Katalog

C İ Z G İ R O M A N Çizgi roman deyince... Çizgi roman artık, çlzllmiş roman, karelerde dondurulmuş fllm ya da birbirine eklenmiş re&imler bütünü olarak algılanmak yerine, kendine özgü anlatım biçimleri olan yeni blr sanat dalı, yeni bfr görsel kültür olarak kabul görüyor. FERRUH YlLMAZ Kopenhag itap deyince aklınıza ilk olarak ne gelir? Büyük bir ihtimalle roman, hikâye, şiir, biliınsel arasiırma, belgesel vb. kitaplar... Lakin Turkiye'de pek kitaptan sayılmayan bir kitap türü daha vardır; çizgi roman albumleri. Tıırktye'de çizgi roman dendiginde ilk akla gelen genellikle "Texas Tommik$"]erdir. Haıta arıık "düıtya klasikleri" sayılan Aslertks, Red Kil ve Ten Ten dc Texas • Tommiks kategorisinde clc almırlar. Ben çi/gi roman okumaya ilkokuldnyken başladım. F.vde yasak olduğunu duşıınerek, çizgi romanları cvc gizli gi/Ji geıırir ve gi/li gizli okurdum. Okulda da durunı farklı degildt. Ister I exas Tommiks ohun, ister Red Kit nlsiın, bizi ders çalı$maktaıı ve dolayısıyla da asıl nğrcnmcmiz gcrckcn "dojru" bilgileri edinmektcn alıkoyan bu "zaraıiı" yayınlart okuia sokmak bile yasakıı. Çocııklugıımıızda "tukaku" olaıı çi/gi roman, 80'lerin Avrupası'nda lam anlamıyla bir patlama yaşıyor. Çıkıs noktasmı Fransa ve Belçika'nınolujturdugu patlama sonucunda, çizgi roman, görsel açıdan akrabası olan karikatur ve resimden, yamısal açıdan da roman ve hikâyedcn f'arklı bir dtlzcydc. keııdi başttıa bir sanaı dalı olarak kabul ediliyot. Çizgi roman hcrke.se lıitap edcbilcn ü/elliğiııden dolayı inanılmaz bir popüicrlık k;ı/mımış durumda. Danimarka da g/gı rumanın en popüler olduğu ütkeler arasında ycr alıyor. Her yıl yayımlanan yeni album sayısı giderek artarken, son bir yıl ıçerisinde Kopcnhag'ın v'e$illi yerlerinde pıtırak gibi, sadecc ve sadece cizgi roman satan kitapv'tlur avılnıı^ buluruıyor. Ancak çizgi roman albümtcrtni cldc ciıııek için her lür albümlln bir arada bulunabildigi bu (i/gi roman kiıapçılarına giimek gerekıniyor. Geceleri açık olan vc cn acıl ihtiyaçlarnı karşılandığı lıakkal türü dııkkânlarda bile çi/gi roman albümleri zengin bir çvşîılilik içeriyor. Çizgi romatıııı son yıllardaki yaygınlafmasım halk küluphanelerinde ya da okul kütüplıanclerinde de izlemek mümkün. Kuıüphanclcr artık lıem çocıık hem de yciiskınlere ayrılan bölümlcrdı;, v'tzgi romanlar için ayrı brtlümler olu}iurmu) bulunuyorlar. Henu/ kendi başına bir sanat dalı olarak kabul edilmcyen çizgi roman, buna ragmcn, çc^iıli sanatçıları etkilemekte gccikmcdi. Danimarka'nın en iyi sanal galcrisi sayılan Louisiana'da açılan "Sanal ve Çizgi Kııman" sergİ!>inde, çi/gi romandan doluylı ya da tlolaysız etkilenen ressam ve hcykcltira^ların escrlcri sergileniyordu. K le desteklendiginde, bambaşka bir anlam kazanabıliyor. Çizgi roıııancının, bir nıi marda uldugu gibi çi/digi binanın, yapının gcrv<:klv$ebilirligi açtvından bir kaygısı da so/ konusu değil. Üstelik çizgi romancı, zaman ve mckân iccrisindc istcdiği gibi hareket de cdebiliyor. Çi/gi romanın anlatımdaki bu serbestligi ona, lanımladı&ı gerçekliği daha çarpıcı bir >ckildc aııliitma olaııagı saAlıyor. Bu anlamda çug> roınancınm ideolojik bakış açısı, sadece lıikâyeııin ana fikrindc degil, hikâycnin gürsel sunulus biçiminde de kcndini gösterir. rtrnegin okuyııcunun hayal gücünü