Katalog

deniz kavukçuoğlu’ndan “moda’da gezinti” ‘Deniz İstanbullusu kalmadı!’ GAMZE AKDEMİR Deniz Kavukçuoğlu’nun yeni kitabı “Moda’da Gezinti”, yalnızca bir kent kitabı değil; anılarla ve portrelerle dolu bir geçmiş zaman yolculuğu. Cem Karaca’dan Barış Manço’ya, Tubinilerden Moda Deniz Kulübü’ne ve Ligor Efendi’den Aya Ekaterini Ayazması’na bir dönem ülkenin sosyolojik zenginliğini yansıtmış Moda’yı ölümsüzleştirdiği bir toplam. “DEĞİŞİM 1960’LARDA TAMAMLANDI” n Kadıköy ile başlıyorsunuz kitaba. n Tabii. Kadıköy konuşulmadan Moda’ya geçilmez. Tarihsel bir çekirdek olarak ele alıyorum Kadıköy’ü ve o çekirdeğin Haydarpaşa Koyu ile Moda Burnu’nun oluşturduğu alan içinde konumlandığını belirtiyorum. Moda’nın bir özelliği de geçiş semti olmaması. Yani Moda’ya gelmek için Moda’ya geliniyor. n Semt günümüzdeki değişimden payını nasıl almış? n Benim denk geldiğim zaman diliminde Moda’yı Moda yapan o büyük Levanten ailelerinin köşkleri, malikâneleri, konakları yıkılmış, apartmanlar yapılmaya başlanmıştı. Esas doku değişimi 1960’ların ortasında tamamlandı denilebilir. 1950’lerin ikinci yarısında çok sayıda bahçe içinde kâgir, iki katlı evler vardı. 1960’lara doğru bu sefer o evler yıkılmaya ve yerine beş katlı apartmanlar yükselmeye, şimdilerde de onların yerine on iki katlı apartmanlar yapılmaya başlandı. Kabuk değişiminde 1950’lerden başlayarak kapıcıların da önemli rolü oldu. 1965’te Moda bir cami sahibi oldu. Semt son iki üç yıldır da başka bir kırılma yaşıyor. Eskiden sakin bir semtti, son yıllarda çok sayıda bar, meyhane açıldı. Dolayısıyla semte gelen ziyaretçi profilinde büyük değişiklikler oldu. n Gayrımüslimlerin yoğun yaşadığı bir semt olagelmiş Moda’da değişimin M oda’da Gezinti için neyin kitabı denilebilir? n Anılar, tarih, kültürel ve sosyal anekdotlarla dolu bir kılavuz. Moda neresi, yaşam nasıl sürüyor, nasıl bir tarihi ve dokusu var, bu sokaklarda kimler, nasıl yaşamış bilinsin istiyorum. Yeni Modalılar da bilsin. Simge kişileriyle geçmişten günümüze kalan ya da kalamayan önemli tarihi yapılar, mekânlar ve durakları yazdım. Mesela, zamanın önemli sosyal mekânlarından, içinde yer alan Mühürdar Gazinosu’nda, 1870’lerde Rumca tiyatro oyunlarının sahnelendiği bol ağaçlı Mühürdar Bahçesi gibi. Yerinde kocaman apartmanlar var şimdi. Nâzım Hikmet de Türkiye’yi terk etmeden birkaç gün önce eşi Münevver, dostları Müzehher VâNu ve Zekeriya Sertel’le Mühürdar’a gelmiş. n Ne zaman Modalı oldunuz? n 1954’te. Cihangir’den taşındığımızda on bir yaşımdaydım. Yirmime kadar Moda’da yaşadım sonra yurtdışına gittim, 1992’de döndüm. yansıması o anlamda da belirmiş. n Doğru,1960’ların ortalarına, hatta 1970’lere kadar çok kozmopolitti; Rum, Ermeni, Yahudi nüfus vardı hatta İngilizler vardı. Hâlâ var ama az sayıda. Rumlar çok az kaldı, Ermeniler var hatta Ermeni Okulu var; Aramyan Uncuyan Ermeni Okulu. Moda’ya yerlemiş çok varlıklı Levanten aileler; Tubuniler, La Fontaineler, Whittalller ve Vitoller semtin en iyi bölgelerinde konaklar, köşkler yaptırmış, hepsi zaman içinde ya satılmış ya yıkılmış. Bugün kalan ailelerden bir tek Vitoller var. Anglikan Kilisesi’ni de Vitoller yaptırmış. n Moda denilince akla neler gelirdi? n Moda Plajı elbette. Biz ona “Moda Deniz Hamamı” derdik. Fakat sonra sahil dolduruldu ve ortadan kalktı. Koço Lokantası’nın altındaki kayıkhane de önemliydi. Moda İskelesi bir buluşma