Katalog

k’ üsel e yaarıytik. resmi “Ren“Uyyola ninde durak asıl yol ık GöUrartu aşları? olarak nekler aden s, Selelgeleanında ni, merrenkli oğlu ni bıdörtdörtnin erindeküpler ozaikler neyin ık ne zaikleri fes, r?.. Kaeometçücük Mısır’daÖyevi var. antep yerleşmozahraa da eti ile ümüzmar başlıacak, bilimetriyi efeyi ve yi iyi bim olae aram bu Anadolu kitabı in yargı ik açıaçan bir . Sanki gibi soru tişanema öyle ış değil ¥ k di. Kariye mozaikleridir. İmparator Iustinianus ve İmparatoriçe Theodora’nın ayrı ayrı destekledikleri Maviler ve Yeşiller arasında, Hipodrom’da çıkan Nika Ayaklanması kanlı bir şekilde (3435 bin kişi) bastırıldıktan 45 gün sonra Iustinianus, Ayasofya’nın yapımını emretti. Çok ilginç. Bu nedenle Nika Ayaklanması’nın ardındaki resim bölümünü bir not olarak düştüm. Sevinç ve hüzün, coşku gösterisi ve güç, aşk ve ihanet, kutsallık ve savaş arasında yaratılan her mozaik kompozisyonu bunların hiçbirinden ayrı düşünülemez. O nedenle Anadolu ve İstanbul mozaikleri çağlar içinde büyük ama araştırılması gereken büyük olgu. Kitabımız bunu izinde. Ama bilelim ki, korku sanatı “MOZAİK SANATININ EN yaratamaz. Hem Anadolu’nun efsanelerGÖRKEMLİ ÖRNEĞİ AYASOFYA den yola çıkan hem de İstanbul’un kutsal VE KARİYE” sahnelerini konu edinen mozaiklerine, Mozaik sanatı adına Bizans çağının görsel şölenine bu gözle bakmak gerek. ayrıcalığını sormak istiyorum... Bir de Güzeli Arayış’ın devamı niteliğinde toplumların görsel hafızasına düştüğü olduğunu da belirtiyorsunuz yeni kitabınotlar bağlamında kültürel, çok ve teknızı... Mozaik de bu arayıştan payını haytanrılı dini figürlerin yanı sıra güç, iktilice almış... Güzeli arayış hiç bitmiyor dedar, zafer, savaşçı imlerini de yerleştirmiş ğil mi? Sanattan geometriye derin izler karelerine mozaik değil mi? Ayrıca resbırakan küçümen kare “mozaik”in sonmetmeyi ya da mozaik sanatının Anadosuzluğun kapısını ilk araladığı tarihi ve lu’daki serüvenini anlatırken sanatın top“Altın Oran”ı sormadan da olmaz... lumsal yapıdan nasıl soyutlanamayacağı Ömer Kayalıoğlu ile birlikte, na vurgu yapıyorsunuz bir Nika AyaklanHSBC’nin gerçekleştirdiği ve kitabını ması’nı örnek vererek. Bunu da anlatır Prof. Dr. Zeynep Sözen ile yazdığımız mısınız? Güzeli Arayış simgeler dünyasına yolcu Yoğun ve kritik bir soru. Sanki, çokluktu. 42 bin 500 kişi, Türk ve İslam tanrılı dönemlerin efsaeserleri Müzesi’nde bu nelerini işleyen ustalar sergiyi izledi. Büyük miradaha özgürdü. Çünkü sın somut örnekleriyle. O doğa öylesine yol gösterisergide Ayasofya Müzesi ci ve zengindi ki. Geriye koleksiyonundan seçme kalıyor insanı rahatlatan mozaikler de vardı. Evet, gerekçeler. İnsanlık olguhaklısınız; “Güzeli Arayış suna yakışan tanrı ve tanbitecek gibi değil.” Altın rıçaları yarattı insanoğlu. Oran, insanoğlunun bulAma efsaneleri yaratanladuğu bir ölçü ama bu gürın söylediği başka bir zelliğin farkında olanlar şey daha var: Talat Haliçin. Şimdilerde Altın man’ın bizlere kazandırOran’ın yalnızca “altın” dığı Eski Uygarlıkların olanı makbul. Yani, Şiirleri ve Eski Anadolu “oran”ı da hayatı derinve Ortadoğu’da Şiirler den sezenlere kaldı… kitabındaki şiirlerden bi Zeugma antik kenti İmparatoriçe Zoe ri: “İnsan kendi eliyle yamozaikleri ve Antakya rattı tanrılarını/ kendi bedenini, sesini, mozaikleri ne ilişkin değerlendirmelerigiysilerini/ verdi onlara.” M.