sınırlayıeı bir ijlevi olan "hns" gazete dizilerinde; "Basri, Ri/imkiter, Iliidaverdi vb.) çekiıdck aileniıı maddi rflahını leınel alaıı ve bu tür yasam biçimindcki tekdüzdigi, nıutlu bir aile ya^aını \t,m gerekli ve idcal bir çerçcvc olarak sıınına çabnsı goze çarpar. Ya da Süpermcn'dc kulsal olan Amerikan loplumsal sisteminin kcndisidir. Stlpennen'de tcmel olan insanlar degil, iııjatıların yaratngı, ancak daha sonra basit bir parvası durumuna geldiklcri nıetropoller, bu nıelropollerin siıngelcdigi sistemdir. Supcr kütillere karjı korunması gercken dc iıısanlardan çok, sisremin kendisidir. Bu sadece kwıu>ınalarİ3 degil kutlanılan perspektilic dc vurgulaııır. Süpermen albüınicrinde insanlar, muhte$em pfıkdelenlorin dibinde karınca gibi goriınen zavallı yaratıklardan ba$ka İtir şey degildirler. Buna kar>ılık. eleştirel alhünılerde kullanılan anlatım leknikleri ise ele^ıirinîn altıııı çizınckie kullanılır. Amerikalı çi7.CT Will Kisner'in >ehirlcri, bu şchirlerin üzcrinde uçan "üiipcr udmtılıırt"ın ku$ bakışından değil, şchirlcrin bu açıdan görünnıeyen yerlerinde yaşayan farelerin, sokak kopeklerinin, lagım sularmdaki kurbagalartıı bakı* açısından grtıılntlr. Bu bakı$ avısıııdart gurünen, ıneıropollerin ınulıte^emliği dcğil. v'öp (enekeleri, yol kenarlarında birikırıi) pislikler. kısacası scfalcıin kendisidir. Çizgi romancı Down Hogan't Alley Çizgi romanın bugünkü blçiminde ilk olamk, W98 yılmda Naw York aynca, insanlar arasındaki ilişkılcri hayWorld GazBtesi'nde yayımtanmaya başlamügı aöytanir. Daha çok okuyucu kaıanabilmok amav3nlar arasında yeniden kurarak ya da cıyla A renkli baskı (eknığinin galiştinlmesinden sonra gazetemn çtieri R F. Outcaults, dahe gunlılk yaşamdaki ilijkileri farklı onamunce yayımlamaya başladığı "Down Hogaria Mtoy" sarisinı The Yollow Kıd" udıyla çızgi rolara taşıyarak, bu ilişkileri yabancılaştırmana dönuşturur. Yukande "Down Hogans Ha/tey1 dizisınden bir kare gOruluyor ınayı ve okııyucuyla gimlüic ya$amı arasına mesate koymayı da deneyebilir. Kopenhag'da sayıları giderek artan Fransız usultt cafelerin duvarlanm da yinc çizgi roman eıkilerinin açıkça gOrülcbildiği popart tarzında posıerter süslüyor. Çizgi roman artık, çizilmiş roman, karelerde dondurulmuş film ya da birbirine cklcnmiş resimler büiüııü olarak algılanmak yerine, kendine Ö/gii anlatım biçimleri olan yeni bir sanat dalı, yeni bir görsel kültür olarak kabul görflyor. Çizgi romancımn, orneğin .sinemada fiziksel olabilirliklerle ve de mali imkâıılarla sınırlanan görsel anlatım açuındaıı, keııdi hayal gucu ve de vi/me yctcnegiııden öıe sinırlatnalan yoktur. Vine aynı ^ekilde, romanda ve İtikâyedc kelimelerin toplumsal içerikieriyle loplumdaki bireylerin belli bir kelimeden anladıkları ortak $ey sınırlanan sözsel anlatım, kelimelerin tasvir edcmeyeccgi görsel malzemeyÇizgi ronıandaki patlama 80'li yıtlara rastlamasına karjın. ilk orlaya (ikı»ı çok daha eskikre dayanıyor. Çizgi ronuının bugUnkü biçiminde ilk olarak 1S96 yılında New York W»rid Ciazeıesi'ndc yayımlanmaya ba$landıjı .soylenir. Uaha çok okuyucu kazanabilmck amacıyla dön renkli baskı tekniğiniıı gch^tirilıncsindırn sonra gazetenin çizeri R.V. Outıaııll, daha önce yayımlamaya bafladığı "l)uwn Hognn's Alley" serisini, "The Yelltm Şubat 1989 ÇERÇEVE 19