Katalog

Y İ T İ R D İ K L E R İ M İ Z Dilsizleşme Neye, nereye bakarsa baksın, kökü, kaynağı, dili bu toprakta bir aydındı Akşit Göktürk. Geçen yıl 26 şubatta aramızdan aynlışt kuşkusuz ki büyük boşluk yarattı. Ya, dünyayı "dönüştürme" sevdamıza sayısız çevirileriyie kattlan Attila Tokatlı için ne demeli? O, kendi karşı romanmt üretmişti ölümünden önce: "Devrimcinin Ölümü". ZEKİ COŞKUN L ise yıllurında kc^l'eltik cgitiıııin yetcrsi/liğini dc eleşıirılebılirliğini dc. »u kcşifle grt/lcrîmı/ı dünyayn açtık. Kar^ılaştığımız manrara mılthiş renkli, buruk, tüınhıışlıi. karmakan^ıkiı. Bi/e verilen cfitiıni dc. verilen dunyayı dii benimsemiyoı, etr$liıiyurduk. "lyi >cyler" (llışunuyordıık nntın ivin, "donuşiürmek" gibi! Bu nıülhjş "ayclınlunnıu vugı"mı/ da, g«z açıp gördüğumli/ düııya gibiydi. Karınakarışık, bir o kadar karanlık, el yordamı. "Dönuşıurmc"yi kiıaplardan öğrendik. Yinc kitaplar, bu öngfırüytt benimscmcnin, gerçeklejtirmek için yetcrli olnıadığını sOylüyordu. Gunıl gılrül akan dıınya ile dilşılnce dünya.smın tıçlarııu bir araya getirmek için çırpınıyorduk. O lııınıınali luıkunuu, kiiaplara sanlı^ımı/ böyle ba>tadt. Lise soruîa, I977'de kiıapların yurdunu kcşfcttiın: Cajaloglu. Iran K.onsolo*luğu'nun arka duvarında "ülmuş" yayıncvlcrinin mirasları haraçnıt/at saiılıyor. Ataf, Tel, Siıtan yayınlarıntn kiıapian $0 ktıruşıan 2.5 liraya kadar; boylarına, kilalanna göre üiralanmış. KapaŞında çapra/lama, kotamarı "ADA" ya/an Kbedlymia Ada iııcdetncsini oradan aliyorum. Blaisc Cendıaıs'in dizclcrindeki gibi "Hit, vıkamayaıriiğıniız adalar/Hiv' inemeycccğimı/ adalar" V'kiyor o aydınlaımaya valiMiğım ilk gcnçlik dUnyamı. O gün herhaldc ba>fka kıtaplar da aldım. nedcnÜC hcp Arnavııı eocmcni nlduğtınu düşDndüğüm adamdan. Ama Ingiliz edebiyaiında ada ı.ılgusıuıu incelcycn bu v'alifıııayla Akfil Gökliirk'ü lamınanı kalnııj aklımda. Bu "crken" taııiüiııa, adanın cdcbiyaı Attila Tbkath Ytyımlandığı zaman çoğumuza "Pavel'leşmo düşlen gönltiten "Vg Çelığe Su Ventdryi dllimlze kazandtran Attila Tokatlı o yıllarda, bizim düryamızm bu yöndekt boşiuğunu neredgyse tek başına doldurmaya soyunuyordu. taki boytıtu kadar, o günc değin okuduğum seyleri, Robinsonlaı, Issı/ Adatarı "eksik" okudugunıokuilugumu^ diişünccsini dc gctıriyor. Okumanın kendi iı; disiplini. eğitimi olınası gcrckıiği dank cdiyor. Işıe o sıralar. I97919H0, yine Akşii Grtktürk'ün Okuma lîgraşt vayımlaııtyor Okuma l'^raj; da epcy tı^iiifiıııyoı. ÇoY uzağında olduğtını yapısakı yaklaşınu, meıin vtvtımlfmfsiııi kuıunısul boyulu vcörnekk'iiyle gcliriyor kııup. Ama kapsadığı alan tümUylc Baiı rdLbiyatı. Ona da yabancıyım! Akşiı Hoca'yı bclki dc en iyi tanımlayacak şeyi Okuma Ujtra^ı'nda bııhıyorutn. TUmüylc Hatı edfbiyaıı ıcıiıelırıdc ki bu ı;alı>manın ba^ında Vıınııs [:ınro' nin dizelerine yer veriyor: "Yiğirıııi dokıi7 hece/Okusan utta uca/Stn d i f det sin hocn/MânâM ne demekıir!' Bu ıli/clerin bcniın