Ö 565473 niz... yıllarında yaşamış şair, adı Zenofanes... Zeugma ve Antakya Müzesi’deki moBuyurun bakalım! Demek ki o çağlar da zaiklerdeki tek öge; mozaik sanatının yafarkındaydılar yarattıkları dünyanın efsanı sıra, aydınlık bir dünyanın varlığının nelerine. Keşke bizler de farkında olabilkanıtı. Aynı toprakları binlerce yıl sonra sek. Aslında, mozaik sanatı çerçevesinde paylaştığımız yurttaşlarımızın resmini yaratılan her eserde, toplumların ya da çekmişler! Hiçbir karelerinde hurafeler uygarlıkların görsel sureti çizilmiş. Bucirit atmıyor. Bir de, kamuoyuna açık denun için M.Ö. 4. yüzyıl ve öncesine çok ğil ama Urfa Haleplibahçe’deki Amazon iyi bakmamız gerekiyor. Mozaik sanatını kadınlarının usta işi resimlerine de göz doğaçlamadan yaratanların her biri haatmakta yarar var; eğer bu toprakların yallerini resmetti. Önce bireysel yalnızlıkyeryüzünün ortak kültür mirası olduğuna lar için, sonra da toplumsal yalnızlıkları inanıyorsak. için. Binlerce yıldan beri doğanın çiçekle Ayasofya sanatı... Özellikle Deesis rini, kuşlarını resmeden mozaik ustaları mozayiği olağanüstü bir eser... Kitapta hep güler yüzlü ve coşkulu bir hayatı, küyer almaması düşünülemezdi kuşkusuz... çücük renkli taşları yan yana dizerek res Kesinlikle. Ayasofya’daki 13. yüzyıl ya mettiler. Tüm dünyanın hayranlığını kada bunun ikinci yarısı olarak tarihlendirizanan Bizans çağı mozaiklerinde ise efsalen Deesis yani “Yakarış” mozaiği, yalneler dinselliğin hizmetindeydi artık. nızca Anadolu coğrafyasının değil, Batı Kutsak kitaplardaki sahneler, aydınlık efdünyasının da en görkemli mozaiğidir sanelerin yerini aldı. Bir de imparatorlar, kanımca. Çünkü bu kompozisyon, dini imparatoriçeler ve çocukları girdi karelekonusu ne olursa olsun çağına göre olare. Çünkü imparatorluğun gücü, yarınlağanüstü bir resimdir; portrecilik açısınra da kalmak istiyordu. Ayasofya’daki, dan. Rönesans’ı hazırlayan kompozisyonKariye ve diğer yapılardaki özgün örneklardan biri olarak tanımlanmaktadır. İller, öyküleriyle birlikte kitapta yer alıyor. ginç olanı, kendinden önce ve hemen İnsanoğlu, parıldayan her şeye hayran. sonrasında bu mozaiğin bir başka örneğiAltına, değerli taşlara. Ama ne garip günin bugüne kadar bilinmemesi. Evet! neşe değil? İşte, ikonlardaki resim, kılık Hayatın kendisi bir mozaik değil mi zadeğiştirerek büyük kalabalıkları da tapıten? naklarda etkilemeliydi. Altın ve gümüş gamzeakdemir@cumhuriyet.com.tr cam mozaikler bunu çok güzel başardı. Kuşkusuz, bu anlamda mozaik sanatının Anadolu Topraklarında Mozaik/ Güen görkemli ve etkin örneği Ayasofya ve rol Sözen/ HSBC/ 512 s. CUMHURİYET KİTAP SAYI 1119 28 TEMMUZ 2011 SAYFA 15 ¥ Gotik ve Rönesans’ı düşünelim. Tabii ki Selçuklu ve Osmanlı mimarlığını da taş çok egemen. Mozaik ise özellikle Roma çağı için, kolay, ucuz ama aynı zaman da görselliği etkin bir malzeme ama çok ön planda değil tabii ki. Örneğin, renkli kırıntı mermerlerden yürüdüğünüz zeminde zengin bir döşeme sağlayabilirsiniz ya da hamamın zeminine döşeyebilirsiniz. Antakya, Gaziantep, Urfa ve İstanbul’da Büyük Saray’ın avlulu ve revaklı bölümündeki resmetme isteği ve olgusunun güzelliği yerini başka bir olguya bırakacaktı. Çünkü ikonaların ötesinde büyüleyici bir şeyler gerekiyordu ki toplum etkilensin. 1119