da bir sürc kaldıktan son yaşanıındakt düşüşe ivnıe kazandırdı. AlOtçtn yılonbeştnci kuruluş yıldönümünü kulra Rrooklyn'de ya/ııı dünyasının bir grup kol, valiuın, mellarit, cpanutin, phcnoünltısüyle (aıalarmda W.ll. Auden de glnat Slrii ''Ozgun Günah" olarak değil barbital ve diger uyu^turucular, O'nıı çıl> vardı) aynı cvi paylaştıtar. de "Kalılsal Gurıa/ı" olarak çevlrmiş olmam dırınanııı ejiğinu gclirip bırakiı. 1967'de yadırganabilir. Ama kttapta soz konusu olan Malaga'da bir psikiyaıri kliniğine yatiı ve Ikinvt DUnya Sava^ı'nı i/leyen yıllarda Eski Ahıt bağlammda (Jane Bov/les'm Mvsevı IS>73 yılında ölümünc değin bıırada kalyerle^ik ciııscllikıen knpan ve uyuşturuköklerinden gelen) bir gunah Nılekım kllnikdı. Klııııkic gc;irdifii yıllar icinde Kalocuların dUnyasında ya^ayan huhcmyanın te tedovı gördüğü yıllarda Katolikliği seçiyor. lıkliği ba^lıca küliitr merke/lerindcn biri haltH.T. Subaı 1989 ÇERÇEVE