noktasıydı. Moda denizle özdeşleşmiş bir semtti, artık öyle değil. Çocukluğumuzda sahile iner, yüzer, kumsalda yürürdük. Çocukların artık denizle bir ilgisi yok, kaldı ki deniz temiz değil, sahil de yok. O yüzden deniz İstanbullusu kalmadı. Deniz çoğu zaman pis bir koku yapıyor çünkü kuşatılmış durumda, dolayısıyla artık kendini temizleyemiyor. karakteristiğini de ortaya koyuyor. n Semtin sosyal dokusunda önemli bir yerleri vardı, çoğu 1960’tan önce kurulmuştu. Bu tarihî mekânlar her biri işinde usta esnafıyla yaşardı. Mesela 1937’den bu yana hizmet veren, Melih (Ziya Sezer) Abimizin babasından devralarak sürdürdüğü Yeni Moda Eczanesi’nin tarihi 1905’e uzanıyor. Milka Şarküteri var yüz yirmi beş yıllık. Elif Pastanesi daha önce adı Kars Pastanesi’ydi pastanelerin en eskisi. Kurucusu Hemşinli Cevdet Sırt, yurtdışında mesleğini okumuş ilk pastacılarımızdan. Yanında Moda Pastanesi vardı ve sahibi Behzat Sırt ile akrabaydılar ama görüşmezlerdi. Cevdet Sırt’ın yanında çalışan usta Pasifik Pastanesi’ni açtı, şimdi çocukları işletiyor. Eyfel Pastanesi var, 1979’da kurulmuş. Moda Park Lokantası’nın sahibi Koço Korantos’u da şahsen tanıdım, Korantos 1954’te ölünce lokantayı iki kişi devraldı; Atanas Canom ve Stelyo Mavro. n Yaşantıyı anlama önemli bir vasıta da iskele ve vapurlar. Moda için de geçerli bu. n Öyle. Sosyal mekânlardı. Nüfus daha az olduğu için vapurlar tıkış tıkış değildi. Herkes gazetesini alıp vapura biner, çayını kahvesini içip gazetesini okur, sohbet eder veya şakalaşırdı. Bu yapı, insanların yaşama, topluma bakışını olumlu, yapıcı yönde belirlerdi. Şimdi, kim kime dum duma! n Kültür sanat nasıl yaşanırdı? Etkinlikler, tiyatrolar, sinemalar... n Faaldi. Kadıköy özellikle iyi sinemalı bir semtti. Opera Sineması, Süreyya Sineması, Hale Sineması, Yurt Sineması vardı. Bir de Moda’da yazlık sinema vardı. Yaygın bir tiyatro sevgisi vardı. Sinemalarda, konserler de düzenlenirdi. Kadıköy Halk Merkezi’nde de etkinlikler düzenlenirdi. “MEKÂNLAR USTA ESNAFIYLA YAŞARDI” n Moda’da Gezinti, tarihî yapıların yanı sıra tarihî mekânların ve esnafın ÜNLÜ MODALILAR... n Sanatçısı, entelektüeli de bol bir semt Moda. Kimler gelmiş, geçmiş? n Barış Manço, Hasan Pulur, Buket Uzuner, Mine Kırıkkanat, piyanist Ayşegül Sarıca, Edip Akbayram, Tülay German, Erdem Buri, Okay Gönensin, İdil Biret... Belkıs Dilligil de Moda’da yaşamıştır ve Mahmut Muhtar Paşa Köşkü’nü geçtikten sonraki sokağa adı verilmiştir. Selah Cimcoz, Sabur Sami Bey, Yusufyan Biraderler, Hayik Alpkan, Tahsin Bey de 1930’ların Modalı entelektüellerinden. Kadıköy’de kurdukları Mühürdar Kulübü daha sonra taşınarak 1935’te Moda Deniz Kulübü’nün kurulmasıyla buraya geçmiş. Cazcı Süheyl Denizci, besteci İsmail Hakkı Nebioğlu, seramik sanatçıları Ayfer ve Sabit Karamani de çocukluğumun ve ilkgençliğimin geçtiği Moda’daki Rıza Paşa Caddesi’nde otururlardı. Ali Sirmen, Yaver Bey Sokak’ta büyümüş. İlhan Selçuk da bir süre Yeni Fikir Sokak’ta yaşamıştı. Modalı usta karikatürcü Cemil Cem, 1937’de satın aldığı Romanya Sefiri Patos’un yaptırdığı köşkte yaşamış. n Moda‘da Gezinti/ Deniz Kavukçuoğlu/ Can Yayınları/ 208 s. “Semt son iki üç yıldır başka bir kırılma yaşıyor. Eskiden sakin bir semtti, son yıllarda çok sayıda bar, meyhane açıldı. Dolayısıyla semte gelen ziyaretçi profilinde büyük değişiklikler oldu” diyor Deniz Kavukçuoğlu. 16 14 Ocak 2016 KItap