K'in birbiriııi billünlcycn ikı anlaını vur. liki uı'ik: Hiigiyi cdinmcıün öiesinde. anlanısal boyuıuyla kavraıua, iv$cllc$tirmc /»runlulugu. Ikincisi: Akşiı Hoca'nın ncrcycnm* bakarsa baksın, kfıkünün, kaynagının; dilinin bu topvakla ya/arları ardsındayım. Orada, larihscl evrimdcn gcleneklcrc iııativlardan halk edebiyauna, sdrdılrülen eıkinliklere dcgitı heı ilin kıtltılrel yapısını incelcme fırsaiııu huluyoru/. Yazdıklarınıı/ııt yükti Ak$iı Hoca'nm onıuzuııda. Çcırclilcümklcrimı/ı lıını bilgi hcın itade yönündun denctliyor, dü/.eltiyur. Ya/ıyoruz, ama ya/mayı da ügrcniyoruz. Bi/e çok u/ak, yabancı görüncn o "Ingili/ «lcbiyaıı profcsörüniln Türkiyelilif ini dc ya>ayuruk gOrüyonım. Çoıukluguınuzun değişme/ kahraıııanı Rııhinsoıı Crusou'nun gcrçck serilvmini, Lady ( haiicrleyin SfvKllisi%ııi. Anku'yı. tllioı'ı. Bacıin'ı... (l^nü>ıurıneyc ııiyeili'ndi jtimiz dıtny.ımn dıışiınsel ınimaılarım o (icıiriyor; dunyayı kavranıamı/a "lerıiiman" oluyor! ••Dönüsıürmc" sevdamızda, hiraz da bi/dcn ^ııcekilerin bu işi nasıl hecrrdiklcrinc bakıyordufc lisc yıllarında. Ve Çeiige Su »crildl gcliyordıı Onııınuzc heıncn! Çojiıınıu/a "Pavel"k*me dıijlcrı gördıırcn bu romanı diliıni/c ka/andıran AillIfl Tokaiiı yine o ytllarda, düuyuim/ırı bu yöndeki bojluguııu ıtcrıdcysc ick ba$ına doldurmaya soyumıyordu. Bir yandan klasikler. bc$ cildi tek ba$ına v'cvirip düzentedigi Sosyalist Kühür Ansiklopcdisi, ötc yaııdan Paris Düferkcn, Bejnz Alt oldugu... AkşHGtktürk Nitckim, t482'de başlayaıı vc henim için büyük şam olan biı likic valı>nıa sürecinde dc buııu sonıul olaruk yatıyurunı. Yurl Ansiklupi'diıtl Kühür BölUmü'nün dam*manlıftını yaptyor o sıra. BölumUn Bir kcT. aynı masada bulunma saıısmı yaşadım Atillâ Tokatlı'yia da, kı$, ama 1982 mi, 1983 mü? Şiirden açıhyor söz. BeJ.eıüleıiıni/, dolayısıyla da duşuncc biVimlerinc gcliyor. Vc bütun gecc, o "aydınlanma cağı"mı/ın accmiliklerini, eksigirıiBcdiğini; bugUni) konıı^uyoru/. Sanki aynı ^eyleri haşka ba>ka yiinlcrdeıı yasamiii/. lîelki o hiraj ılaha genc. En son, Row Haknıen'te birlikte TUrkvrclcştirdiöi laıin Anıerika'nııı Kesik Uamarlnn"m okııdunı Tokath'Uaıı. Artık Pavel dıı>lcri yuktu. Ama Latin Amcrika'yla uynı danıarı tu^ıdığımın dUfünmedon dc cdı'iııcmişiim. "Karjı larih" diyordıı kiıubın alı ba^lıgında. Clıadan kondi ki\ffi roıııuıımı ürttti Drvrimcinin Ölümü ile Akşiı Hoca isc Dillerin üili: Çeviri'yi anlaımışıı son olarak. Iran Kon^olo.slugu'nun arkasında "ÖIU" yayınevlerinin lıayaıta kalan kilaplarını satan o yaşlı adamı yine görüyorıım. arada. Ya»ayan bir jcy bulumadığtndan ıııı, yoksa unlar için alıcı bulamadıfındaıı mı ncdir, kitap satmıyor artık. OnUndc scyyaı bir tanı, "KUonuzu ügrenin bcyiın" diye bagınyor! Nedensc, bu scs ona yaktşmıyor, ahcnksi/.. Duymuyorum, oysa o bajırıyor, biliyurum. Galiba dilsi/ieşiyoru/.. Oysa "dillerin dili"ne ne kadar ihıiyaLımız var, "aydınlanma' 'ya.,. G Şubal 1969 ÇERÇEVE 13